Khi Đảng Cộng sản Trung Quốc bắt Mạng xã hội phải câm lặng

Năm 2000, trong năm cuối cùng của nhiệm kỳ Tổng thống, Bill Clinton lập luận rằng “sự phát triển của Internet sẽ giúp Trung Quốc trở thành một xã hội cởi mở hơn như Hoa Kỳ". Nhưng đó chỉ là hy vọng của một vị Tổng thống Mỹ “tốt bụng” đặt trọn niềm tin vào ĐCSTQ.



Đối với nước Mỹ - quê hương của phát minh Internet và các đại gia công nghệ phương Tây khác, hy vọng có được “miếng bánh” nhỏ trong thị phần Internet rộng lớn của ĐCSTQ ngày càng là một giấc mơ xa vời. ĐCSTQ đã chứng minh rõ ràng rằng, Nó sẽ “tự chủ” trên con đường kiểm soát ý thức hệ chặt chẽ hơn dưới thời Tập Cận Bình…

Ngày nay, “ĐCSTQ đang xây dựng một nhà nước giám sát không giống như bất cứ thể chế nào mà thế giới từng thấy”, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã từng nhận xét trong bài phát biểu tại Washington DC vào ngày 24/10/2019. “Các dân tộc thiểu số đều bị cảnh sát Trung Quốc lấy mẫu máu, dấu vân tay, ghi âm giọng nói, và thậm chí quét cả mống mắt”.

Đại Tường Lửa bịt mắt người dân, che giấu sự thật
16 năm sau khi lập trình viên người Mỹ tên là Ray Tomlinson phát minh ra thư điện tử và ký tự @ vào tháng 9 năm 1987, chiếc email đầu tiên được gửi đi từ Trung Quốc. Nó phát đi một “thông điệp” rằng, từ bên kia Vạn Lý Trường Thành, người Trung Quốc đã có thể vươn tới mọi nơi trên thế giới.

Năm 2003, khi Internet trở thành nền tảng thông tin có thể truy cập công khai, cả cư dân mạng Trung Quốc lẫn chính quyền độc tài Bắc Kinh đều nhận ra rằng, các luồng thông tin trực tuyến có thể tác động lớn đến nền chính trị độc đảng. ĐCSTQ bắt đầu lo ngại và có các bước nhằm kiểm soát.



Năm 1997, Bắc Kinh ban hành đạo luật đầu tiên hình sự hóa các bài viết đăng trực tuyến mà cho là gây tổn hại đến an ninh quốc gia. Năm 1998, Lin Hai - một kỹ sư phần mềm 30 tuổi đã bị bắt và bị bỏ tù vì tội chia sẻ 30.000 địa chỉ email của Trung Quốc tới một tờ báo tại Mỹ. Anh đã trở thành “tội phạm” mạng trực tuyến đầu tiên của nước này.

Năm 1999, khoảng 10.000 học viên Pháp Luân Công đã tới Trung Nam Hải để thỉnh nguyện ôn hòa nhằm kháng nghị việc cảnh sát Thiên Tân bắt giữ trái phép các học viên Pháp Luân Công. ĐCSTQ “tin” rằng các học viên Pháp Luân Công đã tập hợp bằng cách liên lạc qua email. Việc thỉnh nguyện ôn hòa này cũng là cái cớ để chính quyền Giang Trạch Dân phát động cuộc đàn áp Pháp Luân Công và “thêm” động lực để kiểm soát Internet.

Thách thức đối với giới lãnh đạo ĐCSTQ là họ vừa phải duy trì những lợi ích của Internet trong việc phát triển thương mại, nhưng vừa không được để công nghệ này đẩy nhanh tốc độ thay đổi chính trị. Đó là lý do cho sự ra đời một hệ thống kiểm duyệt tinh vi phức tạp nhất hành tinh.

Vào cuối những năm 1990, Fang Binxing cùng cộng sự đã phát triển phần mềm Golden Shield (Khiên Vàng), cho phép ĐCSTQ kiểm tra bất kỳ dữ liệu nào được gửi đi và nhận được, bao gồm chặn các địa chỉ IP, tấn công DNS và lọc các đường link URL cũng như các từ khóa cụ thể bên trong đường link URL đó.



Phần mềm Golden Shield (Khiên Vàng), cho phép ĐCSTQ kiểm tra bất kỳ dữ liệu nào được gửi đi và nhận được, bao gồm chặn các địa chỉ IP, tấn công DNS và lọc các đường link URL... (Needpix)
“Thành quả” của Fang Binxing đánh dấu bằng sự ra đời của Great Fire Wall (Đại Tường Lửa). Fang Binxing - “Cha đẻ của Đại Tường Lửa” vụt thăng tiến trên con đường chính trị, nhưng đã phải nhận sự ruồng rẫy của hàng triệu người dùng mạng tại Trung Quốc thời điểm bấy giờ.

