Nói về phụ nữ trong xă hội xưa, thông qua các tác phẩm văn học hay điện ảnh, rất nhiều người có ấn tượng rằng: Khi c̣n con gái th́ họ không bước chân ra khỏi cổng, nhất ngôn nhất hành đều bị ước thúc bởi đạo đức truyền thống. Sau khi xuất giá, họ lại sống lệ thuộc vào người chồng, cả đời làm lụng vất vả cho gia đ́nh, lại c̣n phải chịu cảnh chồng có thê thiếp, thậm chí có người c̣n bị chồng bỏ bất cứ khi nào. Nói chung, cuộc đời của người phụ nữ xưa trong quan niệm của người hiện đại thường bị xem là bi kịch.
Nhưng đây có phải là cuộc sống thực sự của người phụ nữ thời xưa không? Nếu chúng ta có thể tĩnh hạ tâm xuống, lật lại xem những trang sách ố vàng đă lưu truyền hàng ngàn năm lịch sử, có lẽ sẽ có thể t́m ra vài phần chân tướng, hiểu biết thêm về mối quan hệ vợ chồng của người xưa, cùng với trách nhiệm và sự cống hiến của người vợ đối với gia đ́nh.
Chồng là người gánh vác, vợ là người chăm sóc gia đ́nh
Cổ nhân đề cao tầm quan trọng của mối quan hệ vợ chồng. Họ cho rằng, mối quan hệ giữa chồng và vợ là mối quan hệ trọng yếu nhất của con người. Điều này được ghi chép rất nhiều trong sách cổ.
Trong “Chu Dịch” viết: “Trời Đất sinh thành rồi sau mới sinh ra vạn vật, vạn vật sinh ra rồi sau mới có nam nữ khác biệt, sau rồi mới có quan hệ vợ chồng, cha con, quân thần, từ đó mới có khái niệm trên dưới, lễ nghi.” Quan hệ vợ chồng được coi là ngọn nguồn của các mối quan hệ, đúng như trong “Sử Kư” nhấn mạnh: “Phu phụ chi tế, nhân đạo chi đại luân dă.”
Trong “Trung Dung” cũng viết: “Đạo của người quân tử là bắt đầu từ đạo vợ chồng, phát triển tới cảnh giới cao thâm th́ có thể quan sát hiểu rơ ràng tường tận cái đạo của tất cả mọi sự vật trong trời đất”.
Cổ nhân xem trời đất, âm dương là nền tảng nguyên thủy nhất của tự nhiên và vợ chồng là nền tảng nguyên thủy nhất của xă hội. Bởi v́, từ mối quan hệ vợ chồng mới sản sinh ra một loạt các mối quan hệ cha con, anh em, họ hàng thân tộc… cuối cùng tạo thành mạng lưới quan hệ. Trong gia đ́nh, vợ chồng làm tṛn đạo của ḿnh, các thành viên làm tṛn đạo của ḿnh mới có thể khiến gia đ́nh ḥa thuận, gia phong đoan chính.
Tiến thêm một bước nữa có thể thấy, đạo vợ chồng là có ảnh hưởng đến quốc gia đại sự, sự hưng suy của xă hội. Văn hóa Nho gia đặt mối quan hệ giữa vợ chồng là một trong năm mối quan hệ trong nhân luân và là nền tảng để một người “tu thân, tề gia, trị quốc, b́nh thiên hạ”. “Tề gia” đứng trước “trị quốc”, muốn “tề gia” th́ trước hết phải làm tốt được mối quan hệ vợ chồng.
Trong cuốn “Bạch Hổ Thông” viết: “Phu giả, phù dă; thê giả, tề dă” (tạm dịch: Người chồng là người gánh vác gia đ́nh, người vợ là người chăm sóc gia đ́nh chỉnh tề). Người chồng là chủ tâm phúc của gia đ́nh, có trách nhiệm dẫn dắt và trợ giúp, kiếm sống để chèo chống gia đ́nh, đưa gia đ́nh vào khuôn phép, trật tự. Người vợ là người có trách nhiệm gánh vác ngang với người chồng, lo liệu việc trong nhà, chăm sóc người nhà. Đây chính là vợ chồng nhất thể, đồng tâm hiệp lực xây dựng gia đ́nh.
Ư nghĩa thực sự của “nam tôn nữ ti”
Tuy rằng vợ chồng là nhất thể nhưng nam nữ có chỗ khác biệt, sở trường, tâm sinh lư là khác nhau. Đây là điều mà cổ nhân gọi là “âm dương chi đạo”. Người chồng là nam, là đại biểu cho dương, là cứng rắn. Người vợ là nữ, là đại biểu cho âm, là ôn nhu thùy mị.
Cổ nhân căn cứ vào đạo âm dương để xác lập luân lư gia đ́nh “nam tôn nữ ti”, “nam chủ ngoại, nữ chủ nội”. Tôn và ti ở đây không định nghĩa là cao quư và thấp hèn mà là sống thuận theo thiên địa.
