Không có một cuốn sách kinh tế nào dạy cho người ta phải làm ǵ đứng trước cuộc khủng hoảng kinh tế đặc biệt tạo ra bởi đại dịch Covid-19. Thế nhưng khi những nhà có trách nhiệm làm chính sách kinh tế nh́n vào những trung tâm thương mại vắng tanh, các văn pḥng đóng cửa và hàng triệu người bị nhốt trong nhà th́ họ bỗng thấy rơ trách nhiệm của ḿnh. Thứ nhất họ phải làm sao bảo vệ thu nhập của những người không thể làm việc trong t́nh trạng xă hội đóng cửa, nạn nhân của một t́nh trạng ngoài tầm tay của họ. Thứ hai họ phải làm sao bảo đảm rằng nền kinh tế hoạt động mạnh trở lại khi cuộc sống b́nh thường tái tục.
Đạo luật chi tiêu khẩn cấp mà Quốc Hội Mỹ thông qua và được tổng thống Donald Trump kư ban hành vào tuần trước dự trù sẽ chi ra khoảng 2,200 tỷ đô la (10% GDP Mỹ) cộng với những ngân khỏan khổng lồ khác mà hệ thống ngân hàng Trung Ương Federal Reserve bỏ ra để yểm trợ cho tín dụng đă tiến được một bước dài trong việc giải quyết hai vấn đề trên. Nó củng cố thêm bảo hiểm và trợ cấp thất nghiệp, cung cấp tín dụng nhẹ lăi cũng như tặng không cho các tiểu xí nghiệp và tặng không 1,200 đô la cho hầu hết người dân Mỹ. Khi những ngân khỏan này phối hợp với chính sách tiền tệ siêu lỏng lẻo của ngân hàng trung ương Federal Reserve vốn cũng loan báo trong tuần rằng ngân hàng sẽ mua không giới hạn công trái phiếu chính phủ và tín dụng cầm cố nhà đất th́ có thể nói rằng đạo luật này về cơ bản sẽ giúp kinh tế Mỹ sẽ quay trở lại đà tăng trưởng một khi cuộc sống trở lại b́nh thường. Nước Mỹ nay có thể tự hào khi so sánh với môt số phần khác của thế giới tỷ như khu vực Euro mà thị trường chờ đợi sẽ có một thời gian tŕ trệ dài sau khi đại dịch chấm dứt.
Nhưng đạo luật này cũng có những nguy cơ của nó. Thị trường sở dĩ hoan nghênh đạo luât này không phải v́ khả năng tác động của nó đối với tăng trưởng kinh tế mà là v́ nó trực tiếp làm lợi cho giới tài phiệt. Các đại công ty nay có thể dễ dàng được tài trợ qua tín dụng nhẹ lăi bảo đảm bởi người dân đóng thuế đến mức chưa từng có. Hệ thống Fed đă tuyên bố hôm 23 tháng 3 rằng họ sẽ mua “các tín dụng ngắn hạn của các công ty”. Quốc Hội nay cho ngân hàng trung ương thêm vốn để yểm trợ một chương tŕnh cho vay trực tiếp khu vực doanh nghiệp. Những sự can thiệp như vậy chuyển chi phí và rủi ro phải chịu v́ cuộc khủng hoảng từ giới tài phiệt sang nhà nước, tức là những người dân thường, một điều đă tạo ra những bất măn trong việc cứu nguy nền kinh tế trong cuộc khủng hỏang tài chánh 2008.
Một phần đây cũng là một điều cần thiết. Bởi v́ nếu để một số đông đảo các đại xí nghiệp bị phá sản nó có thể sẽ tạo ra những biến động lớn đến mức làm cho cuộc khủng hoảng trở thành trầm trọng hơn. Không một xí nghiệp nào có thể chịu đựng được việc trả lương công nhân ở nhà không làm ǵ một thời gian dài khi chính phủ đóng cửa xă hội để ngăn chặn dịch bệnh lan tràn.
Cái bất công thật sự trong đạo luật này là phần giúp đỡ cho các đại xí nghiệp có lẽ là phần độc nhất trong đạo luật có thể được thực hiện mau chóng mà không gặp một trở ngại nào. Các đại xí nghiệp với một đạo quân đông đảo luật sư và kế toán viên chắc chắn sẽ không gặp vấn đề ǵ trong việc vay tiền từ hệ thống Fed hoặc là từ thị truờng tài chánh có sự yểm trợ của hệ thống Fed, ngay cả khi họ có sa thải công nhân (chỉ bị cấm một phần). Thế nhưng cấp cứu cho các các xí nghiệp nhỏ và trợ cấp trực tiếp cho những người thất nghiệp sẽ không được hoàn toàn đầy dủ.
Các tiểu doanh nghiệp sử dụng đến 52% tổng số công nhân trong khu vực tư. Môt nửa trong số này chỉ có dự trữ tiền mặt chưa đầy một tháng để chi trả cho các chi phí. Đạo luật dự trù mở ra một chương tŕnh mới cho các xí nghiệp này vay trực tiếp. Phần của tín dụng chính phủ sử dụng để trả luơng nhân viên, trả tiền điện nước và tiện ích công cộng cũng như là tiền thuê cơ sở hoặc là tiền lời cầm cố sẽ được coi như là tặng không – ngọai trừ nếu xí nghiệp này sa thải công nhân th́ trợ giúp này sẽ bị cắt giảm theo tỷ lệ số công việc bị mất. Chương tŕnh này phức tạp hơn nhiều so với những chuơng tŕnh đưa ra tại Anh và một số quốc gia châu Âu khác trong đó chính phủ trả một phần lớn lương bổng của công nhân. Thành ra khó có thể tưởng tuợng chương tŕnh này có thể đuợc thực hiện một cách mau lẹ và hữu hiệu. Những kẻ lợi nhất vẫn là những kẻ biết đuờng lối của hệ thống quan lại nhiều nhất.
Cho người dân tiền một cách trực tiếp th́ đơn giản. Nhưng 1,200 đô la th́ chẳng bao nhiêu đối với một công nhân bị mất việc. Những người thất nghiệp có thể trông cậy vào việc gia tăng trợ cấp thất nghiệp lên đến 600 đô la một tuần. Nhưng nước Mỹ không thể nào trông cậy vào việc xây dựng qua đêm một mạng luới an sinh xă hội. Hiện nay c̣n khỏang 8.5% dân Mỹ không có bảo hiểm y tế. Một số công nhân thất nghiệp có triển vọng sẽ rơi vào trường hợp này đúng vào lúc họ có nguy cơ mắc bệnh gia tăng.
Cố nhiên rằng đạo luật này là một trong những điều hiếm hoi mà Quốc Hội và chính quyền Trump làm tốt trong trường hợp khẩn cấp này. Hầu hết những điều khoản trong đạo luật đều cần thiết và cấp bách. Nhưng giống như hầu hết các đạo luật kích thích cấp bách trong quá khứ, nó giúp cho giới tài phiệt và các đại công ty nhiều hơn là mọi người khác. Thành ra nó để lại cho người ta môt hương vị cay đắng của bất công.
Lê Mạnh Hùng
Mar 2020
Games