Đại Tường Lửa đã dẫn đến một danh sách dài các trang web bị chặn, trong đó Facebook không hề bị đơn độc mà có bạn “đồng hành” là Twitter, Snapchat, Instagram, Youtube, WhatsApp, Pinterest… Google là “ông lớn” của thế giới, nhưng chỉ là chàng tí hon ở xứ sở khắc nghiệt này, và rồi cũng mất tăm mất dạng.

Tháng 9/2013, Tòa án Nhân dân Tối cao Trung Quốc ra phán quyết, rằng tác giả các bài trực tuyến nếu cố tình lan truyền “tin đồn” hoặc “dối trá”, có trên 5.000 người theo dõi hoặc hơn 500 lần chia sẻ, sẽ phải đối mặt án tù 3 năm. Luật này được áp dụng triệt để sau trận lụt ở tỉnh Hà Bắc vào tháng 7/2016, ba người bị bắt giữ vì tội đưa “tin giả” qua mạng xã hội về số người chết và nguyên nhân của trận lụt lội. Các bài viết và hình ảnh về trận lụt, đặc biệt là số nạn nhân bị đuối nước trong trận lụt đó cũng bị ĐCSTQ kiểm duyệt chặt chẽ.

ĐCSTQ cũng nhắm vào những người có tầm ảnh hưởng trên MXH, có lượng lớn người theo dõi. Với 1,6 triệu người dùng Weibo, số lượng bài đăng trên mạng này đã bị giảm 70% trong giai đoạn 2011-2013.



ĐCSTQ dựa trên sự dối trá để thống trị và tồn tại, do đó nó sợ hãi trước sự thật, tìm mọi cách để kiểm soát, ngăn chặn, dập tắt hoặc trừng phạt khi sự thật bị phơi bày. (Getty)
Tháng 1/2015, Bắc Kinh đã “phóng” thêm Great Cannon (Đại Pháo), mục tiêu “đánh phá” của nó là các trang web cung cấp dịch vụ giúp người dùng Internet “vượt tường lửa”, tiếp cận các website bị Bắc Kinh “cấm cửa”. Phát súng đầu tiên của nó nhắm vào trang web GitHub (Mỹ), với cường độ tấn công – từ chối – dịch vụ (DDoS) quy mô lớn, gây ngừng trệ hoạt động mạng này trong 5 ngày, buộc GitHub phải xóa các trang liên kết như New York Times (phiên bản tiếng Trung) và GreatFire.org – một VPN phổ biến giúp người Trung Quốc vượt qua được tường lửa kiểm duyệt của ĐCSTQ…

Ngoài áp dụng những công nghệ tinh vi như “Đại Tường Lửa”, “Khiên Vàng” hay “Đại Pháo”, ĐCSTQ còn muốn “uốn nắn” tư tưởng người dân bằng cách tuyển dụng các dư luận viên (DLV) Internet công khai vào năm 2004. Sở Giáo dục Trường Sa, tỉnh Hồ Nam được biết đến như là nơi đầu tiên tuyển dụng DLV, những người chỉ có mỗi việc là ngồi đọc các bình luận dưới các bài viết, “chỉnh lại” cho đúng với đường lối của Đảng, và nếu cần thiết thì có thể nhận xét tiêu cực, chụp mũ, bêu xấu thậm chí chửi rủa để làm nản lòng độc giả, cũng như “ghi vào sổ đen” những bình luận không theo quan điểm của ĐCSTQ.

Những DLV này được gọi là "Đội quân 50 xu" vì họ được trả công 50 xu cho mỗi lời bình luận. Một nghiên cứu của Harvard vào năm 2016 ước tính rằng, có khoảng hơn 2 triệu DLV đang hoạt động, đăng khoảng 450 triệu bình luận/năm trên MXH, và ĐCSTQ còn thuê thêm khoảng 100.000 người chỉ để chuyên xóa thủ công các bài có tính “nhạy cảm” trên MXH.

Công việc của đội quân 50 xu này rất đơn giản. Tiền họ nhận được là từ tiền thuế của người dân, do đó có thể nói, ĐCSTQ dùng tiền đóng thuế của dân để tẩy não chính người dân. (Getty)
Mạng xã hội làm quan chức ĐCSTQ “ngã ngựa”
Cùng với các điều luật răn đe và lực lượng DLV đông đảo nhằm hạn chế tối đa quyền truy cập thông tin của người dân muốn biết sự thật về xã hội hủ bại, ĐCSTQ vẫn không thể ngăn chặn được công dân của họ – những người dũng cảm “xâm nhập” vào thế giới đen tối của quan chức Trung Quốc nhằm đưa sự thật phơi bày ra ánh sáng.

