Sự trỗi dậy của ngành công nghiệp ôtô Trung Quốc, cùng với làn sóng điện khí hóa toàn cầu, đang đặt ra một cuộc khủng hoảng kép cho các nhà sản xuất ôtô truyền thống trên thế giới.
Xe điện Trung Quốc. (Nguồn: AFP/TTXVN)
Sự trỗi dậy của ngành công nghiệp ôtô Trung Quốc, cùng với làn sóng điện khí hóa toàn cầu, đang đặt ra một cuộc khủng hoảng kép cho các nhà sản xuất ôtô truyền thống trên thế giới.
Những thay đổi mạnh mẽ đang diễn ra khắp ngành công nghiệp ôtô. Gần đây, hàng loạt biến động nhân sự cấp cao đã xảy ra tại Stellantis và Nissan. Cách đây vài tuần, Volkswagen từng có kế hoạch đóng cửa nhà máy tại Đức, sau đó đã thỏa thuận với công đoàn để duy trì hoạt động nhưng giảm công suất.
Trong khi đó, Ford liên tục thay đổi chiến lược xe điện. Còn General Motors (GM) kết thúc năm 2024 với ba sự kiện đáng chú ý: khoản lỗ 5 tỷ USD tại thị trường Trung Quốc, bán cổ phần trong dự án nhà máy pin tại Mỹ và đóng cửa Cruise - công ty con chuyên về xe tự lái.
Trung Quốc đã xây dựng một năng lực sản xuất ôtô khổng lồ, tương tự cách nước này từng làm với ngành pin Mặt Trời.
Với khả năng sản xuất hơn 50 triệu xe mỗi năm, gấp đôi nhu cầu nội địa và đủ đáp ứng hơn một nửa nhu cầu toàn cầu, Trung Quốc đang là mối đe dọa lớn đối với các nhà sản xuất nước ngoài.
Các liên doanh từng mang lại lợi nhuận cho các hãng xe nước ngoài tại Trung Quốc nay đang sụp đổ, điển hình là khoản lỗ của GM. Lượng xe xuất khẩu của Trung Quốc đã tăng vọt lên 6 triệu chiếc vào năm 2024, vượt qua cả Nhật Bản.
Trung Quốc cũng đang thống trị thị trường xe điện, chiếm 2/3 doanh số toàn cầu và hơn 90% tăng trưởng trong năm vừa qua.
Mặc dù doanh số nội địa đạt 11,2 triệu xe, con số này chỉ bằng một nửa năng lực sản xuất của Trung Quốc. Nước này còn kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng ngành xe điện.
Đối với các hãng xe truyền thống, điện khí hóa đã là một thử thách lớn. Nay, họ còn phải đối mặt với sự suy yếu của thị trường Trung Quốc, sự cạnh tranh từ hàng xuất khẩu Trung Quốc tại các thị trường khác, và sự thống trị của các nhà sản xuất và nhà cung cấp Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện.
Yếu tố chính trị cũng đóng vai trò quan trọng. Không một cường quốc nào có thể làm ngơ trước sự xâm nhập của hàng nhập khẩu giá rẻ nhờ được hưởng lợi từ các chính sách và trợ cấp chiến lược.
Mỹ đã áp đặt các rào cản thương mại đối với xe điện Trung Quốc và dự kiến sẽ tiếp tục tăng cường dưới thời Tổng thống đắc cử Donald Trump. Châu Âu, dù có quan hệ thương mại chặt chẽ hơn với Trung Quốc, cũng đã tăng thuế đối với xe điện của nước này vào năm ngoái.
Tuy nhiên, chủ nghĩa bảo hộ cũng có cái giá của nó. Ford và GM đã tập trung vào thị trường Mỹ, nơi lợi nhuận chủ yếu đến từ dòng xe bán tải và SUV cỡ lớn.
Nỗ lực của họ trong lĩnh vực xe điện và xe tự lái còn chậm chạp và chưa đạt được kết quả như mong đợi.
Chính sách bảo hộ của ông Trump và khả năng nới lỏng các tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu có thể mang lại lợi ích ngắn hạn, nhưng không thể thay đổi thực tế là thị trường Mỹ đã bão hòa.
Giá xe trung bình tăng cao sau đại dịch đã hỗ trợ đà tăng trưởng doanh thu, nhưng chi phí sở hữu xe, bao gồm cả tài chính và bảo hiểm, đang đạt đến giới hạn.
Theo chuyên gia nghiên cứu Kevin Tynan tại Presidio Group, thị trường Mỹ khó tăng trưởng về khối lượng và giá xe cũng sắp đạt đỉnh. Hơn nữa, Mỹ đang dư thừa công suất sản xuất ôtô.
Tình trạng này được thể hiện ở chỗ tỷ lệ sử dụng các nhà máy ôtô chỉ ở dưới mức 75% trong 18/19 quý gần nhất. Hơn nữa, việc tăng thuế quan chỉ là giải pháp tạm thời.
Ngay cả khi châu Âu tăng cường bảo hộ, lợi thế về chi phí thấp, chuỗi cung ứng và công nghệ xe điện của Trung Quốc vẫn cho phép các công ty nước này tiếp tục mở rộng sang các thị trường khác, đặc biệt là các thị trường đang phát triển như Đông Nam Á.
Năng lực sản xuất dư thừa của Trung Quốc có thể dẫn đến tái cơ cấu ngành công nghiệp ôtô của nước này, nhưng quá trình này có thể mất nhiều năm.
Làn sóng điện khí hóa, do các nhà sản xuất Trung Quốc dẫn đầu, cũng đang thay đổi cấu trúc cơ bản của xe ôtô.
Bên cạnh thương hiệu, giá trị gia tăng của một nhà sản xuất ôtô thường nằm ở động cơ, nhưng pin và động cơ điện lại dễ dàng được thương mại hóa hơn.
Xe điện đang dần trở nên giống các thiết bị điện tử hơn. Xiaomi, nhà sản xuất điện thoại thông minh, đã ra mắt một mẫu SUV điện mới tại Trung Quốc để cạnh tranh với BYD và Tesla.
Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, các hãng xe phải cắt giảm chi phí, thậm chí sáp nhập. Nissan, đang gặp khó khăn do cạnh tranh từ các đối thủ Trung Quốc, đã thảo luận sáp nhập với Honda. Stellantis, với 14 thương hiệu trải rộng trên nhiều thị trường, cũng đang đối mặt với áp lực tái cơ cấu.
Việc cắt giảm chi phí tại GM, Ford và Volkswagen cũng cho thấy những thách thức chung của ngành. Ngay cả Tesla cũng không tránh khỏi ảnh hưởng từ sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Giá trị vốn hóa thị trường cao kỷ lục gần đây của Tesla phần lớn là nhờ tầm nhìn về robotaxi và ảnh hưởng chính trị của tỷ phú Elon Musk. Điều này giúp bù đắp doanh số bán xe điện trì trệ và tỷ suất lợi nhuận giảm.
Những thách thức này sẽ buộc ngành công nghiệp ôtô phải thay đổi, dẫn đến cắt giảm chi phí, sáp nhập, và kéo theo đó là những tranh cãi chính trị, bất ổn lao động và căng thẳng thương mại./.
