Quyền lực của ông Thaksin đã phai mờ

[Hanna]

Chiến thắng gây sốc của Đảng Tiến bước trong cuộc bầu cử Hạ viện Thái Lan vào ngày 14/5 có thể đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới trong nền chính trị Thái Lan, một kỷ nguyên ít bị chi phối bởi cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra.Khoảng một tuần sau cuộc bỏ phiếu, đảng Tiến bước đã tập hợp được một liên minh gồm 8 đảng đối lập, trong đó có Đảng Pheu Thai của ông Thaksin, chiếm 313 ghế trong Hạ viện gồm 500 thành viên.

Nỗ lực này vẫn chưa đủ để đưa ông Pita Limjaroenrat - lãnh đạo đảng Tiến bước, lên làm thủ tướng. Vị trí lãnh đạo đất nước phải được bầu thông qua một cuộc bỏ phiếu chung của Hạ viện và Thượng viện gồm 250 thành viên.

Bên lề cuộc tranh đấu để giành được tổng số 376 phiếu bầu cần thiết, một sự vụ đã xảy ra trong liên minh mới nổi, với một gương mặt quen thuộc trở thành tâm điểm chú ý.

Trong một video trên YouTube được đăng 2 ngày sau cuộc bầu cử, ông Thaksin đã lên tiếng về đảng Tiến bước với sự pha trộn giữa khen ngợi và cay đắng.

Vị chính trị gia lưu vong cho rằng trước cuộc bầu cử đã có tin đồn tin được lan truyền rằng đảng Pheu Thai đang hướng tới một liên minh khác với Tiến bước, khiến một số cử tri mất lòng tin vào đảng của ông. Thậm chí, ông Thaksin còn gọi đảng Tiến bước là "kẻ phá bĩnh" vì đã sử dụng thành thạo phương tiện truyền thông xã hội.

Phó lãnh đạo đảng Tiến bước Phicharn Chaowapatanawong đã bác bỏ cáo buộc tin đồn, nói rằng đảng này không có ngân sách cũng như ý định cho một hoạt động như vậy.

Tiến bước hiện chiếm được cảm tình của các cử tri trẻ với các chính sách cấp tiến như cải cách luật cấm xúc phạm Hoàng gia và chấm dứt nghĩa vụ quân sự. Điều khiến hầu hết mọi người ngạc nhiên là sự suy giảm phiếu bầu của Pheu Thai. Đảng này đã lần đầu tiên nhường vị trí dẫn đầu sau 5 chiến thắng liên tiếp trong các cuộc tổng tuyển cử kể từ khi ông Thaksin thành lập đảng tiền thân Thai Rak Thai vào năm 1998.

Cựu thủ tướng Thái Lan vẫn có sức ảnh hưởng lớn trong chính trường Thái Lan, ngay cả khi bị thất sủng sau cuộc đảo chính quân sự năm 2006 và phải sống lưu vong một thập kỷ rưỡi để thoát án tù vì tội tham nhũng.

Quyền lực của ông Thaksin nổi lên kể từ năm 2001, tại cuộc bầu cử đầu tiên mà cử tri Thái Lan bỏ phiếu cho các đảng cùng với các ứng cử viên cá nhân, và các đảng phải trả lời cử tri về ý tưởng của họ về cách điều hành đất nước.

Thai Rak Thai đã đưa ra một bản tuyên ngôn dễ hiểu và thu phục được công chúng bằng các chính sách nhằm hồi sinh các vùng nông thôn và chống đói nghèo. Đảng này đã thắng một cách dễ dàng bằng cách tiếp thêm sinh lực cho những người nghèo ở nông thôn, những người thường bị bỏ lại phía sau.

Đảng của ông Thaksin đã giành được lời khen ngợi về khả năng thực thi các chính sách như chăm sóc y tế giá rẻ và sáng kiến hỗ trợ hàng hóa trong nước. Thai Rak Thai đã giành được 3/4 số ghế Hạ viện trong cuộc tổng tuyển cử tiếp theo vào năm 2005.

Năm 2007, sau cuộc đảo chính, Tòa án Hiến pháp Thái Lan ra lệnh giải tán Thai Rak Thai với cáo buộc gian lận bầu cử. Các thành viên đã di chuyển sang đảng Quyền lực Nhân dân lúc bấy giờ mới thành lập. Tổng cộng 111 quan chức cấp cao của đảng Thai Rak Thai đã bị cấm tham gia chính trị, một động thái khiến phe của ông Thaksin suy yếu nghiêm trọng.