Zhang Ping là nhà báo hàng đầu của Trung Quốc, từng làm việc tại Southern Media Group (Tập đoàn Truyền thông phía Nam) đã bị buộc thôi việc, bị giam giữ sau khi ra một loạt phóng sự tiết lộ nhiều quan chức chính quyền địa phương liên quan đến đường dây buôn bán trẻ em vào năm 2011. Dù bắt các kênh truyền thông chính thống phải câm lặng, nhưng ĐCSTQ không thể ngăn loạt bài điều tra của Zhang Ping lan truyền trên MXH. Kết quả 3 tháng sau đó, 12 quan chức bị buộc phải từ chức.

Tháng 5/2009, Deng Guida, một phụ nữ trẻ làm việc trong khách sạn Xiongfeng ở tỉnh Hồ Bắc đã đâm chết một quan chức và làm bị thương một quan chức khác khi hai người này ép Deng Guida phải quan hệ tình dục với họ. Blogger nổi tiếng Wu Gan đã công khai câu chuyện của Deng Guida lên MXH, đồng thời thu thập thông tin của các quan chức Đảng viên có liên quan đến vụ án. Dưới áp lực của cộng đồng mạng, tòa án đã ra phán quyết tha bổng cho Deng Guida.


Dù lực lượng giám sát đông đảo và hùng hậu, nhưng ĐCSTQ vẫn không thể ngăn chặn được người dân "xâm nhập" vào thế giới đen tối của quan chức Trung Quốc để phơi bày sự thật ra ánh sáng. (Getty)
Ngày 23/7/2011, một tàu cao tốc bị trật bánh ở Ôn Châu khiến ít nhất 40 người chết và 172 người bị thương. Các quan chức Trung Quốc cấm các nhà báo tiếp cận hiện trường, nhưng người dân địa phương đã chụp được những mảnh tàu vỡ bị chôn vùi và đăng lên MXH, đã làm dấy lên nghi vấn về việc chính quyền Ôn Châu cố ý tiêu hủy bằng chứng. Cũng nhờ “uy lực” của MXH, chính quyền phải mở một cuộc điều tra toàn diện về vụ tai nạn. 54 quan chức có liên quan đã bị kỷ luật.

Năm 2019, với 854 triệu người sử dụng Internet, Trung Quốc trở thành thị trường mạng trực tuyến lớn nhất, nhưng đồng thời cũng là quốc gia có hoạt động kiểm duyệt lớn nhất trên thế giới. Năm 2017, ĐCSTQ ban hành Luật An ninh Mạng, đã làm giảm đáng kể số lượng bài đăng trên nền tảng blog Trung Quốc như Sina Weibo (tương tự Twitter).

Năm 2020, để không cho người dân tìm hiểu về diễn biến đại dịch Viêm phổi Vũ Hán, cũng như ngăn chặn bất kỳ ai dám vượt Đại Tường lửa đưa tin ra thế giới bên ngoài, Trung tâm An ninh WeChat đã trích dẫn các điều khoản của “Luật Hình sự sửa đổi” của ĐCSTQ, để đe dọa bỏ tù những ai dám “ngụy tạo tin giả dịch bệnh”.

Kể từ khi đại dịch virus Vũ Hán xảy ra, đã có khá nhiều vụ bắt giữ, mất tích của các nhà báo độc lập, luật sư, bác sĩ, và những người “thổi còi” đã dám liều mạng để nói lên sự thật mà ĐCSTQ đang cố gắng bưng bít.


Chen Qiushi, một nhà báo công dân, người đã đưa ra báo cáo quan trọng về tình hình dịch virus Corona từ Vũ Hán - tâm chấn của vụ dịch, đã mất tích vào tối ngày 06/02/2020. (Ảnh chụp video)
Trong thế giới ảo cũng như thế giới thực, ĐCSTQ đã dùng bàn tay sắt buộc những tiếng nói ủng hộ cải cách, dân chủ và mở cửa Internet phải “câm lặng”, huy động các đảng viên phải học thuộc điều lệ Đảng và ủng hộ các giá trị của Đảng, đồng thời ngăn chặn các ý tưởng bên ngoài thẩm thấu vào đời sống chính trị và xã hội Trung Quốc.

Một thế hệ trẻ lớn lên không biết đến Internet của thế giới
Trong suốt hơn hai thập kỷ, ĐCSTQ đã chặn Google, Facebook, Twitter, Instagram… cũng như hàng vạn trang web nước ngoài, đồng thời “cấy tạo” nên nhiều MXH nội địa dưới sự giám sát của chính quyền Bắc Kinh như Weibo và Tencent. Bằng cách kiểm duyệt chặt chẽ Internet, một thế hệ trẻ sinh ra tại Trung Quốc những năm 1990, 2000 gần như hoàn toàn không biết đến Internet thế giới.

