Coca-Cola thu hồi hàng loạt sản phẩm tại châu Âu sau khi phát hiện hàm lượng clorat vượt mức an toàn, làm dấy lên lo ngại về chất lượng sản phẩm và nguy cơ sức khỏe.
Coca-Cola đã thu hồi sản phẩm tại một số quốc gia ở châu Âu. Ảnh: Dan Peled/AAP.
Ngày 27/1, Coca-Cola châu Âu thu hồi toàn bộ các sản phẩm Coke, Sprite, Fanta, Sprite và một số loại đồ uống khác sau khi phát hiện hàm lượng clorat vượt mức an toàn. Các sản phẩm này đã được phân phối tại Bỉ, Hà Lan, Anh, Đức, Pháp và Luxembourg từ tháng 11/2024, làm dấy lên lo ngại về chất lượng nước sử dụng trong sản xuất.
Dù Coca-Cola khẳng định nguy cơ đối với sức khỏe người tiêu dùng là rất thấp, thông tin này vẫn khiến nhiều người lo ngại, đặc biệt tại Việt Nam - khi thức uống này rất phổ biến trong các bữa ăn và sự kiện. Vào thời điểm đầu năm, khi nhu cầu sử dụng đồ uống có ga tăng cao trong các buổi gặp mặt, sự cố này càng đặt ra lo ngại về mức độ an toàn của các sản phẩm nước ngọt có ga trên thị trường.
Clorat là chất gì?
Clorat là một hợp chất chứa ion clorat (ClO₃⁻), thường xuất hiện trong nước uống, thực phẩm hoặc môi trường do quá trình xử lý bằng clo hoặc dư lượng từ thuốc bảo vệ thực vật. Các muối clorat phổ biến nhất là natri clorat (NaClO₃) và kali clorat (KClO₃), từng được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp và công nghiệp.
Theo Viện Đánh giá Rủi ro Liên bang Đức (BfR), clorat từng được sử dụng trong ngành nông nghiệp như một loại thuốc diệt cỏ không chọn lọc. Tuy nhiên, do lo ngại về ảnh hưởng sức khỏe, Liên minh Châu Âu (EU) đã cấm hoàn toàn việc sử dụng clorat trong các sản phẩm bảo vệ thực vật.
Mặc dù không còn được phép dùng trong nông nghiệp, clorat vẫn có thể tồn tại trong môi trường và thực phẩm, chủ yếu qua hai con đường:
Xử lý nước bằng clo: Clorat là sản phẩm phụ hình thành khi nước uống được khử trùng bằng chlorine dioxide hoặc hợp chất chứa clo. Khi nước này được dùng để rửa rau củ, chế biến thực phẩm hoặc sản xuất đồ uống, clorat có thể tồn dư trong sản phẩm cuối cùng.
Dư lượng từ thuốc bảo vệ thực vật trước đây: Dù đã bị cấm, clorat có thể vẫn tồn tại trong đất hoặc nguồn nước từ các hoạt động sử dụng trong quá khứ, dẫn đến nguy cơ nhiễm vào thực phẩm.
Trước đây, clorat thường xuất hiện trong các loại thuốc bảo vệ thực vật. Ảnh: China Clorat.
Các thực phẩm có nguy cơ nhiễm clorat cao nhất là rau xanh, trái cây, ngũ cốc và thực phẩm chế biến sẵn, do chúng thường được rửa hoặc chế biến bằng nước có chứa dư lượng clorat. Ngoài ra, nước đóng chai, nước giải khát và các sản phẩm từ sữa cũng có thể chứa clorat nếu quy trình xử lý nước không được kiểm soát chặt chẽ.
Do lo ngại về ảnh hưởng sức khỏe, Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu (EFSA) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã thiết lập mức giới hạn an toàn cho clorat :
Mức dung nạp hàng ngày (TDI): 3 µg/kg trọng lượng cơ thể/ngày để đảm bảo an toàn khi phơi nhiễm lâu dài.
Mức hấp thụ tối đa trong ngày (ARfD): 36 µg/kg trọng lượng cơ thể/ngày để hạn chế rủi ro ngộ độc cấp tính.
Các quy định này nhằm giảm nguy cơ tiếp xúc với clorat qua thực phẩm và nước uống, đồng thời yêu cầu các cơ sở chế biến thực phẩm kiểm soát chặt chẽ nguồn nước sử dụng.
Clorat gây hại cơ thể người thế nào?
Clorat là một hợp chất có thể xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm và nước uống, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người. Theo Văn phòng Đánh giá Nguy cơ Sức khỏe và Môi trường (OEHHA), bang California, việc nuốt phải clorat với lượng lớn có thể gây ra hàng loạt tổn thương nghiêm trọng như viêm dạ dày, suy thận, phá hủy hồng cầu, và thậm chí có thể đe dọa tính mạng.
