Nhiều người cho rằng tướng mạo quyết định tính cách một người. Suy nghĩ này có thể bị cho là mê tín nhưng xét về góc độ khoa học nó cũng có ư nghĩa nhất định. Ngoài ra, trong cuộc sống, người ta sẽ luôn quan tâm đến vẻ bề ngoài...
Thời Trung Hoa cổ đại có rất nhiều học thuyết liên quan đến việc dự đoán vận mệnh của con người thông qua tướng mạo. Nổi bật là học thuyết “Diện tướng học”. Học thuyết này tin rằng quan sát 5 giác quan của một người có thể đoán được một số đặc điểm tính cách.
Ví dụ, độ dày mỏng của lông mày có thể phản ánh liệu một người có tương tác tốt với người khác hay không; h́nh dạng của miệng sẽ phản ánh một người khả năng giao tiếp hay không.
V́ vậy, trong quan niệm truyền thống của người Trung Quốc, khi nh́n vào tổng thể của một người, người đó sẽ liên tưởng ngoại h́nh với tính cách của người đó. T́nh huống phổ biến nhất là mọi người sẽ sử dụng "lông mày rậm và mắt to" như một đặc điểm của vẻ ngoài xinh đẹp và ngược lại. Đặc biệt là những người có tuổi trong gia đ́nh rất chú ư đến tướng mạo của những người bạn mà con cháu ḿnh kết giao.
Khác với quan điểm diện mạo truyền thống Trung Quốc, người phương Tây và châu Mỹ tin rằng tính cách cùng tướng mạo bên ngoài có quan hệ với nhau, tuy nhiên mấu chốt nhất chính là h́nh dáng của hộp sọ.
Theo quan điểm này, vào thế kỷ thứ 18, nhà khoa học y học người Đức Karl đă đề xuất thuật ngữ học (phrenology), tức là liên kết h́nh dạng của đầu một cá nhân với đặc điểm tính cách người đó.
Theo quan điểm này, mặc dù sự khác biệt giữa các hộp sọ của con người không rơ ràng từ bên ngoài nhưng từ quan điểm giải phẫu học lại hết sức rơ ràng. Các phần khác nhau của hộp sọ có các chức năng hoàn toàn khác nhau. Điều cơ bản nhất, xét về mức độ phát triển của năo bộ và chỉ số IQ, xương sọ đầy đặn hay lồi lơm lại có tác dụng tương đối nổi bật.
Một số nhà nghiên cứu đă liên hệ h́nh dạng hộp sọ của một người với động cơ phạm tội. Họ tin rằng ở một mức độ nào đó, hộp sọ cũng có thể phản ánh tâm lư tội phạm của con người.
Kết luận này dựa trên kết luận được rút ra trên cơ sở dữ liệu sau khi các bác sĩ pháp y giải phẫu và phân tích thi thể của nhiều tên tội phạm. Nhà nghiên cứu cho rằng hộp sọ của nhiều tội phạm tương tự như hộp sọ của người nguyên thủy, nên trong sâu thẳm suy nghĩ của họ, có thể xuất hiện những ư tưởng man rợ và thô bạo" hơn.
Tất nhiên, không chỉ có những trường hợp cụ thể kiểu này, mà c̣n có rất nhiều nghiên cứu tâm lư liên quan nhằm vào những người b́nh thường.
Trong một cuộc điều tra, người khởi xướng đă tập hợp hơn 80 thanh niên, chia thành hai nhóm và yêu cầu họ ngồi đối diện nhau, không nói chuyện mà chỉ nh́n mặt nhau, sau đó hỏi họ về suy đoán của họ về tính cách của người ... Thật bất ngờ, những người tham gia không hề quen biết nhau sẽ đoán được tính cách của nhau sau một thời gian quan sát.
Ngày nay, tŕnh độ khoa học công nghệ dần phát triển, nhiều sản phẩm kỹ thuật số, phương pháp công nghệ cao được ứng dụng vào nghiên cứu các đặc điểm trên khuôn mặt con người, với sự trợ giúp của dữ liệu lớn và công nghệ đám mây, việc nghiên cứu các đặc điểm trên khuôn mặt của nhiều cá nhân dữ liệu lớn hơn thậm chí c̣n quan trọng hơn.
Một số nhà nghiên cứu đă thực hiện các cuộc điều tra và nghiên cứu suy đoán về tỷ lệ phạm tội của các cá nhân dựa trên ngoại h́nh của họ. Sau nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu liên quan phát hiện ra rằng những kẻ đă phạm tội có đặc điểm trên khuôn mặt: So với những người b́nh thường, có một số điểm khác biệt rơ ràng về đồng tử, miệng và h́nh dáng.
Mặc dù nghiên cứu này đă gây ra những ảnh hưởng lớn, nhưng vẫn c̣n một số ư kiến nghi ngờ cho rằng cơ sở của nghiên cứu này không được chặt chẽ lắm, thậm chí một số ư kiến c̣n cho rằng cách thức thực hiện nghiên cứu rất máy móc.
Thực sự c̣n tranh căi liệu một người có khả năng phạm tội chỉ v́ các đặc điểm trên khuôn mặt hay không. Ngoài ra, các lư thuyết hàn lâm đều có độ thuyết phục nhất định, nếu lư luận này thực sự lan rộng th́ có thể nhiều người sẽ bị người khác kỳ thị v́ một số đặc điểm ngoại h́nh.
Trong cuộc sống hàng ngày, thực tế có rất nhiều ví dụ điển h́nh. Có nhiều người nh́n bề ngoài có vẻ rất “phản diện” nhưng thực chất không phải như những ǵ họ có mà là những người rất dễ gần, dễ ḥa đồng.
Tất nhiên, đây chỉ là những suy đoán nhất định dựa trên các lư thuyết có liên quan. T́nh huống thực tế có kết quả như thế nào th́ cần phải nghiên cứu kỹ đối tượng mới đưa ra kết luận. Nếu chỉ nh́n dáng vẻ bề ngoài liền kết luận một người là phạm tội th́ chắc chắn sai lầm.