Nhưng ông Thaksin đã chọn cựu Phó Thủ tướng Samak Sundaravej, một người theo chủ nghĩa quân chủ xuất thân từ một gia đình thuộc tầng lớp quý tộc cũ của Thái Lan, làm ứng cử viên thủ tướng. Dù ông Samak bị chế giễu như một tàn tích của quá khứ, thì vị chính trị gia kỳ cựu khéo léo này đã lãnh đạo Đảng Quyền lực Nhân dân giành được chiến thắng vững chắc, lần đầu tiên trở lại nắm quyền sau khi bị lật đổ trong chính trường Thái Lan.

Khi các cuộc biểu tình chống lại Thaksin lại bùng lên vào năm 2008, vị cựu thủ tướng đã phải rời khỏi đất nước còn Đảng Quyền lực Nhân dân bị giải tán sau những cáo buộc về hành vi sai trái trong bầu cử. Mặc dù phe cánh của ông Thaksin đã tái tổ chức dưới ngọn cờ của đảng Pheu Thai, nhưng vẫn có thêm 109 quan chức của đảng này bị cấm tham gia chính trường.

Với 220 quan chức từ các đảng tiền nhiệm hiện đã không còn tranh cử, Pheu Thai bị đánh giá thấp trong cuộc bầu cử năm 2011. Nhưng sau khi ông Thaksin chọn em gái mình là bà Yingluck làm gương mặt đại diện cho đảng, với tư cách là nữ thủ tướng đầu tiên của Thái Lan, Pheu Thai đã giành chiến thắng áp đảo.

Khi nhìn lại, có thể nói giai đoạn này đã chứng kiến được quyền lực tuyệt đối của ông Thaksin trong chính trường Thái Lan. Thế nhưng các canh bạc sau này của ông thường tỏ ra kém hiệu quả.

Vào tháng 11 năm 2013, khi đảng Pheu Thai tiến hành bỏ phiếu về một dự luật ân xá nhằm đưa ông Thaksin trở lại đất nước và lên nắm quyền, các cuộc biểu tình quần chúng đã nổ ra. Không có cách nào để giải quyết tình trạng bất ổn, chính phủ của bà Yingluck đã bị quân đội lật đổ.

Đối với cuộc bầu cử tiếp theo vào năm 2019, chính phủ quân sự đã đưa ra các quy tắc gây khó khăn hơn cho một đảng duy nhất giành chiến thắng quá đậm, nhằm mục đích kéo dài quyền kiểm soát và ngăn chặn sự trở lại của phe Thaksin.

Vị chính trị gia kỳ cựu đã tìm cách giải quyết vấn đề này bằng cách chia nhỏ Pheu Thai thành nhiều đảng nhưng người ta vẫn cho rằng thế lực của ông Thaksin đang phải đối mặt với một cuộc chiến khó khăn.

Nhằm lật ngược tình thế, ông Thaksin tung ra một nước đi bất ngờ khiến không chỉ người Thái mà cả cộng đồng quốc tế sửng sốt. Một chi nhánh của Pheu Thai, đảng Thai Raksa Chart, đã đề cử Công chúa Ubolratana Rajakanya, em gái của Vua Maha Vajirusongkorn, làm ứng cử viên thủ tướng của đảng này.

Nhưng bản thân nhà vua nói rằng việc hoàng gia tham gia vào chính trị là "không phù hợp" và Tòa án Hiến pháp đã giải tán đảng này trước cuộc bầu cử. Đảng Pheu Thai hầu như không giành được chiến thắng trong cuộc bầu cử.

Bốn năm sau, con gái của ông Thaksin, bà Paetongtarn Shinawatra, được chọn là một trong những ứng cử viên thủ tướng của đảng Pheu Thai với hy vọng lặp lại hiện tượng Yingluck trong quá khứ.

Đảng Pheu Thai đã dẫn đầu trong hầu hết thời gian của chiến dịch bầu cử. Nhưng cuộc thăm dò trước cuộc bầu cử cuối cùng của Viện Quản lý Phát triển Quốc gia, được công bố vào ngày 3/5, cho thấy tỷ lệ ủng hộ của Pheu Thai giảm xuống 38% từ 47% vào hai tuần trước đó, trong khi đảng Tiến bước tăng từ 21% lên 33%.

