Khi Tổng thống Donald Trump và Vladimir Putin bước ra khỏi hội nghị thượng đỉnh Alaska, truyền thông quốc tế sẽ đổ dồn vào những h́nh ảnh bắt tay, nụ cười gượng gạo. Và lời tuyên bố “bước tiến lịch sử” hướng tới ḥa b́nh.
Nhưng dưới lớp vỏ ngôn từ ngoại giao, một kịch bản nhiều khả năng sẽ diễn ra: Nga đơn phương tuyên bố ngừng bắn, đóng băng chiến tuyến tại chỗ, giữ nguyên quyền kiểm soát trên thực tế đối với Crimea và phần lớn miền Đông Ukraine bao gồm Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson.
Đây sẽ là một thỏa thuận ngầm: Trump nhận về chiến thắng biểu tượng “đem ḥa b́nh trở lại châu Âu”, c̣n Putin củng cố hiện trạng có lợi nhất cho ḿnh.
Ukraine và các đồng minh châu Âu có thể phản đối kịch liệt, nhưng tiếng nói ấy sẽ lạc lơng trong cơn mệt mỏi chiến tranh của phương Tây.
Kịch bản “ḥa b́nh đóng băng”
Kịch bản này không mới. Năm 1953, Hiệp định đ́nh chiến Triều Tiên chấm dứt giao tranh nhưng để bán đảo bị chia cắt suốt hơn bảy thập niên, t́nh trạng chiến tranh trên danh nghĩa vẫn tồn tại.
Putin có thể áp dụng công thức tương tự: Tạm ngừng xung đột quy mô lớn, nhưng duy tŕ quyền kiểm soát lănh thổ đă chiếm, đẩy mạnh đồng hóa hành chính và nhân khẩu học, và biến “đường ranh tạm thời” thành biên giới de facto.
Đặc biệt, việc Trump và Putin gặp nhau ngày 15/8 tại căn cứ Liên quân Elmendorf-Richardson, Alaska, mang một ư nghĩa chiến lược vô cùng quan trọng.
Đây không phải một địa điểm ngoại giao thông thường, mà là căn cứ quân sự, nơi hai tổng tư lệnh trực tiếp đối thoại.
Alaska, vùng băng giá, cũng là biểu tượng của “Frozen Conflict” – xung đột tạm đóng băng – nhấn mạnh thông điệp: Căng thẳng vẫn tồn tại nhưng đang được kiểm soát.
Từ góc nh́n của Kremlin, đây là chiến thắng kép: Tránh thêm tổn thất quân sự, giữ thành quả chiếm đóng, và có thời gian tái cơ cấu quân đội, kinh tế trước khi ṿng đối đầu tiếp theo bùng nổ.
Quan trọng hơn, Putin có thể xuất hiện như “người kiến tạo ḥa b́nh”, đánh vào tâm lư của những cử tri Mỹ và châu Âu vốn muốn thoát khỏi gánh nặng Ukraine.
Logic của Trump: Chiến thắng biểu tượng
Đối với Trump, logic rất rơ ràng. Một thỏa thuận ngầm như vậy mang lại cho ông:
1. Tuyên bố chiến thắng ngay lập tức – Trump có thể nói rằng ḿnh đă làm được điều Biden và NATO thất bại: “Chấm dứt chiến tranh” như ông đă từng tuyên bố.
2. Chấm dứt “chi phiếu trắng” cho Ukraine – Ông sẽ lập luận rằng Mỹ không c̣n lư do để chi thêm hàng chục tỷ USD cho một cuộc chiến đă “được giải quyết” trên bàn ngoại giao.
3. Tạo thế đối lập với châu Âu – Nếu các đồng minh NATO phản đối, Trump càng có cơ hội củng cố h́nh ảnh “America First”, sẵn sàng bảo vệ lợi ích Mỹ trước cả đồng minh.
Một điểm quan trọng khác là cách thức tuyên bố của Putin: “Tạm đ́nh chiến chờ đàm phán ḥa b́nh” – có thể kéo dài 18 tháng, 2 năm, hoặc lâu hơn như trường hợp Triều Tiên.
Putin không cần tuyên bố chiến thắng, nhưng trên thực tế đă chiếm được đất.
Trump cũng không bị mang tiếng là ép Ukraine nhường đất đổi ḥa b́nh, v́ đây không phải hiệp ước chính thức mà chỉ là tạm đ́nh chiến.
Trump được tiếng là làm cho ngừng tiếng súng, trong khi việc mất đất là trách nhiệm của Ukraine.
An ninh châu Âu có thể bấp bênh, nhưng các nước châu Âu vẫn phải tự lo liệu, bất kể quân đội Nga có hiện diện trên lănh thổ Ukraine hay không?
Trump không quan tâm liệu ḥa b́nh này có bền vững hay không. Thứ ông cần là một khoảnh khắc chính trị để củng cố quyền lực, và nếu điều đó đồng nghĩa với việc bỏ qua phản đối của Kyiv, Warsaw, Berlin, Paris hay London, càng chứng tỏ ông là người dám “làm điều chưa ai dám”.
Rạn nứt trong phương Tây
Một lệnh ngừng bắn đơn phương của Nga – được Trump ngầm ủng hộ – sẽ khiến NATO và EU lúng túng.
Anh, Pháp, Đức có thể t́m cách thích nghi với hiện trạng mới để khôi phục thương mại và ổn định năng lượng, trong khi Ba Lan, Baltic và các nước Bắc Âu sẽ coi đây là sự phản bội.
Mâu thuẫn này có thể làm sâu thêm vết nứt trong cấu trúc an ninh phương Tây.
Nếu Mỹ rút giảm viện trợ và sức ép quân sự, Ukraine sẽ rơi vào thế pḥng thủ bị động, thiếu nguồn lực để giành lại lănh thổ.
Một “khoảng lặng chiến sự” có thể nhanh chóng biến thành “sự chấp nhận thất bại trên thực tế”.
Tác động lâu dài
Về lâu dài, thỏa thuận ngầm kiểu này gửi đi một thông điệp nguy hiểm: Dùng vũ lực để thay đổi biên giới có thể được hợp thức hóa nếu biết chờ thời cơ chính trị.
Nó sẽ trở thành tiền lệ cho các điểm nóng khác, từ Đài Loan đến Biển Đông, nơi các bên tranh chấp có thể tính toán chiến thuật “đánh nhanh, giữ đất, đàm phán ngầm”.
Đối với Nga, đây là cơ hội vàng để tái thiết quân đội, thắt chặt kiểm soát trong nước, và chuẩn bị cho một giai đoạn đối đầu mới.
Đối với Mỹ, đây có thể là một bước lùi chiến lược, làm suy yếu niềm tin của đồng minh và phá vỡ sự răn đe toàn cầu.
Ḥa b́nh chỉ là tạm bợ
Một thỏa thuận ngầm Putin – Trump sau hội nghị Alaska sẽ không phải là ḥa b́nh thực sự, mà là một sự đóng băng xung đột được dàn dựng để phục vụ lợi ích chính trị trước mắt.
Nó sẽ trao cho Putin phần thưởng chiến lược, trao cho Trump chiến thắng biểu tượng, và để lại cho Ukraine cùng châu Âu một cuộc chiến chưa kết thúc.
Trong thế giới của Trump và Putin, ḥa b́nh không phải là kết quả cuối cùng mà là công cụ - một chiến thắng mang tính biểu tượng ngắn hạn, trong đó cả đồng minh và đối thủ đều buộc phải đối mặt với thực tế do chính họ tạo ra.
