|
NSND Ba Vân là một tên tuổi lớn của sân khấu miền Nam. Năm 1940 từ Sài G̣n, ông ra Hà Nội biểu diễn cùng Ban Năm Châu. Qua hàng loạt vai diễn nổi bật như Điệp (Lan và Điệp), thằng Nhỏ (Vợ và t́nh), hội đồng Quang (Tư sanh tứ), huyện Hàm (T́m hạnh phúc)… và nhất là vai thằng Giàu (Men rượu hương t́nh)” khiến khán giả lúc ̣a khóc nức nỡ, khi cười nôn ruột với lối diễn thần sầu quỷ khốc, không “đụng hàng” với bất kỳ tài năng nào. Sau những pha “hớp hồn” này, khán giả và báo chí thủ đô đă tôn vinh ông là “quái kiệt”. Danh hiệu này xứng đáng gắn với ông suốt đời.
Với nghệ thuât tŕnh diễn trên sân khấu, dù cũng vở đó với t́nh tiết đó nhưng thành công hay không c̣n tùy thuộc vào lối diễn xuất của người nghệ sĩ, thậm chí có lúc họ c̣n “cương” một cách hợp lư khiến vai diễn tṛn trịa, đầy đăn hơn.
Trong vai thằng Giàu, người diễn trước đó chỉ nói quấy vài câu làm tṛ cười, đại khái, khi ông chủ hỏi muốn sắm quần áo ǵ, chỉ liệt kê vài loại quần áo rồi vào cánh gà. Nhưng đến Ba Vân lại khác, ông chọn lối trang điểm như “công tử bột” trong sân khấu hát bội miền Nam, tức là mặt đánh phấn trắng, quần trắng ố vàng nhưng áo gilê, lúc ông bầu bước vào nhà hỏi muốn mua sắm cái ǵ, khác với trước, lần này Giàu há miệng ra dơng dạc: “Cậu mua cho tôi cái áo mưa”. Ông bầu ngạc nhiên: “Trời nắng chang chang, mày đ̣i mua áo mưa làm chi?”, Giàu tỉnh bơ: “Dạ, tôi mặc áo mưa để… che đậy bộ đồ rách mặc bên trong”.
Câu trả lời bất ngờ quá, khán giả cười rần rần.
Lúc thằng Giàu, thằng Nghèo lên thành phố t́m gặp chủ là Năm B́nh. Chủ hỏi: “Bây lên đây bằng ǵ?”. Giàu đáp: “Đi xe”, Nghèo phản đối: “Nói xạo. Anh dắt tôi đi hoài. Trời mưa tới tét bét cây dù rồi đó”. Giàu đưa tay lên miệng, thèn thẹn cắn móng tay: “Dạ, có hồi đi xe, có hồi đi bộ”. Chủ gắt: “Đi xe đi bộ, đi chi mà kỳ quá dzậy?”. Giàu nói luôn một hơi: “Dạ, ban đầu không có tiền mua vé, đâu có dám vào bến xe nên tụi tui đi bộ. Đi bộ một đỗi, xe trong bến chạy ra, bọn tôi đón xe, nhảy đại lên. Đi xe một đỗi, thằng soát vé biểu mua vé, nhưng không có tiền nên bị đuổi xuống, thành ra đi bộ, đến khi có cái xe khác chạy qua, tụi tui lại đón tiếp. Làm riết bảy tám cái xe th́ tới Sài G̣n”.
Tại sao khán giả cười? Ba Vân bật mí thủ pháp: “Bằng giọng nói nhanh gấp gáp ở câu cuối, tôi phải nói trước ư nghĩ của khán giả, tạo ra sự bất ngờ để khán giả bật cười, cười v́ sự ranh mảnh của hai anh nhà quê”.
