Chính sách một con ở Trung Quốc đă để lại hệ lụy vô cùng to lớn. Đứa con một không chỉ lớn lên trong cô đơn mà c̣n phải sống một cuộc đời lo sợ khi tuổi già và bệnh tật của cha mẹ chỉ một ḿnh ḿnh gánh vác.
Vào lúc hoàng hôn, một chiếc ôtô màu trắng đậu ở tầng dưới một khu dân cư ở Hợp Ph́. Sau khi tắt máy, Ngô Ân không xuống xe, một ḿnh ngồi lặng lẽ. Sau một ngày làm việc, đây là mười lăm phút cô đặc biệt trân trọng và nó chỉ thuộc về riêng cô. Ngoài cửa sổ xe, trời tối dần, đèn đă sáng lúc nào không rơ. Nh́n khung cửa sổ nhà ḿnh, cô không có dũng khí đi lên v́ biết lúc này người cha bị ung thư giai đoạn cuối của cô đang ngồi xem TV c̣n mẹ ngồi cạnh buồn bă.
Ngô Ân 26 tuổi và là con một trong gia đ́nh. C̣n nhiều thứ đang chờ cô quyết định: bệnh t́nh của bố, kế hoạch điều trị và cả việc chọn nghĩa trang ở đâu. Cô không biết dựa vào ai lúc này, ngoài bản thân ḿnh.
Nhân viên viện dưỡng lăo đang chăm sóc một cụ già mắc bệnh Alzheimer. Con của ông cụ là con một. Ảnh: CFP.
Khi đó, cô vừa tốt nghiệp đại học và trúng tuyển công chức ở Hợp Ph́. Bố mẹ đă mua cho Ngô Ân một chiếc ôtô và định mua một căn nhà gần nơi làm việc của cô. Kế hoạch ban đầu là cô lập gia đ́nh và sinh con trong ṿng 3 năm. Đến khi bố mẹ nghỉ hưu sẽ đến Hợp Ph́ cùng giúp đỡ cô nuôi dạy con cái.
"Không lâu sau bố tôi bắt đầu sụt cân, ông bị chẩn đoán mắc ung thư", cô kể. Ngô Ân đưa bố mẹ từ quê đến Hợp Ph́, một thành phố xa lạ. Cô làm việc, thuê nhà, chạy đến bệnh viện, nhờ người quen hỏi thăm bệnh t́nh... Cuộc sống bỗng chốc trở nên rối ren.
Cô gái biết những ngày sắp tới, cô phải chiến đấu một ḿnh. Cha bị bệnh ba năm, ban ngày cô chạy đến bệnh viện, tối lại quay về văn pḥng làm việc. Nửa đêm, đường huyết của bố giảm đột ngột, cô phải tức tốc đến bệnh viện. Ngô Ân quá sợ hăi khoảnh khắc chuông điện thoại vang lên, giống như một quả bom không đúng lúc. Trước mỗi cuộc gọi từ nhà, Ngô Ân hít thở sâu và chuẩn bị cho những tin xấu nhất. Có lần, mẹ nói qua điện thoại là bố phải ngồi xe lăn đến bệnh viện. Trong cuộc họp, v́ lo lắng cho cha ḿnh, trước mặt hơn chục đồng nghiệp, Ngô Ân bật khóc nức nở rồi cầm ch́a khóa xe đi thẳng vào bệnh viện.
Nói chuyện nhà với đồng nghiệp không dễ, cô chỉ có thể trút bỏ những cảm xúc này trong nhóm dành cho khoảng 50.000 thành viên là con một trên mạng xă hội. Hồ sơ mô tả nhóm là những đứa con duy nhất trong gia đ́nh, sinh trong những năm 1980-1990. Họ được dồn hết t́nh yêu thương, nhưng giờ sắp đến lúc phải phụng dưỡng cha mẹ già.
Trưởng nhóm là một người tên Lữ Tát La. Ông nội của Lữ Tát La bị bệnh Alzheimer và ông ngoại bị đột quỵ, đều cần chăm sóc lâu dài. Lữ Tát La lo lắng liệu cô có đủ khả năng để hỗ trợ bố mẹ trong tương lai không. Tháng 11/2019, cô thành lập nhóm để chia sẻ thông tin với những người con một gặp khó khăn để động viên lẫn nhau.
