Lần đầu tiên, lực lượng cảnh sát Washington D.C. được đặt dưới quyền chỉ huy liên bang, làm dấy lên nhiều ư kiến khác nhau về cơ chế quản lư, định hướng hoạt động và quyền tự quản của thành phố.
Theo nguồn tin của CNN, lực lượng Cảnh sát Đô thị (MPD) cùng các cơ quan liên bang đang khẩn trương t́m cách phân định vai tṛ và chiến lược sau khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố t́nh trạng khẩn cấp về tội phạm và ra quyết định "liên bang hóa" cảnh sát thủ đô Washington.
“Chúng ta sẽ đưa thành phố trở lại vị thế một thủ đô lộng lẫy như mọi người mong muốn. Đây sẽ là điều rất đặc biệt”, ông Trump tuyên bố tại Nhà Trắng hôm 11/8.
Tuy nhiên, trước buổi họp báo bất ngờ này, chính quyền và cảnh sát Washington D.C. hoàn toàn không được thông báo trước. Thị trưởng Muriel Bowser và Cảnh sát trưởng Pamela Smith chỉ biết về việc tiếp quản khi xem trực tiếp buổi họp báo của ông Trump trên truyền h́nh.
Sự việc lập tức đặt ra hàng loạt câu hỏi: Ai sẽ thực sự chỉ huy MPD? Chiến lược tuần tra sẽ thay đổi thế nào? Và lực lượng liên bang - vốn phần lớn không được đào tạo về cảnh sát cộng đồng - sẽ phối hợp ra sao với cảnh sát địa phương?
Chưa từng có tiền lệ
Tại một cuộc họp báo riêng, bà Bowser nói đang cố gắng thu xếp gặp Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi - người được ông Trump chỉ định giám sát việc triển khai lệnh này. Bà khẳng định Cảnh sát trưởng Smith vẫn điều hành MPD và báo cáo lên thị trưởng qua cấp phó.
“Cơ cấu tổ chức của chúng tôi không thay đổi và trong sắc lệnh hành pháp cũng không hề có điều ǵ ngược lại”, bà Bowser nhấn mạnh.
Theo Đạo luật Tự quản năm 1973, tổng thống có thể kiểm soát cảnh sát thủ đô trong 48 giờ nếu xác định có “t́nh trạng khẩn cấp đặc biệt” đ̣i hỏi lực lượng phục vụ cho mục đích liên bang.
Quyền kiểm soát có thể kéo dài hơn nếu tổng thống thông báo cho các ủy ban quốc hội phụ trách vấn đề của DC - điều mà ông Trump đă bày tỏ ư định thực hiện. Bất kỳ yêu cầu kéo dài quá 30 ngày phải được luật hóa.
Đây là lần đầu tiên một tổng thống viện dẫn Điều 740 của đạo luật để liên bang hóa cảnh sát thủ đô, theo Tiến sĩ Heidi Bonner, Trưởng khoa Tư pháp H́nh sự và Tội phạm học, Đại học East Carolina.
“Chưa rơ điều đó sẽ mang ư nghĩa ǵ trên thực tế”, bà nói, đồng thời đặt câu hỏi: “Cảnh sát trưởng có c̣n quyền điều hành khi lực lượng đă được liên bang hóa hay không?”.
Bà cũng nhắc đến tính chất đặc thù của DC - là một quận liên bang chứ không phải tiểu bang - nơi tổng thống đóng vai tṛ tương tự thống đốc trong một số vấn đề như huy động Vệ binh Quốc gia.
Bộ Tư pháp trích dẫn sắc lệnh của Trump, trong đó nêu: “Thị trưởng sẽ cung cấp các dịch vụ của lực lượng Cảnh sát Đô thị theo yêu cầu mà Bộ trưởng Tư pháp cho là cần thiết và phù hợp”.
Tuy nhiên, cách thực thi cụ thể vẫn chưa được làm rơ. Bộ trưởng Tư pháp sẽ báo cáo lại cho ông Trump nếu cần thêm hành động.