Thiên là thuần dương, là ở trên, là tôn. Ư nói, người đàn ông xử sự phải giống như thiên, cương nghị, không ngừng vươn lên. Địa là thuần âm, là ở dưới, là ti. Ư nói, người phụ nữ xử sự phải giống như đại địa, khiêm tốn, trọng đức và bao dung hết thảy.
Cụ thể, về trách nhiệm của vợ chồng trong cuộc sống cũng đề cập đến sự phân chia “trong ngoài”. Ở bên ngoài, người đàn ông nếu là vua th́ phải chăm lo việc nước, nếu là bề tôi th́ phải tận trung tận lực hoàn thành trách nhiệm, phụ tá giang sơn, nếu là người làm tướng th́ phải bảo vệ đất nước, nếu là người dân b́nh thường th́ phải chăm chỉ làm việc, cần cù lao động. Người vợ ở nhà phải tuân thủ chuẩn mực đạo đức, giúp chồng dạy con, quản lư việc chi tiêu, nội trợ, ghi nhớ ngày cúng tế tổ tiên…
Trong “Lễ kư” viết: “Nam bất ngôn nội, nữ bất ngôn ngoại”, ư nói người đàn ông phải không xét hỏi việc nhà mới có thể để tâm chuyên chú phát triển sự nghiệp. Người phụ nữ không can thiệp việc bên ngoài của chồng mới có thể tập trung chăm sóc gia đ́nh chỉnh tề.
Duyên phận vợ chồng phải chăng được định sẵn từ trước?
Người xưa có câu: “vợ chồng có khác biệt” cũng là chỉ công việc của vợ, của chồng là có sự khác biệt. “Nam chủ ngoại sự”, ư chỉ người chồng làm việc bên ngoài, nuôi dưỡng gia đ́nh. “Nữ chủ nội sự” là chỉ người phụ nữ đảm nhiệm công việc quản gia, phụng dưỡng cha mẹ chồng, giáo dục con cái. Trong đó việc nữ công, gia chánh phải khéo léo. Với phụ nữ ngày xưa th́ chủ yếu là may, vá, thêu, dệt, bếp núc, buôn bán, người phụ nữ giỏi th́ có thêm cầm kỳ thư họa.
Trong xă hội ngày nay, người phụ nữ vừa giỏi việc gây dựng sự nghiệp, vừa chăm sóc gia đ́nh cũng không phải là trái với tứ đức xưa của người phụ nữ. Nhưng bởi v́ người phụ nữ là có tính âm, nhu mềm, nên mọi việc phải giữ chừng mực, xử lư tốt quan hệ giữa công việc gia đ́nh và bên ngoài. Nếu quá thiên về công việc bên ngoài th́ nhà sẽ thiếu đi trụ cột bên trong, hôn nhân sẽ đến muộn hoặc cuộc sống gia đ́nh không ḥa thuận.
Người vợ là tể tướng trong nhà
Có thể nhiều người cho rằng người phụ nữ trong xă hội xưa đều là v́ chồng v́ con mà sống, bản thân không có giá trị ǵ đáng kể. Nhưng kỳ thực, trong xă hội truyền thống, người đàn ông đều gánh trên vai trọng trách v́ nước v́ dân. Nếu là quân chủ th́ họ v́ quốc gia đại sự mà lo lắng, nếu là một người dân thường th́ họ đều làm lụng vất vả nuôi sống gia đ́nh, hầu hết họ đều không chỉ v́ ḿnh mà sống. Người phụ nữ đều mong muốn người chồng của ḿnh có chí khí, có hoài băo nên tận tâm tận lực chăm sóc gia đ́nh cho chồng yên tâm. Điều này chẳng phải chứng minh trong văn hóa truyền thống, dù là đàn ông hay phụ nữ đều có mỹ đức vô tư vô ngă sao?
Cổ nhân đặt mối quan hệ vợ chồng như mối quan hệ quân thần. Người chồng như là vua, là người đứng đầu một nhà. Người vợ chính là tể tướng trong nhà. Cho nên, thời xưa người vợ trong nhà c̣n được gọi là “Chủ mẫu”. Họ được mọi người trong gia đ́nh kính trọng. C̣n trong việc dạy con, một người vợ hiền lương sẽ bồi dưỡng ra những người con vừa có tài vừa có đức, ảnh hưởng đến cả vận mệnh của quốc gia. Cho nên, cổ nhân nói, có hiền nữ mới có hiền thê, có hiền thê mới có hiền mẫu, có hiền mẫu mới có hiền tử. Điều này trong sử sách có ghi chép rất nhiều tấm gương người mẹ dạy con thành tài.
Như vậy có thể thấy, người vợ trong nhà giống như tể tướng, cũng là người mà các thành viên khác có thể dựa vào nhất về phương diện ăn, mặc, ở, đi lại… Điều đó cũng khẳng định, vị thế thực sự của người vợ trong xă hội truyền thống không thấp kém mà vô cùng quan trọng.
An Ḥa
Games