Những diễn biến bất ngờ này đã dẫn đến bước đi tiếp theo của ông Thaksin. Vào ngày 9/5, năm ngày trước cuộc bầu cử, ông thông báo trên Twitter rằng mình sẽ trở lại Thái Lan vào ngày sinh nhật 26/7 để nuôi dạy các cháu của mình. Ông Thaksin từng để ngỏ khả năng hồi hương nhiều lần trước đây, nhưng đây là lần đầu tiên ông đưa ra một ngày cụ thể.

Đây có thể là một nỗ lực nhằm nâng cao tinh thần của đảng và những người ủng hộ ông, nhưng dường như nó đã phản tác dụng.

Quốc hội Thái Lan sẽ được triệu tập để bầu thủ tướng mới vào tháng 7. Các cử tri có thể cho rằng quyết định của ông Thaksin về việc không đợi đến khi chính phủ mới nhậm chức vào tháng 8 mới về nước là bằng chứng ủng hộ tin đồn về một thỏa thuận bí mật giữa Pheu Thai và đảng cầm quyền thân quân đội để thành lập chính phủ liên minh.

Kỷ lục 75,2% cử tri đủ điều kiện đã tham gia cuộc bầu cử mới nhất. Những người theo chủ nghĩa tự do không thích thỏa hiệp với phe ủng hộ quân đội có thể đã bỏ phiếu cho đảng Tiến bước, trong khi những người không thích ông Thaksin có thể ủng hộ liên minh do quân đội chống lưng.

Dòng thông báo thiếu cân nhắc của ông Thaksin, chứ không chỉ là hành động của đảng Tiến bước, dường như càng củng cố giả thuyết về sự thỏa hiệp giữa đảng Pheu Thai và phe quân đội.

Nhiều cử tri đã nhớ lại dự luật ân xá ông Thaksin đã được đưa ra bỏ phiếu vào năm 2013 bất chấp sự phản đối của dư luận. Đạo luật này sẽ mở đường cho ông Thaksin sau nhiều năm sống lưu vong.

Vào khoảng thời gian đó, ông Thaksin đã đến thăm Tokyo và ăn trưa với Thủ tướng Nhật Bản lúc bấy giờ là Abe Shinzo tại khách sạn Okura Tokyo.

Tại đây, ông Abe đã hỏi Thaksin liệu các cuộc biểu tình phản đối dự luật ân xá có tạo ra rắc rối hay không. Ông Thaksin đã bác bỏ các cuộc biểu tình, nói rằng làn sóng phản đối chỉ thu hút nhiều nhất là 20.000 người.

Trên thực tế, hơn 200.000 người biểu tình đã tràn ra đường, và các cuộc tụ tập đã phát triển thành cuộc biểu tình chống chính phủ kéo dài nhất trong lịch sử Thái Lan, lên đến 204 ngày. Phải mất một cuộc đảo chính vào năm sau để khiến xã hội Thái Lan ổn định.

Tóm lại, ông Thaksin đã hiểu sai ý kiến phản đối dự luật ân xá, có liên quan đến việc công chúa Thái Lan thất bại trong cuộc bầu cử 4 năm trước, và gần đây nhất đã đưa ra một dòng tweet không đúng lúc.

Phải chăng bản năng chính trị của Thaksin đã trở nên kém nhạy bén sau thời gian dài vắng mặt? Hay đây là ví dụ của một chính trị gia có những thói quen giống như của một chủ tịch công ty hết thời và chỉ nói những điều tốt lành?

Cuộc bầu cử gần đây tại Thái Lan đã tạo ra cuộc đọ sức giữa những người ủng hộ và phản đối quân đội, cũng như giữa những người ủng hộ và phản đối ông Thaksin. Pheu Thai là mục tiêu trong cả hai cuộc chiến. Kết quả bầu cử cho thấy Pheu Thai đã bị gạt sang một bên như một tàn tích chính trị lỗi thời, giống như phe ủng hộ quân đội và phe chống Thaksin.

Ông Thaksin từ lâu đã là người tiêu biểu cho ý nguyện của nhân dân Thái Lan, nhưng huyền thoại về ông với tư cách là một chính trị gia có sức lôi cuốn bất khả chiến bại đã đi đến hồi kết. Liệu sự kết thúc của một kỷ nguyên này có đánh dấu một khởi đầu mới cho nền chính trị Thái Lan hay không vẫn còn phải chờ xem.