Mặt tối của ngành xe điện TQ: Bãi rác xe ngập hàng phế thải, ắc quy điện chẳng ai muốn tái chế gây ô nhiễm môi trường

[trungthuc]

Sự bùng nổ quá nhanh của ngành xe điện ở TQ đang khiến cho nhiều hãng cho thuê xe, taxi cho thải ra loại hàng loạt các sản phẩm đời đầu để chuyển sang dùng hàng mới mà chẳng bận tâm đến chuyện tái chế lại hay đang gây ra ô nhiễm môi trường.

Hãng tin Bloomberg cho hay, tại một bãi xe điện phế liệu ở ngoại ô thành phố Hangzhou (TQ), hàng dài những chiếc xe điện phế thải bị bỏ hoang, ngập đầy cỏ dại mà chẳng có một ai quan tâm.


Đây chỉ là một trong vô số những bãi phế thải xe điện khắp Trung Quốc mà chẳng hề được dọn dẹp hay xử lý dù sản phẩm này được mệnh danh là "thân thiện môi trường hơn so với xe chạy xăng".

Tại bãi phế thải ở Hangzhou, nhiều chiếc xe bị bỏ hoang lâu đến mức cỏ dại mọc cả ở trong xe, một số khác thì bị vứt bỏ vội vàng đến mức nhiều đồ chơi cá nhân vẫn còn nằm trên bảng điều khiển xe.

Theo Bloomberg, hình ảnh này gợi nhớ lại làn sóng bùng nổ xe đạp điện hồi năm 2018. Thị trường bong bóng này đã khiến cho hàng chục triệu chiếc xe đạp điện bị vứt bỏ ngoài bờ sông, công viên hay bãi rác khi cơn sốt này đã qua đi.


Sự bùng nổ rồi xì hơi của hàng loạt startup được hỗ trợ bởi những tập đoàn như Ofo hay Mobike đã khiến cho TQ phải hứng chịu hàng chục triệu rác thải xe đạp điện không được ai xử lý.

Tương tự, ngành xe điện lần này ở TQ cũng đang thải bỏ ra vô số rác thải gây ô nhiễm môi trường khi nhiều startup xe điện gặp thất bại, hoặc người dùng nhanh chóng vứt bỏ xe cũ để mua những dòng sản phẩm mới được tung liên tiếp ra thị trường với chức năng vượt trội hơn.

Đây là điều dễ hiểu khi ngành xe điện còn khá mới mẻ và sản phẩm sẽ còn liên tục được cải tiến trong cuộc đua cạnh tranh khốc liệt giành thị trường cả tỷ dân này.

Khi các nguồn vốn đổ về một ngành nghề thì chúng sẽ tạo ra tiến bộ và tranh giành ráo riết, nhưng cũng gây ra những hậu quả tiêu cực mà nếu không giải quyết rốt ráo sẽ gây tác động xấu đến kinh tế-xã hội.

Nở nhanh, sớm tàn
Cách đây 10 năm, dưới sự hỗ trợ của Bắc Kinh, hàng trăm công ty xe điện lớn nhỏ TQ mọc lên như nấm và tạo ra một cuộc đột phá lớn chưa từng có về mãng xe "xanh".

Hãng tin Bloomberg nhận định rằng, các công ty này đã cho ra lò số lượng lớn xe dù mới chỉ ở giai đoạn thử nghiệm. Thậm chí nhiều chiếc xe chỉ chạy được 100 km cho mỗi lần sạc đầy nhưng cũng được đem ra chào bán rôm rã.

Phần lớn các loại xe điện này được những hãng cho thuê xe mua lại để làm kinh doanh dịch vụ vận tải.

"Tại thời điểm ban đầu của thị trường xe điện TQ, phần lớn xe chế tạo ra được dùng cho ngành thuê xe hoặc ứng dụng đi xe chung. Chỉ có rất ít các khách hàng cá nhân mua chúng về sử dụng riêng", chuyên gia phân tích Young Huang của hãng JSC Automotive nhận định.

Lợi nhuận từ sự hỗ trợ tài chính của chính phủ và thị trường xe điện đã khiến cho các startup trong ngành này bùng nổ. Hiện TQ đã trở thành thị trường tiêu thụ xe điện lớn nhất thế giới với khoảng 6 triệu xe điện lẫn xe hybrid được sản xuất vào năm 2022, chiếm 1/3 tổng số xe bán mới ở nội địa.

Nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới hiện cũng chiếm 60% tổng số xe điện toàn cầu, đồng thời có hệ thống cơ sở hạ tầng cho xe điện hoàn thiện nhất.(?)

Thế nhưng thành công này cũng đi kèm cái giá thất lớn phải trả.