Bà Bowser thừa nhận quyết định này gần như chắc chắn có hiệu lực do địa vị pháp lư đặc thù của DC. Nhiều nghị sĩ Dân chủ gọi điện bày tỏ ủng hộ nhưng thừa nhận không thể ngăn chặn.
Thị trưởng gọi đây là động thái “gây bất an và chưa từng có tiền lệ”, đồng thời nhấn mạnh nhu cầu DC trở thành tiểu bang để tránh việc tổng thống đơn phương áp đặt như vậy.
Cảnh sát trưởng Smith cho biết bà sẽ gặp các đầu mối liên bang lần đầu tiên sau cuộc họp báo để xây dựng “kế hoạch tác chiến” cho lực lượng.
Huy động Vệ binh Quốc gia và FBI tuần tra
Ngày 11/8, Bộ Quốc pḥng xác nhận ông Trump đă kích hoạt 800 binh sĩ Vệ binh Quốc gia DC, trong đó tới 200 người sẽ hỗ trợ thực thi pháp luật, đảm nhiệm vai tṛ hậu cần, hành chính và hiện diện tại các điểm nóng.
Quyết định này trái ngược với cách ông Trump từng chỉ trích bà Bowser và Chủ tịch Hạ viện khi đó là Nancy Pelosi v́ không huy động Vệ binh Quốc gia trước ngày 6/1/2021 - thời điểm những người ủng hộ ông tràn vào Điện Capitol.
Cuối tuần qua, ông Trump đă điều động nhân sự từ nhiều cơ quan liên bang hỗ trợ MPD, trong đó có khoảng 130 đặc vụ FBI tuần tra chung với cảnh sát DC, nhằm tăng cường sự hiện diện của lực lượng liên bang.
Các đặc vụ FBI tuần tra khu vực phố U ở Washington, DC, vào ngày 10/8. Ảnh: Shutterstock.
Việc đặc vụ FBI tuần tra đường phố cùng cảnh sát địa phương là điều bất thường, bởi họ thường không được huấn luyện cho nhiệm vụ này và chịu sự điều chỉnh bởi các chính sách khác nhau, kể cả quy tắc sử dụng vũ lực, dẫn đến việc có thể gây mâu thuẫn trong xử lư t́nh huống.
Một số nguồn tin liên bang lo ngại việc rút đặc vụ khỏi các cuộc điều tra thường nhật sẽ làm suy giảm khả năng đối phó với các mối đe dọa lớn như khủng bố, t́nh báo đối ngoại, tấn công mạng và khủng hoảng fentanyl.
“Đơn giản là, nếu chúng tôi phải đi tuần tra, th́ sẽ không thể toàn lực xử lư những mối đe dọa khác”, một nguồn tin nhấn mạnh.
Ngoài ra, đặc vụ liên bang thường chỉ được huấn luyện hạn chế về việc dừng và kiểm tra phương tiện - một trong những nhiệm vụ nguy hiểm nhất của cảnh sát, và họ thường thực hiện các vụ bắt giữ theo kế hoạch tỉ mỉ với lực lượng áp đảo, thay v́ xử lư đột xuất trên đường phố.
Tại hai cuộc họp báo "đối nghịch" hôm thứ Hai, ông Trump khẳng định tội phạm ở Washington “đang mất kiểm soát”, dù số liệu gần đây cho thấy xu hướng giảm, trong khi đó, bà Bowser bác bỏ cáo buộc, nói DC “không chứng kiến làn sóng tội phạm gia tăng mà ngược lại là giảm”.
Theo bà Bonner, sắc lệnh chỉ có hiệu lực 30 ngày, và “khó có thể tạo tác động lâu dài tới t́nh h́nh tội phạm” v́ không giải quyết các nguyên nhân gốc rễ. “
Sau 30 ngày, sẽ thú vị để xem chiến dịch này đạt được ǵ, có giảm thêm tỷ lệ tội phạm hay không và họ sẽ làm ǵ tiếp để đưa ra các giải pháp bền vững”, bà nói. “Một lần nữa, muốn tác động lâu dài đến tội phạm, phải xử lư tận gốc nguyên nhân”.