- Cơ chế gây hại của clorat
Nguy cơ chính của clorat nằm ở khả năng tích lũy trong cơ thể do bị đào thải chậm, đặc biệt là qua thận. Khi hấp thụ vào cơ thể, ion clorat có xu hướng tích tụ trong máu, làm suy giảm chức năng vận chuyển oxy, gây thiếu oxy mô (hypoxia).
Một trong những trường hợp nghiêm trọng từng được ghi nhận là tử vong do uống liên tục 1 gram kali clorat, cho thấy độc tính của hợp chất này khi vượt quá ngưỡng an toàn.
- Tổn thương hồng cầu và methemoglobin huyết
Theo nghiên cứu của Viện Đánh giá Rủi ro Liên bang Đức (BfR), clorat phá hủy hồng cầu ngay trong mạch máu, khiến hemoglobin - protein vận chuyển oxy - bị oxy hóa thành methemoglobin. Đây là một dạng hemoglobin không thể gắn kết và vận chuyển oxy, khiến cơ thể rơi vào tình trạng thiếu oxy nghiêm trọng.
Bình thường, cơ thể có enzym methemoglobin reductase giúp chuyển methemoglobin trở lại dạng hemoglobin bình thường. Tuy nhiên, khi hồng cầu bị phá hủy hàng loạt, cơ chế này không còn hoạt động hiệu quả, dẫn đến tình trạng thiếu oxy kéo dài, gây đau đầu, chóng mặt, xanh tím, thậm chí tử vong nếu nồng độ methemoglobin trong máu quá cao.
- Ảnh hưởng đến đường tiêu hóa và thận
Thí nghiệm trên động vật năm 1978 đã chứng minh rằng clorat có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến đường tiêu hóa và thận. Khi nuốt phải lượng lớn clorat, nó có thể làm viêm loét niêm mạc dạ dày, gây xuất huyết tiêu hóa.
Đối với hệ bài tiết, clorat có thể dẫn đến hoại tử ống thận, gây suy thận cấp do chất độc tích tụ trong nephron (đơn vị lọc của thận), làm tổn thương tế bào thận và cản trở quá trình lọc máu. Ở mức độ nghiêm trọng, điều này có thể dẫn đến suy thận vĩnh viễn.
Cách giảm nguy cơ phơi nhiễm clorat
Theo khuyến cáo của BfR, để giảm nguy cơ nhiễm clorat, người tiêu dùng nên sử dụng nguồn nước sạch, không chứa dư lượng hóa chất khử trùng như chlorine dioxide. Tuy nhiên, điều quan trọng là không nên loại bỏ hoàn toàn các thực phẩm có nguy cơ nhiễm clorat như rau củ, trái cây khỏi chế độ ăn, vì điều này có thể dẫn đến thiếu hụt các dưỡng chất quan trọng.
Việc rửa sạch thực phẩm bằng nước sạch, ngâm rau củ trong nước lọc trước khi ăn có thể giúp loại bỏ phần lớn dư lượng clorat trên bề mặt thực phẩm. Đồng thời, người tiêu dùng nên chọn các sản phẩm thực phẩm từ nguồn uy tín, đảm bảo quy trình sản xuất và kiểm định an toàn.
Theo AP, ngày 27/1, Coca-Cola đã thông báo thu hồi một số sản phẩm nước giải khát tại châu Âu sau khi phát hiện mức clorat cao hơn bình thường trong các chai và lon được sản xuất tại một nhà máy ở Bỉ. Các sản phẩm bị ảnh hưởng bao gồm Coca-Cola, Fanta, Sprite, Minute Maid và Fuze Tea, được phân phối tại Bỉ, Luxembourg và Hà Lan, với các lô sản xuất có mã từ 328 GE đến 338 GE. Một lượng nhỏ cũng đã được vận chuyển đến Pháp, Đức và Vương quốc Anh, nhưng không có lệnh thu hồi tại các quốc gia này.
Clorat là sản phẩm phụ từ quá trình khử trùng nước bằng chlorine dioxide. Nếu tiêu thụ với liều lượng cao, chất này có thể ức chế hấp thu i-ốt, ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp, đặc biệt ở trẻ em. Nguyên nhân được xác định là do hệ thống xử lý nước tại nhà máy ở Ghent, Bỉ, dẫn đến nhiễm clorat trong các chai và lon nước giải khát được sản xuất tại đây.
Mặc dù Coca-Cola khẳng định nguy cơ sức khỏe là thấp, công ty vẫn chủ động thu hồi để đảm bảo an toàn. Người tiêu dùng được khuyến cáo không sử dụng các sản phẩm thuộc lô bị ảnh hưởng và có thể trả lại để được hoàn tiền.
Hệ thống cảnh báo nhanh của Liên minh châu Âu (RASFF) đã thông báo cho các cơ quan y tế tại Đan Mạch, Bồ Đào Nha và Romania để kiểm tra xem sản phẩm bị nhiễm clorat có xuất hiện tại các thị trường này hay không.