Hàng loạt những hãng cho thuê xe điện bị loại khỏi thị trường do sản phẩm của họ đều là những xe điện đời đầu đã cũ kỹ. Tệ hơn, sự cạnh tranh cũng khiến cho nhiều startup phải bỏ cuộc khi không thể cạnh tranh nổi trên thị trường, tạo ra số lượng quá lớn những chiếc xe điện bị vứt bỏ ngoài bãi rác.

Trung Quốc hiện chỉ còn khoảng 100 công ty sản xuất xe điện, giảm mạnh so với 500 khởi nghiệp hồi năm 2019.

Ô nhiễm môi trường
Hậu quả của "bong bóng xe điện" tại nước này là những bãi rác xe gây ra ô nhiễm lớn đến môi trường. Theo Bloomberg, cuộc chạy đua ngành xe điện quá ồ ạt hiện nay đang làm giảm những ưu thế về mức khí thải nhà kính của mảng này.

Các nhà máy sẽ phải tốn nhiều năng lượng hơn để chế tạo, các mỏ khai khoáng kim loại quý sẽ phải nâng công suất nhiều hơn. Trong khi đó sản phẩm xe điện chỉ ra mắt được vài năm là bị vứt bỏ, nhường chỗ cho dòng xe đời mới, gây ra lãng phí và ô nhiễm môi trường.

Mặc dù ắc quy đã qua sử dụng của xe điện chứa những thành phần quý giá như niken, lithium hay cobalt, vốn có thể tái chế lại để giúp cho ngành này thân thiện môi trường hơn.

Thế nhưng chi phí tái chế lại quá đắt đỏ cũng như sự cạnh tranh sống sót giành thị trường hiện nay khiến cho chẳng công ty nào bận tâm cả.


Giới truyền thông địa phương ở Hangzhou từng cho hay chính quyền sẽ bắt đầu xử lý những chiếc xe hơi điện bị thải ra từ năm 2019, thế nhưng khi phóng viên của Bloomberg đột nhập một số địa điểm được quét qua vệ tinh vào tháng 7/2023, hàng dài những bãi xe điện phế thải vẫn nằm đó mà chẳng có ai để ý tới.

Ví dụ trong một bãi phế thải mà Bloomberg phát hiện được là hơn 200 xe điện màu trắng của Chongqing Changan Automobile Co. Chúng từng là đội taxi điện của Didi Chuxing Technology và Faststep Automobile Management.

Những chiếc xe này đều được sản xuất và đăng ký trước tháng 12/2017 và chỉ được dùng đến năm 2021 rồi vứt bỏ khi những xe điện đời mới hơn ra đời thay thế với các chức năng tốt hơn.

Trong khi đó, hơn 1,000 xe điện khác bị vứt bỏ dọc theo bờ sông tại Hangzhou, chủ yếu đến từ hãng Ledao Chungxing, một công ty cho thuê xe điện mới phá sản đầu năm nay. Một số chiếc xe thậm chí tuy còn rất mới nhưng đã bị vứt bỏ ngoài bãi rác xe này.


Thế nhưng, không phải cuộc hợp tác nào cũng đạt thành công. Ví dụ hãng cho thuê xe Panda được hậu thuẫn bởi Chongqing Lifan Auto đã phải chấm dứt hoạt động vào năm 2020. Hãng Lifan cũng đã khai phá sản cùng năm đó để rồi được Geely mua lại.

Đến năm 2019, khi TQ siết chặt ngành xe điện và từ từ chấm dứt sự hỗ trợ thì nhiều công ty xe điện, taxi lẫn cho thuê xe đều bị bất ngờ và không kịp chuẩn bị, dẫn đến sự đứt gãy dòng tiền.

"Những người tham gia cuộc chơi đó chẳng thể sống sót trong cuộc đua này", chuyên gia phân tích Young Huang của JSC nhận định.

Giám đốc Jin Yang của Fitch Rating chi nhánh TQ cho hay, người dân bắt đầu nhận thấy những bãi rác xe điện xuất hiện ngày càng nhiều kể từ năm 2019.

Mặc dù các hãng cho thuê xe lẫn taxi có vai trò giới thiệu phương tiện mới và sạch cho công chúng nhưng họ lại chẳng có kế hoạch cụ thể gì trong dài hạn, hậu quả là khi sự hỗ trợ của chính phủ chấm dứt, vô số các xe điện bị vứt bỏ ngoài bãi rác.

"Những bãi rác xe đạp điện trước đây và xe hơi điện hiện nay là hậu quả của dòng vốn tư bản không bị kiểm soát. Chúng gây ra lãng phí tài nguyên, hủy hoại môi trường và của cải", nhiếp ảnh gia Wu Guoyong, người đã quay phóng sự về bãi rác xe đạp điện năm 2018-2019 và xe hơi điện hiện nay thông qua máy quay từ drone nói với Bloomberg.

* Nguồn: Bloomberg

tuong lai cua vinphet cung giong vay thoi toan hang tau dem ve lap rap roi tu hao lam vn