Một khẩu hiệu trên đường phố Trung Quốc năm 1983. Ảnh: The Paper.
Bố của Ngô Ân bị ung thư tuyến tụy. Ông bán một căn nhà ở quê lo chi phí chữa trị nên không bị áp lực nhiều về tài chính. Đối với cô, khó khăn lớn nhất không phải suy kiệt thể chất và gánh nặng tài chính, mà là "không bao giờ biết khi nào t́nh h́nh sẽ tồi tệ hơn".
Một đêm sau khi cha lâm bệnh, Ngô Ân dậy đi vệ sinh và nghe thấy tiếng động lớn bên cạnh. Cha cô khóc lóc với mẹ, người mẹ ngồi bên cũng khóc, thuyết phục ông cố chịu đựng. Đó là lần đầu Ngô Ân thấy hoảng sợ. Cô chỉ biết chạy về pḥng ngủ khóc thầm.
Khi Ngô Ân đứng một ḿnh trước cửa pḥng phẫu thuật, chàng trai 20 tuổi Lâm Tiểu Hải lại không thể đối mặt với bệnh t́nh của cha ḿnh. Cha anh bị bệnh Alzheimer ở tuổi 49. Ông không thể tự chăm sóc bản thân.
Lâm Tiểu Hải thường nghĩ về ngày xưa. Anh là con một, từ nhỏ không ai chơi cùng và luôn tự nói một ḿnh. Cha đồng hành trong kư ức của anh. Ông là một giáo viên cấp hai. Cuối tuần, cả hai cha con cùng đi công viên. Một ḿnh đứa trẻ cầm vé vào chơi, c̣n cha đứng ngoài hút thuốc. Buổi tối mùa hè, cha chở cậu bé đi bơi bằng xe đạp, sau đó mua cho con một cây kem. Trên đường về nhà, đứa trẻ ngủ gục trên thanh ngang xe đạp của cha. "Cha đồng hành cùng tôi khi c̣n nhỏ nhưng giờ ngược lại", anh nói.
Cha Lâm Tiểu Hải phát hiện mắc bệnh khi anh học năm nhất đại học. Kỳ nghỉ đông năm đó, mẹ đưa cha ra nhà ga đón. Sau khi Tiểu Hải xuống tàu, anh thoáng nh́n thấy bà: tóc bạc nhiều, quầng mắt thâm rộng, da má xệ xuống. Cha anh đứng bên, đôi mắt đờ đẫn và uể oải. Lần đầu tiên Tiểu Hải nhận ra cha mẹ già đi quá nhanh.
Lâm Tiểu Hải không muốn về nhà trong suốt hai năm cha vừa ốm. Chàng trai đi chơi với bạn cùng lớp, uống rượu và xem phim "không để cho ḿnh sống trong thực tế". Vào một buổi sáng, cha của Lâm bị lạc khi xuống nhà lấy báo. Đó là ngày đầu tiên anh học cao học, nhưng Tiểu Hải đă t́m kiếm cha ḿnh khắp thành phố. Người cha được t́m thấy khi đang ngồi bên lề đường, ánh mắt sợ hăi, cơ thể lấm lem. Ông nhận ra con trai trong đám đông. "Ánh mắt đó có cảm giác như không thể nhận ra cả thế giới nhưng nhận ra tôi", Tiểu Hải nhớ lại. Nghĩ đến ư nghĩ từ bỏ cha ḿnh lúc đầu, nỗi ăn năn dày ṿ.
"Nếu có anh chị em, có lẽ tôi đă không vướng bận như vậy", chàng trai nói. "Tuổi thơ tôi được hưởng mọi thứ, có nghĩa giờ trách nhiệm tôi phải gánh là 100%", anh nói.
Trong 3 năm cha bị căn bệnh ung thư hành hạ, Ngô Ân lập gia đ́nh. Bố cô phải trải qua hai lần phẫu thuật. Khi cha cô đă khá hơn, họ ngay lập tức mua một căn nhà ở Hợp Ph́, cách nơi cô làm việc chưa đầy 10 phút. Ông không muốn con gái ḿnh sống trong một căn nhà cho thuê. Đến giây phút cuối cùng, ông vẫn nghĩ về con gái.
