Thế lực mới trên Internet mang tên Tiktok

[june04]

TikTok đang thay đổi hành vi của người dùng Internet, cạnh tranh khách hàng với các công ty truyền thống và buộc các mạng xã hội chạy theo mình.

Theo WSJ, lúc này, nếu chưa có một tài khoản TikTok, bạn có thể sớm lạc hậu. Chỉ trong 5 năm, từ một mạng xã hội với những video được coi là ngớ ngẩn, TikTok đã nổi lên như một trong những ứng dụng nổi bật nhất thế giới. Nó xuất hiện trong các cuộc thảo luận từ hành lang trường học đến các cuộc họp chính phủ. Người bàn về trào lưu mới, người nói về thuật toán gây nghiện, số khác lại tỏ ra hoài nghi và không tin tưởng về nguồn gốc của nó.

Các thống kê từ Cloudflare, Data.ai và Sensor Tower đều cho thấy năm ngoái, website của TikTok được truy cập nhiều hơn Google. Không ứng dụng nào phát triển nhanh hơn mạng xã hội video ngắn này trong việc đạt một tỷ người dùng với hơn 100 triệu người từ Mỹ. Trung bình mỗi người Mỹ xem TikTok 80 phút một ngày, dài hơn so với trên Facebook và Instagram.


TikTok đang lan rộng khắp thế giới Internet. Ảnh: Jenice Kim


Khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew hồi tháng 8 cho thấy 2/3 thanh thiếu niên Mỹ đang sử dụng TikTok. Còn theo Qustodio, nền tảng của Bytedance là ứng dụng truyền thông xã hội được thanh thiếu niên ưa chuộng nhất, nhưng cũng thu hút cả người lớn. Gần một nửa số người dùng TikTok ở Mỹ dưới 25 tuổi, nhưng công ty phân tích eMarketer dự báo lượng thành viên trên 65 tuổi của TikTok sẽ tăng thêm khoảng 15% trong năm nay.

TikTok đã thổi bùng lên một mô hình giải trí kiểu mới. Trong khi Thung lũng Silicon đem đến cho thế giới những kết nối trực tuyến dựa trên sở thích và tình bạn, TikTok không quan tâm đến điều đó. Ứng dụng này cung cấp những video được chọn bằng thuật toán sau khi đã phân tích nhu cầu của người dùng. Người dùng không nói với TikTok những gì mình muốn xem, nền tảng sẽ "nói" cho họ biết họ thật sự muốn xem gì.

Abbie Richards, chuyên gia nghiên cứu về thông tin sai lệch, nhận định: "Đã tới lúc thôi nói về TikTok như một hiện tượng mới. Chúng ta nên nhìn nhận nó như một nền tảng đang định hình nhận thức cả một thế hệ người dùng toàn cầu".

Tầm ảnh hưởng của TikTok vượt xa lĩnh vực giải trí và tác động đến cả những ngành truyền thống như xuất bản. Trong năm 2021, hashtag BookTok đã có 78 tỷ lượt xem, góp phần giúp ngành xuất bản đạt doanh số kỷ lục. Ngay cả những mạng xã hội trụ cột của Mỹ cũng không thể chống lại TikTok. Họ phải thay đổi theo đối thủ bằng cách sao chép mô hình video ngắn. Meta tung ra Reels, trong khi YouTube có Shorts. Tuy nhiên, dù bắt chước thế nào, các mô hình này cũng không thể theo kịp. Theo các chuyên gia, mạng xã hội có nguồn gốc từ Trung Quốc có thể sớm định hình lại toàn bộ Internet hiện đại.

TikTok thậm chí trở thành nỗi ám ảnh của các ông chủ Nhà Trắng. Trong nhiệm kỳ của mình, cựu Tổng thống Donald Trump có ý định cấm cửa TikTok nhưng bất thành. Quân đội Mỹ cấm ứng dụng trên điện thoại của quân nhân. Các thành viên Quốc hội cho rằng nó có thể là con ngựa thành Trojan. Dù lãnh đạo TikTok liên tục khẳng định họ không liên quan đến chính phủ, giới phân tích vẫn tỏ ra lo ngại bởi những rủi ro tiềm ẩn trong tương lai.

