Theo như tổng thống Donald Trump đảo chiều chính sách về Ukraina diễn ra trong bối cảnh chính quyền Washington không phải chịu áp lực nào từ phía châu Âu trong hồ sơ này, trái ngược với cuộc chiến tranh thương mại, đang bắt đầu, các nước châu Âu có thể đáp trả Mỹ bằng các biện pháp tăng thuế hải quan bổ sung đối với một số mặt hàng chiến lược của Mỹ, như xe máy phân khối lớn Harley Davidson hay rượu whisky, thì trong hồ sơ Ukraina, châu Âu không hề có biện pháp nào để trả đũa Donald Trump .
Tổng thống Donald Trump phát biểu khi tiếp nguyên thủ Pháp Emmanuel Macron tại Nhà Trắng, Washington, Hoa Kỳ, ngày 24/02/2025. AP - Ludovic Marin
Cuộc hội kiến giữa nguyên thủ Mỹ Donald Trump và tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Nhà Trắng ngày 24/02/2025, đúng vào dịp 3 năm ngày Nga bắt đầu xâm lược Ukraina, thoạt nhìn cho thấy lãnh đạo hai nước đã đạt được một số đồng thuận, cho phép hướng đến nhanh chóng chấm dứt xung đột, kết cục được cộng đồng quốc tế trông đợi.
Trên thực tế, theo nhiều nhà quan sát, đằng sau thái độ bề ngoài niềm nở, thân thiết với lãnh đạo Pháp, tổng thống Mỹ đang ngả về phía Nga hơn là Ukraina. Có một hố sâu ngày rộng hơn giữa lập trường của tổng thống Trump và nguyên thủ Pháp cũng như Liên Hiệp Châu Âu về việc tìm giải pháp chấm dứt chiến tranh tại Ukraina.
Ba nghị quyết về xung đột Nga – Ukraina được bỏ phiếu cùng ngày tại Liên Hiệp Quốc cho thấy rõ điều này. Mỹ không ủng hộ cả hai nghị quyết tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc nói đến cuộc chiến xâm lược của Nga, và kêu gọi bảo vệ chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina. Ngược lại, nghị quyết của Washington được Hội Đồng Bảo An thông qua chỉ kêu gọi chấm dứt chiến tranh, mà không hề nhắc đến toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina.
Lập trường của Trump nghiêng về Nga
Với hai nghị quyết nói trên, nước Mỹ của Donald Trump đã đứng về phía Nga, Belarus, Bắc Triều Tiên, hay Hungary. Nghị quyết của Mỹ về Ukraina tại Hội Đồng Bảo An được Washington được coi như một diễn biến « có ý nghĩa lịch sử », đảo ngược hoàn toàn chính sách của chính quyền tiền nhiệm, vốn dành cho Ukraina sự ủng hộ sắt đá.
Theo giáo sư sử học Max Paul Friedman, chuyên về quan hệ quốc tại Đại học Mỹ - American University (AU) ở Washington, được nhật báo La Croix trích dẫn, trong giới thân cận của Donald Trump, rất nhiều người tỏ rõ quan điểm hâm mộ Putin, điển hình « như tỉ phú Elon Musk hay phó tổng thống J.D. Vance ». Điều khiến Trump và các cộng sự đồng cảm với Putin là tinh thần dân tộc chủ nghĩa của người da trắng theo đạo Thiên Chúa, thù địch với giới đồng tính chuyển giới (LGBT) và dân nhập cư đến từ « các nước phương Nam ». Tổng thống Trump đã từ chối gọi lãnh đạo Nga Vladimir Putin là « kẻ độc tài », trong khi không ngần ngại gọi tổng thống dân cử Ukraina Zelensky như vậy.
Trump không chịu áp lực từ châu Âu cũng như trong nội bộ
Việc tân tổng thống Donald Trump đảo chiều chính sách về Ukraina diễn ra trong bối cảnh chính quyền Washington không phải chịu áp lực nào từ phía châu Âu trong hồ sơ này. Theo nhận định của giáo sư sử học Max Paul Friedman, « trái ngược với cuộc chiến tranh thương mại, đang bắt đầu, các nước châu Âu có thể đáp trả Mỹ bằng các biện pháp tăng thuế hải quan bổ sung đối với một số mặt hàng chiến lược của Mỹ, như xe máy phân khối lớn Harley Davidson hay rượu whisky, thì trong hồ sơ Ukraina, châu Âu không hề có biện pháp nào để trả đũa Donald Trump ». Chuyên gia Max Paul Friedman nhấn mạnh : « Trump có thể làm điều mà ông ta muốn ».
Theo giới quan sát, trong hiện tại tổng thống Mỹ cũng không bị đặt trước áp lực chính trị nội bộ nào để đạt được một thỏa thuận hòa bình bền vững cho Ukraina. Đối với giới cử tri ủng hộ Trump, Ukraina không phải là một vấn đề có ý đặc biệt quan trọng đối với các hoạt động tranh cử tại Mỹ. Tại Quốc Hội Mỹ, những người thuộc phe Cộng Hòa có lập trường ủng hộ chính quyền Kiev cũng đang ngày càng trở nên kín tiếng hơn.
Một số người am hiểu ghi nhận có hai áp lực với ông Trump trong hồ sơ Ukraina. Áp lực thứ nhất đến từ chính tham vọng của chính tổng thống Mỹ. Donald Trump muốn khẳng định mình là « người kiến tạo hòa bình », với hy vọng đoạt giải Nobel, và xung đột Nga – Ukraina có thể sớm chấm dứt, nếu được ngay trong vòng 100 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống thứ 47 của nước Mỹ.
Chính sách xoay trục sang châu Á có nguy cơ thất bại
Nhưng cũng có thể có một áp lực quan trọng thứ hai khác với Donald Trump. Theo Michael Forman, chủ tịch viện tư vấn Council on Foreign Relations, đó là nếu như « thỏa thuận » chấm dứt chiến tranh được xác lập một cách « vụng về », thỏa thuận quá có lợi cho Nga, gây thiệt hại nặng nề cho các đồng minh, « sẽ làm rạn vỡ liên minh Bắc Đại Tây Dương, khiến việc xoay trục của Mỹ sang châu Á trở nên khó khăn hơn nhiều, và nếu điều này xảy ra, đây là một thất bại rõ ràng của nền ngoại giao Mỹ ».
Chủ tịch viện tư vấn Council on Foreign Relations cảnh báo Hoa Kỳ có thể để cho Ukraina trở thành một « Afghanistan » mới, khi để cả nước Ukraina biến thành bãi chiến trường, với kết cục được dự đoán có tầm mức tương tự như cuộc tháo chạy thê thảm năm 2017 của quân đội Mỹ khỏi Afghanistan, những tháng đầu của nhiệm kỳ tổng thống Joe Biden. Thảm bại Afghanistan thường được gắn với trách nhiệm cá nhân tổng thống Biden, nhưng trên thực tế, chính Donald Trump trong những tháng cuối của nhiệm kỳ trước đã tiến hành các đàm phán với phe Taliban, trực tiếp chuẩn bị cho việc quân Mỹ rút chạy khỏi quốc gia Nam Á này.