Lại có cảnh Năm B́nh hỏi Nghèo và Giàu: “Tụi bây đi đâu mà qua đây”. Cả hai trả lời: “Tụi tui dắt nhau đi hát”. “Thế đồ đạc bày ở đâu?”. Nghèo đáp liền: “Đâu có đồ đạc ǵ mà phải chở. Hồi cậu giao gánh cho tụi tui th́ phông màn đầy đủ. Nay, anh Giàu đưa đi hát th́ nó teo lại c̣n có một… thúng”. Giàu ngượng nghịu tiếp: “Màn cậu cho, rày c̣n một… mét”. Năm B́nh dậm chân kêu trời: “Bộ tụi bây bán hết, lấy tiền đi ăn nhậu hả?”. Giàu xụi lơ: “Đâu có bán. Hôm bữa hát ở đ́nh Cầu Muối, ông Tư xiết hết v́ không có tiền trả ổng”, tới đây Giàu thở thốt ra một câu ngoài kịch bản: “Phông màn cần chi, v́ bây giờ tụi hát ngoài trời đă có… cảnh thiệt rồi”. Đă hết đâu, Giàu c̣n tḥng thêm câu: “Cậu về hợp tác với tụi tui, ta cùng chấn hưng nền “mỹ thuật” nước nhà chơi!”.
Rơ ràng không là tiếng cười chỉ mua vui. Ai nấy vỗ tay rầm trời
C̣n đây hoạt cảnh thằng Nghèo, thằng Giàu lần đầu tiên vào nhà hàng, lúc đang đói ră họng: “Ê hầu bàn! Đưa chúng tao cái ǵ ăn đi!”. Bồi đưa ra cái thực đơn, Giàu làm ra bộ hiểu biết: “À, cái me-nu”. Bồi cúi đầu, cố làm mặt nghiêm: “Dạ, đây là cái mơ-nuy ghi các món ăn”. Giàu phẩy tay cho bồi bàn đi, quay sang biểu Nghèo: “Thằng bồi nói trật, nhưng thôi, mày muốn ăn ǵ?”. Nghèo đáp: “Món ǵ ngon th́ ăn”. Giàu dơng dạc: “Ê bồi, cho hai cái hạng nhất đây”". Bồi bàn hỏi lại: “Cái lầy là số 1, món súp à?”. Nghèo đập tay xuồng bàn, la lên: “Trời! Tụi ḿnh đang đói mà anh Giàu”. Giàu lại lật mơ-nuy chỉ số chót, hất hàm ra hiệu, bồi bàn trả lời: “Dạ cái lầy là cà phê á”. Nghèo bực ḿnh: “Trời ơi! Kêu ǵ mà toàn món nước không nè. Thế những món khác để đâu?”. Giàu phớt tỉnh, kêu bồi bàn, giọng hách dịch: “Ê bồi, đây có cái ǵ ăn no mà ngon không?”. “Dạ, có cơm xườn gà”. Giàu liếc xéo Nghèo, ra vẻ đắc chí và nói chen tiếng Tây giả cày: “Vậy cho đơ cơm gà”. Đơ là deux nghĩa hai.
Trong vở Chàng đi theo nước, cũng do nghệ sĩ Năm Châu viết năm 1948, Ba Vân đă “làm mới” vai Truyền cực kỳ quái chiêu. Khi gặp Thủy, Truyền nói: “Thấy cô, tui mừng quá”. Thủy hỏi: “Mừng ǵ?”. “Báo tin mừng cho cô là tôi vừa có cái tật nữa”. “Tật ǵ?”. Truyền liền giơ cái tay đang băng to tướng, khiến Thủy ngạc nhiên: “Trời, tay anh làm sao vậy?”. “Phỏng nước sôi”. Thủy kêu lên: “Nước sôi đâu mà phỏng?”. Thế là, thay v́ trả lời, Truyền ca luôn kim tiền: “Tui nói tui pha cà phê mà gặp cái thằng đui. Nó cầm b́nh nước sôi mặt nó ngó lên trời. Nó rót văng tưới ra cái bàn vẹc ni. Tôi sợ nó ố hết đi. Tui hoảng hồn đưa tay tui… hứng. Quưnh quá tôi ôm. Làm phỏng hết sạch trơn!”.
Với lối diễn đạt đến tầm cỡ “quái kiệt”, NSND cho biết: “Theo tôi, yếu tố bất ngờ là một trong thủ pháp để gây cười”.
T.H
|
|