Dù nỗi sợ về TikTok lan rộng, chính người dùng cũng bắt đầu thay đổi hành vi của mình trên Internet. Drew Maxey, giáo viên văn học tại trường Trung học ở St. Louis, cho biết anh đã quen với sự xuất hiện của TikTok trong lớp hay các bản nhạc quen thuộc trong hành lang của trường. TikTok đã trở thành kênh giao tiếp xã hội chính của hầu hết học sinh. Bản thân Maxey cũng là một TikToker với hơn 50.000 người theo dõi, nội dung chủ yếu là các bài giảng bằng truyện tranh. Tuy nhiên, anh lo ngại về cách hoạt động bí ẩn của TikTok.

Nhiều người dùng TikTok cho biết họ vừa ngạc nhiên vừa bất an khi một thuật toán có thể "thấu hiểu" họ một cách kỳ lạ như vậy. Nó hiển thị những video mà họ chưa bao giờ tìm kiếm hoặc có ý định muốn xem trước đó. Đây là điều đặc biệt của TikTok. Rất ít dịch vụ trên Internet có thể liên tục đem lại "niềm vui bất ngờ" như mạng video ngắn này. Mỗi lần vuốt màn hình, ứng dụng có thể xuất hiện điều gì đó mới mẻ và người xem không hề biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Vì vậy, họ cứ mải miết vuốt và đoán thứ gì đang chờ mình. Thuật toán làm thỏa mãn sự hiếu kỳ của người dùng đến mức họ không muốn dừng lại.

TikTok nói với các nhà quảng cáo rằng "chu kỳ tương tác liên tục" này khiến ứng dụng khác biệt, đáng nhớ, giàu cảm xúc và phong phú hơn một chiếc TV. Một nghiên cứu do chính TikTok thực hiện cho thấy người dùng tương tác với ứng dụng khoảng 10 lần một phút, nhiều gấp đôi các mạng xã hội khác. Một tài liệu tiếp thị được WJS tiếp cận mô tả rằng: "Một khi đã mở ứng dụng lên, người dùng gần như tập trung hoàn toàn vào TikTok".

Nền tảng có thể biến những người bình thường thành ngôi sao. Không giống YouTube và Instagram, nơi người sáng tạo phải cạnh tranh với những người nổi tiếng khác, bất kỳ TikToker nào cũng có thể trở thành hiện tượng sau một đêm bằng những video ngẫu hứng thậm chí ngớ ngẩn. Khaby Lame, 22 tuổi và từng là công nhân nhà máy ở Italy, có 150 triệu người theo dõi, nhiều hơn số người theo dõi Donald Trump trên Twitter (60 triệu lượt). Kênh video của Charli D’Amelio, một vũ công 18 tuổi ở Connecticut, đã có tổng cộng 11 tỷ lượt thích.

TikTok thậm chí đang trở thành kênh tìm kiếm thông tin thay thế Google của giới trẻ. Trong một khảo sát của Google đầu năm nay, 40% người thuộc thế hệ Gen Z cho biết họ đã mở TikTok hoặc Instagram, không phải Google, khi tìm kiếm các điểm ăn trưa gần đó. Hồi tháng 9, Trung tâm Nghiên cứu Pew cho biết 1/3 số người xem TikTok ở Mỹ thường dùng ứng dụng để tìm kiếm thông tin về các sự kiện. Ở Anh, TikTok cũng trở thành nguồn cung cấp thông tin cho người lớn tuổi có tốc độ phát triển mạnh nhất.

TikTok cũng đang tìm cách lấn sân sang các lĩnh vực khác như thương mại điện tử, game, thực tế ảo... Theo các chuyên gia, không thể phủ nhận nền tảng này đã trở thành một thế lực đang định hình thế giới của riêng mình.