Cô cháu con ông anh tôi về Việt Nam thăm gia đ́nh, hỏi tôi:
-Cô có cần ǵ ở Việt Nam không?
-Có, mua cho cô một đôi đũa Cả.
-Cô à, bây giờ không có ai dùng đũa Cả xới cơm nữa, không biết con có t́m được không? Ai cũng thổi cơm bằng nồi cơm điện, bấm cái nút xong là xong, nên không dùng đũa Cả, và khi bới cơm ra chén th́ họ dùng cái muỗng làm bằng nhựa múc cơm ra.
-Cô biết rồi, nhưng cứ t́m mua cho cô, chọn đôi nào đừng dài quá và mỏng mỏng một chút.
Đă 45 năm ở Mỹ, tôi vẫn dùng đũa Cả, dùng trong bếp cho rất nhiều việc. Ngoài việc xới cơm, thỉnh thoảng tôi vẫn dùng một chiếc để khuấy bột làm bánh, khuấy nồi chè, ngay cả khuấy nước xốt nấu ḿ Ư. Tôi dùng đôi đũa Cả thấy nó gần gũi thân thiện với ḿnh, thấy nó quê nhà quá đỗi! Chữ “Cả” gợi cho tôi rất nhiều h́nh ảnh thân thiện về thân tộc, về quê nhà. Như người con gọi “mẹ Cả” không phải là mẹ đẻ ra ḿnh, mà là người vợ đến trước với cha ḿnh, người đó cũng là người “vợ Cả” của cha. Con lớn nhất trong nhà là anh Cả, chị Cả.
V́ anh Cả cho nên anh phải nhận lănh trách nhiệm thờ cúng tổ tiên, cha mất anh được “Quyền huynh thế phụ.” Thay cha dạy bảo, dựng vợ, gả chồng cho các em. Vợ anh là con dâu Cả phải chia chung trách nhiệm đó với chồng. Chị Cả, người lớn nhất trong gia đ́nh trách nhiệm cũng quan trọng không kém. Nếu chẳng may cha mẹ mất sớm chị cũng sẵn sàng hy sinh tuổi xuân của ḿnh, không lấy chồng, nuôi các em ăn học.
Đôi đũa Cả lớn nhất trong bếp so với những đôi đũa trên mâm cơm và ngay cả đôi đũa Bếp chỉ dùng để xào nấu, v́ đũa Bếp chỉ có chiều dài, to hơn đũa ăn cơm nhưng không to bằng đũa Cả. Mỗi lần tôi cầm chiếc đũa Cả lên tôi nhớ đến những chữ: Mẹ Cả, anh Cả, chị Cả, nhớ đến câu nói lư thú tả cảnh tham lam của người đàn ông trong hôn nhân nữa: “Vợ Cả, vợ Hai, cả hai đều là vợ cả.” Ai muốn hiểu thế nào cũng được, nhưng riêng ông chồng th́ muốn ôm “cả Cả và Hai” vào ḷng.
Lan man ra tới chữ “Cả” c̣n thay cho chữ “Cái” nữa, như con sông lớn gọi là con sông Cái, v́ là con sông Mẹ (người ta không dùng chữ sông Cả) Chữ “Cái” chính là Mẹ
Nàng về nuôi Cái cùng con
Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng.
Chữ Cái thường đi theo chữ Con như sông Cái chia nhánh ra thành những sông Con, ngôn ngữ gợi lên h́nh ảnh gia đ́nh người Mẹ sinh ra các con, đi về muôn ngả. Sông Cái, nghĩa chữ là “sông Mẹ.”
Nhiều dân tộc ở Đông Nam Á có thói quen gọi sông lớn nhất trong vùng là “Sông Cái,” như người Thái và Lào gọi sông Mekong là “Me Nam Khong.” Sông lớn sông nhỏ đều có sóng, câu “Gặp cơn sóng Cả đừng ngả tay chèo” người đi sông nước hàng ngày đều nhớ.
Rồi trong ngôn ngữ đời thường người ta dùng chữ “Cái” rất nhiều, như cục men chính để gây giấm người ta gọi là “giấm Cái,” người Mỹ cũng dùng chữ Apple cider vinegar with the “Mother” (Mẹ giấm). Cây cột to nhất bác thợ mộc gọi là “cột Cái,” thợ Cái (là thợ chính). Có Cái th́ phải có Con, những cây cột c̣n lại để làm nhà gọi là “cột Con.” Lại c̣n ngón chân Cái, ngón tay Cái, cửa Cái, rễ Cái, đường Cái nữa…
Hiện tại hiếm khi chúng ta thấy được những đôi đũa cả như vậy trong bữa cơm gia đ́nh nữa. (H́nh: 1946.vn)
Người phụ nữ cưu mang sắp tới kỳ sinh nở, người ta nói: Đă “Cả bụng” rồi, tức là to lắm rồi. Con cái hư hỏng th́ người Mẹ cũng phải chịu trách nhiệm v́ “Con dại Cái mang.”
Cứ việc ǵ cưu mang, có ǵ trách nhiệm th́ được gọi là Cái là Cả, được giao cho người Mẹ hết. Nhưng người đàn ông mang chức vị to nhất trong làng quê Việt Nam th́ được gọi là “Hương Cả.”
Chữ “Cái” đi vào lịch sử là “Bố Cái Đại Vương” th́ cũng thuộc về người đàn ông. Theo sách Việt Điện U Linh, con của Phùng Hưng là Phùng An khi lên ngôi tôn Phùng Hưng làm Bố Cái Đại Vương, bởi quốc tục xưng cha là Bố, mẹ là Cái, nên mới gọi như vậy.
Tôi yêu những đôi đũa Cả v́ nó luôn luôn gợi cho tôi h́nh ảnh của người mẹ, người vợ. Đôi đũa Cả không hề lạc lơng trong ngôi nhà Mỹ này, nó luôn luôn có việc để làm, nó chia chung những hạt cơm trong bát cho mọi người trong gia đ́nh, nó quậy bột làm bánh, nó quậy nồi chè, quậy xốt cà chua nấu ḿ Ư. Thỉnh thoảng tôi hay cầm một chiếc đũa Cả giơ lên, răn đe các cháu khi chúng phá quá… (Bà chỉ dọa thôi, chưa dùng đũa Cả đánh cháu bao giờ).
Mỗi lần chạm tay vào đôi đũa Cả, tôi thấy như ḿnh được chạm vào một bụi tre ở quê nhà, đôi khi nhắm mắt lại tôi c̣n nghe được tiếng gió xào xạc trong những bụi tre.
Tôi yêu những ḍng sông trên quê nhà, những ḍng sông được gọi là sông Cái, sông Con, những ḍng sông mang phù sa, mang tôm cá đến cho người dân như những người mẹ mang cả đời ḿnh cho con cháu.
Mỗi lần nh́n ḍng nước có cái ngă ba trước của nhà tôi, tôi hay bâng khuâng nhớ đến câu hát “Chẳng biết nơi đâu là chốn quê nhà.”
Chúng ta đi, mỗi người mang theo quê hương trong hồn một cách khác nhau. Tôi đi… mang theo đôi đũa Cả và những ḍng sông.
VietBF©sưu tập
Games
