Tướng Thanh trong thời gian qua đă là chủ đề bàn tán nhiều nhất. Báo Đảng khăng khăng rằng ông c̣n sống nhưng đưa ra những bằng chứng chưa thuyết phục. C̣n Facebook th́ lại đưa ra bằng chứng thuyết phục hơn khi khẳng định ông đă mất. Nên tin bên nào?Cùng vietbf.com khám phá thêm.
Nguyễn Điềm
Gửi tới BBC từ Nghệ An
30 tháng 7 2015
Truyền thông ḍng chính cũng dựa vào mạng xă hội để quảng bá thông tin.
Hiện tại có nhiều tranh căi về một tài khoản Facebook đưa ra những thông tin gây chấn động trong thời gian qua. Có nên đọc hay tin vào những địa chỉ này?
Có thể nói rằng, ngay từ khi xuất hiện blog, mỗi cá nhân đă có thể tự ra một tờ báo của riêng ḿnh. Facebook cũng là một dạng blog nhưng vượt trội hơn ở khả năng kết nối nên sức lan tỏa của các “bài báo cá nhân” này lớn hơn hẳn.
Điểm yếu của blog, mạng xă hội nói chung và Facebook nói riêng là tính chính danh, tức việc người khác không biết được đích xác những địa chỉ này là của ai. Chủ địa chỉ có thể dấu mặt hoặc đóng giả làm người khác. Vậy lấy ǵ làm niềm tin vào những nơi này?
Khi không rơ nguồn gốc, thứ duy nhất tạo dựng được sự tin tưởng chính là nội dung của những “bài báo” đó. Thông tường, những tờ báo (chính thống) lớn thường là nơi thu hút sự quan tâm nhất, báo càng nhỏ th́ công việc thu hút độc giả càng khó khăn; v́ vậy, những “tờ báo cá nhân” của hàng triệu người sử dụng mạng xă hội càng ít có cơ hội cạnh tranh hơn nữa.
Nhưng nghịch lư ở Việt Nam hiện nay là Blog và Facebook có khi c̣n thu hút nhiều người đọc hơn và sự tin tưởng nhiều khi c̣n cao hơn báo chính thống.
V́ sao lại thế?
Câu trả lời đă có ngay từ đầu: chính là niềm tin.
Đă bao năm qua người dân không thể biết những vấn đề nhạy cảm qua kênh chính thống. Đến nay báo chính thống được mặc định chủ yếu có hai nhiệm vụ: một là đưa nội dung câu khách rẻ tiền, hai là bưng bít thông tin.
Bất kỳ vấn đề chính trị đang gây gây xôn xao nào, người Việt Nam cũng t́m đến những trang ngoài lề, với họ th́ những tin dạng này nếu báo chính thống có đưa th́ gần như chắc chắn không bao giờ là sự thật.
Hàng trăm đại biểu đổ dồn con mắt về Bộ trưởng Quốc pḥng sau nhiều tuần đọc tin đồn trên mạng.
Tất nhiên không phải do báo chí Việt kém cỏi, mà họ không c̣n cách nào khác. Những nơi đưa thông tin một cách chính danh đều bị kiểm soát và xử lư cả. Nên người ta có quyền nghi vấn nếu một ai đó cứ thoải mái “nói xấu chế độ” mà vẫn an toàn, người ta sẽ nghĩ trong đầu rằng: Liệu anh/chị này có phải công an nằm vùng hay không? Mà nếu thế thông tin có bị định hướng không và chẳng may tṛ chuyện hay b́nh luận th́ có an toàn không?
V́ vậy, những nơi cung cấp thông tin mật đáng tin cậy nhất ở Việt Nam lại là những nơi không có tên tuổi, không biết ai lập ra và không cần phải dẫn nguồn ở đâu.
Những điều trên đă giải thích cho việc vài trang Blogspot và một địa chỉ Facebook gần đây lại thu hút sự chú ư như thế.
Thông tin là tất cả những ǵ người đọc quan tâm, chưa cần biết đúng sai, nó chỉ cần giải tỏa được cơn khát chính trị là đủ. Người dân biết ông này ông kia tham nhũng nhưng chẳng báo nào dám đưa, nên bất cứ nơi nào có thông tin mật về tài sản của những người này là đủ làm cho họ thích thú. Và nếu sau đó một trong những tin này được chứng minh là thật, sự tin tưởng sẽ tăng lên gấp bội.
Sau khi đă có được uy tín, bất kể điều ǵ mà những trang này đưa ra đều được thu nhận cả. Đấy là một điều hết sức b́nh thường. Cũng giống như một doanh nghiệp phải mất rất nhiều thời gian và công sức mới lấy được niềm tin nơi người tiêu dùng, sau đó th́ bất cứ sản phẩm nào doanh nghiệp này đưa ra cũng được chào đón nồng nhiệt dù chưa biết hay dở ra sao, c̣n hơn là bỏ tiền ra cho một nhăn hàng hoàn toàn không có tên tuổi.
Nơi đưa ra thông tin cũng vậy, có thể có lúc đúng, có lúc sai, nhưng c̣n hơn là không bao giờ đúng hoặc toàn nói ngược với sự thật. Địa chỉ Facebook gây chú ư trong thời gian qua được nhiều người tín nhiệm v́ trước đây đă đưa tin chính xác về sức khỏe của ông Nguyễn Bá Thanh, đấy là “vốn liếng” quan trọng của trang này.