Khi đó Ngô Ân đang mang thai bốn tháng và bị ốm nghén, ông lo con gái sẽ buồn và không cho con đến gặp ḿnh lần cuối. Ông cũng không cho con đến dự đám tang. Chính chồng là người thay Ngô Ân hỏa táng, tiếp khách. V́ việc này mà cô luôn biết ơn gia đ́nh chồng.
Ngô Ân rất nhớ cha. "Nếu cha c̣n, có lẽ có thể cùng mẹ thích ứng tuổi già". Trước đây, mỗi khi mẹ tức giận, cha cô lại làm bà vui vẻ. Nhưng giờ trên đời bà chỉ c̣n một đứa con gái. Là con một, cô ư thức về vai tṛ của ḿnh từ khi c̣n nhỏ, cô không đi làm xa, không chơi những tṛ mạo hiểm. "Nếu không có chính sách một con này, tôi đă không được học hành đến nơi đến chốn và có điều kiện vật chất tốt như vậy. Chưa nói đến việc mua xe, nhà ngay khi ra trường", Ngô Ân nói. Nhưng bây giờ, khi không thể lường hết được khó khăn, cô lại ước có một đứa em gái để cùng lo cho mẹ.
Trong nhóm, nhiều người cố gắng giảm bớt sự phụ thuộc của cha mẹ vào ḿnh. Một số người khuyến khích cha mẹ họ đi học. Những người khác muốn giúp các bà mẹ đă nghỉ hưu có công việc thứ hai. Một nhóm khác quan tâm đến sức khỏe, đưa cho cha mẹ thẻ tập thể dục để giảm cân...
Một gia đ́nh con một ở Bến Thượng Hải năm 1993. Ảnh: CFP.
Một gia đ́nh con một ở Bến Thượng Hải năm 1993. Ảnh: CFP.
Cha mẹ ngày càng già đi. Sự hoang mang và lo sợ bị bỏ rơi khiến họ đối xử với đứa con duy nhất theo nhiều cách khác nhau. Trong nhóm của Lữ Tát La, một số thành viên nói cha mẹ đă thể hiện rất rơ sự khủng hoảng v́ sợ tuổi già sắp ập đến. Một thành viên của nhóm, bắt đầu học cấp hai, liên tục bị mẹ nhắc nhở: "Tương lai mẹ sẽ dựa dẫm vào con". Những đứa trẻ có mẹ đơn thân, người mẹ nửa đùa nửa thật: "Sau này gửi thẳng mẹ vào viện dưỡng lăo. Mẹ sẽ không trở thành gánh nặng cho con".
Tuy nhiên, theo số liệu của Bộ Dân số năm 2018, cả Trung Quốc có hơn 29.000 cơ sở chăm sóc người cao tuổi, với 7,3 triệu giường, chỉ chiếm 3,1% tổng số cao niên cả nước. Hơn 90% người cao tuổi chỉ có thể sống tại nhà.
Theo nghiên cứu được thực hiện bởi Trung tâm nghiên cứu dân số và phát triển của Đại học Nhân dân Trung Quốc, số con một ở nông thôn Trung Quốc vào năm 2000 là 33 triệu - 43 triệu. Trong số gần 1.300 bài đăng của nhóm của những đứa con một, chỉ có 10 bài đăng là người nông thôn. Câu hỏi nhiều nhất là: Bố mẹ không có lương hưu, và bảo hiểm nông nghiệp là bảo hiểm duy nhất. Tôi nên làm ǵ với lương hưu trong tương lai?
Theo dự báo của Bộ Nội vụ, dân số già Trung Quốc sẽ vượt quá 300 triệu người trong 5 năm tới.
Mẹ Ngô Ân ngày càng nhiều tuổi. Bà nói với con gái "con ở gần mẹ mới yên tâm". Là con gái duy nhất, cô nghĩ một ngày sẽ đưa mẹ về sống cùng, nhưng "trong ḷng thật sự không muốn".
VietBF@sưu tập