Họ gần như không biết Facebook, Twitter, hay Google… và chỉ quen sử dụng các ứng dụng và dịch vụ trực tuyến tìm kiếm như Baidu, dịch vụ truyền thông xã hội WeChat và nền tảng video Tik Tok. Điều này đã giúp ĐCSTQ xây dựng một hệ thống giá trị theo định hướng nhằm thay thế các giá trị dân chủ, tự do của phương Tây.

Ngay cả khi các ứng dụng và trang web phương Tây xâm nhập được vào Trung Quốc (hiện Facebook và Google đã có chi nhánh nhỏ ở Trung Quốc), hai “ông lớn” này vẫn phải đối mặt với sự thờ ơ, ghẻ lạnh của giới trẻ Trung Quốc vì họ lớn lên với Baidu, WeChat và quen thuộc với các ứng dụng nội địa.


Bằng cách kiểm duyệt chặt chẽ Internet, một thế hệ trẻ sinh ra tại Trung Quốc những năm 1990, 2000 gần như hoàn toàn không biết đến Internet thế giới. (Getty)
Giới trẻ Trung Quốc cũng thích bóng rổ, nhạc hip-hop và các siêu phẩm hành động của Hollywood, họ hâm mộ cuồng nhiệt những bộ phim tình cảm ủy mị của Hàn Quốc hay các phim cổ trang đầy những cảnh khoe thân gợi cảm. Họ thích xem những đoạn video ngắn vui nhộn trên TikTok, đọc tin tức trên ứng dụng Jinri Toutiao và thấy rằng nhiều quốc gia đang bị ám mùi khói lửa của chiến tranh và bạo loạn.

Họ thấy nước Mỹ không an toàn với nhiều vụ bạo loạn, vụ xả súng giết người, châu Âu trong cơn “hỗn mang” của chia rẽ và bất đồng, Hong Kong hỗn loạn bởi các cuộc biểu tình “phản động” do những “kẻ bạo loạn” gây ra… Họ cảm thấy Trung Quốc thật là yên bình và tốt đẹp. Đây cũng là những điều mà ĐCSTQ cho phép họ biết một cách thoải mái trên các MXH “nội địa”.

Khi “gã” khổng lồ Tencent khảo sát hơn 10.000 người trẻ Trung Quốc sinh vào năm 2000 hoặc sau năm 2000, 80% đã trả lời rằng Trung Quốc đang ở thời điểm tốt đẹp nhất trong lịch sử và ngày càng hùng mạnh. Tỷ lệ tương tự cũng cho biết họ yêu nước (yêu Đảng) và rất lạc quan về tương lai.


Thế hệ thanh thiếu niên ở Trung Quốc sinh ra và lớn lên trong một hoàn cảnh giả tưởng bị nhào nặn. Đối với họ, thế giới ngoài kia tràn ngập sự hỗn loạn, còn ở mảnh đất này, dưới sự lãnh đạo tài tình của Đảng, Trung Quốc là một quốc gia yên bình, hạnh phúc. (Getty)
Một cuộc khảo sát của ĐH Stanford (Mỹ) đã kết luận rằng, các sinh viên tại Trung Quốc thờ ơ với các tin tức bị kiểm duyệt. Họ đã cho 1.000 sinh viên tại hai trường đại học ở Bắc Kinh các công cụ miễn phí để vượt ‘tường lửa’, nhưng một nửa trong số đó đã không sử dụng chúng. Với hệ sinh thái công nghệ đang nở rộ trong nước, cư dân mạng Trung Quốc không có nhiều lý do để vượt qua bức tường này vì “ứng dụng gì Trung Quốc cũng đều có”.

Điều này cho thấy sự thật ảm đạm rằng bằng cách chặn kết nối Internet thế giới, thiết lập hệ thống MXH nội địa, ban hành Luật An ninh mạng…, công cuộc kiểm duyệt của ĐCSTQ đã phát huy hiệu quả: Không những gây khó khăn trong việc truy cập thông tin thế giới bên ngoài, mà nó còn khiến người dân Trung Quốc tự đánh mất dần nhu cầu cần biết các thông tin “nhạy cảm” ở trong nước.

Với sự “tẩy não” người dân như vậy, ĐCSTQ đã thành công trong việc “tôi luyện” một thế hệ trẻ Trung Quốc thờ ơ với đời sống chính trị, tôn sùng chủ nghĩa tiêu dùng và cuồng nhiệt với chủ nghĩa dân tộc cực đoan. Nguy hiểm thay, xu hướng này hiện đang được ĐCSTQ thiết lập ngày càng chặt chẽ, và còn “xuất khẩu” mô hình Internet bị kiểm duyệt này sang một số quốc gia trên thế giới.

Xuân Trường