Một số người nói rằng không thể tin vào địa chỉ Facebook không rơ ràng này, nhưng trước đây người ta đọc Quan làm báo, đọc Chân dung quyền lực mà chẳng cần biết nguồn gốc, th́ bây giờ việc ǵ phải xác định chủ tài khoản này thực chất là ai?
Tác động của những trang không chính danh
Người Việt ngày càng dựa vào báo điện tử.
Tác dụng đầu tiên của nó là bạch hóa (dù không chính thức) rất nhiều những xấu xa thối nát của chính quyền. Có thể động cơ là hạ thấp đối thủ, nhưng v́ vậy mà người dân biết được những tin đáng được biết th́ cũng tốt, chắc chắn tốt hơn là không biết.
Ư thức và hiểu biết chính trị của người dân sẽ được nâng lên đáng kể. Sự ngu dốt và thiếu hiểu biết không bao giờ tốt cho đất nước cả, nó chỉ tốt cho kẻ cầm quyền mà thôi.
Thứ hai là những thông tin này gây sức ép đáng kể lên cá nhân những nhân vật bị nêu tên, những hoạt động ngầm của họ ít nhiều sẽ bị ảnh hưởng.
Thứ ba là tác động lên chính quyền. Việc một địa chỉ Facebook liên tục đưa ra những thông tin về sức khỏe của Đại tướng Phùng Quang Thanh làm chính quyền Việt Nam phải chạy theo bở hơi tai là bằng chứng.
Nếu quả thật ông Thanh không hề hấn ǵ, Hà Nội cứ thản nhiên im lặng và thời gian sau cho vị Bộ trưởng xuất hiện trở lại. Không có tật th́ chẳng việc ǵ phải giật ḿnh.
Việt Nam hiện nay có khoảng 30 triệu người dùng Facebook, nếu cứ mỗi người đưa ra một tin đồn, nay ông này ốm, mai ông kia đau th́ bộ máy tuyên truyền của Đảng chạy theo bằng cách nào? Rơ ràng nếu tài khoản Facebook của nhân vật kia không có ǵ đặc biệt, Đảng chẳng việc ǵ phải lên tiếng.
Chính quyền cứ úp mở mờ ám bằng những lời phát biểu không thể làm hài ḷng ai. Nếu quang minh chính đại đi chữa bệnh, ngài Bộ trưởng có thể quay một video ngắn về bản thân để xua tan mọi nghi ngờ.
Thứ nữa, những tin trên mạng xă hội c̣n là thước đo ḷng dân. Tại sao đa số người dân lại hí hửng trước một tin đồn, nói một cách khách quan là ác nghiệt như vậy? Niềm tin vào mọi thứ thuộc chế độ đang chạm đáy, v́ thế mà người dân sẵn sàng tin vào những điều vô căn cứ, miễn là không thuộc chính quyền.
Ai chiến thắng trong trận chiến thông tin?
Đừng cho rằng
Việt Nam chưa cho phép tư nhân ra báo.
Đừng cho rằng những người nghe theo tin đồn, vào đọc trang Facebook cung cấp thông tin kia chỉ là những thanh niên thiếu hiểu biết dễ bị dụ dỗ. Cả nước Việt Nam đều đọc, đủ mọi tầng lớp, có điều không nói ra mà thôi.
Cứ nh́n báo chí đổ xô đi săn tin chụp ảnh, nh́n cái cách cả hội trường Bộ Quốc pḥng toàn những vị tai to mặt lớn, các thanh niên tiêu biểu đổ dồn ánh mắt về Đại tướng Thanh th́ rơ những người này có đọc tin đồn hay không. Ngay chính những người này c̣n nghi ngờ th́ sao nhân dân lại không nghi ngờ?
Cả khi về Việt Nam rồi, chính quyền vẫn không làm cho người dân hết nghi vấn: Sao lúc xuống máy bay không cho báo chí tiếp cận, sao không phát biểu trực tiếp trên truyền h́nh và tại sao không về nhà mà ở lại Bộ Quốc pḥng v́ ở tại nơi làm việc để tránh tiếp xúc là việc làm ngược đời.
Và cũng đă có những đồn đoán vị Bộ trưởng Quốc pḥng đương nhiệm đă "mất quyền lực hoàn toàn". Điều xảy ra là chỉ cần có sự logic là đủ để tin đồn lan ra và t́m được chỗ đứng.
Rồi không phải tự dưng mà người ta liên kết việc Phó thủ tướng Trung Quốc Trương Cao Lệ gấp gáp sang thăm Việt Nam với việc Bộ trưởng Phùng Quang Thanh về nước ngay sau đó với nhau.
Đến cả DPA – Hăng thông tấn lớn nhất nước Đức cũng đă đưa tin Bộ trưởng Thanh qua đời, chứng tỏ thông tin này hẳn đă có cơ sở nào đó chứ không thể chỉ xuất phát từ tin đồn.
Hăng thông tấn nước ngoài sai (và đă nhận ḿnh sai), tin của Đảng đưa ra không mấy khi đúng sự thật, th́ đ̣i hỏi ǵ hơn ở một địa chỉ Facebook?
Nói thế không phải là để cổ vũ tin đồn, mà cho thấy rằng nếu báo chí vẫn cứ bị trói tay th́ cả bộ máy tuyên truyền vẫn măi phải chạy theo một tài khoản ảo trên mạng trong một cuộc đua không cân sức giữa một bên được nói thoải mái, một bên chỉ biết “tuyên truyền và dối trá”.
Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm của tác giả.
