Dự án tỷ đô do Trung Quốc xây vừa được ông Tập khen nức nở thì bị tòa Kenya tuyên "phi pháp"

[kentto]

Tổng thống Kenya Uhuru Kenyatta và Ủy viên quốc vụ Trung Quốc Wang Yong khai trương một dịch vụ vận tải đường sắt mới ở Nairobi, tháng 12/2019 (Ảnh: Xinhua)

Tòa phúc thẩm Kenya ra phán quyết chống lại dự án 3.2 tỷ USD, vận hành từ năm 2017, trong khuôn khổ sáng kiến "Vành đai, Con đường" của Trung Quốc.

Khi chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhóm họp cùng các lãnh đạo châu phi tại hội nghị thượng đỉnh tuần trước, ông chỉ ra rằng Standard Gauge Railway (SGR) - dự án trị giá nhiều tỷ USD do Trung Quốc cấp vốn trong sáng kiến "Vành đai, Con đường" - đã góp phần vào hoạt động vận chuyển hàng hóa trong giai đoạn chống dịch Covid-19 vừa qua.

Ông Tập chúc mừng tổng thống Kenya Uhuru Kenyatta vì đã bảo đảm được dòng lưu thông hàng hóa không gián đoạn từ cảng Mombasa, di chuyển theo tuyến đường sắt SGR. Ông khen ngợi quyết định của Kenya giúp duy trì thương mại trong khu vực, bất chấp những hạn chế trong vận chuyển để đáp ứng yêu cầu về kiểm dịch phòng chống Covid-19.

Tuy nhiên, tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) cho hay, dự án SGR đã gặp nhiều trắc trở, trong đó vụ việc mới nhất có thể tác động đến tương lai của nó cũng như các dự án tiếp nối.

Vào hôm thứ Sáu, 19/6, một phiên tòa phúc thẩm ở Kenya đã phán quyết hợp đồng giữa nước này với Tập đoàn Cầu đường Trung Quốc (CRBC) là bất hợp pháp.
Tòa phúc thẩm Kenya, cơ quan xử lý các vụ kiện phát sinh từ phán quyết của Tòa cấp cao, ra quyết định rằng doanh nghiệp quốc doanh Kenya Railways đã không tuân thủ và vi phạm luật pháp nước này "trong quá trình mua sắm cho dự án SGR".

Vụ kiện được đưa ra vào năm 2014 nhằm ngăn cản việc thi công dự án kể trên. Những người "đâm đơn" lập luận rằng đường sắt là một dự án công và cần có một quy trình mua sắm trang thiết bị công bằng, cạnh tranh và minh bạch. Thay vào đó, đơn kiện cáo buộc hợp đồng với Trung Quốc đã không cho tiến hành đấu thầu các gói cung ứng, bất chấp gánh nặng trả nợ đổ lên vai người nộp thuế Kenya.

Tòa án cấp cao Kenya bác bỏ vụ kiện và phán quyết rằng những tài liệu mà nguyên đơn đưa ra để củng cố luận điểm - bao gồm hợp đồng và các tài liệu đàm phán mà chính phủ Kenya tuyên bố là tài liệu mật - đã có được một cách trái phép và bị loại bỏ khỏi hồ sơ của tòa. Bên nguyên đã kháng cáo quyết định này.

Kenya Railways và CRBC nói rằng chính phủ Kenya đã đàm phán thỏa thuận tài chính với ngân hàng của Trung Quốc cho hai khoản vay, mỗi khoản trị giá 1.6 tỷ USD, để hỗ trợ dự án SGR.

Phán quyết của Tòa phúc thẩm hôm 19/6 được đưa ra trong bối cảnh phần lớn hạng mục của dự án đã hoàn thành và đang vận hành, khiến tương lai của dự án này trở nên mơ hồ và bất ổn. Theo SCMP, có khả năng chính phủ Kenya hoặc CRBC sẽ tiếp tục kháng cáo lên Tòa án tối cao.

Gad Ouma, luật sư thương mại và cộng sự điều hành tại hãng luật G.M. Gamma Advocates ở Nairobi, mô tả phán quyết nói trên sẽ mở ra cánh cửa để chính phủ Kenya thoát khỏi những nghĩa vụ trong hợp đồng với Trung Quốc, nhưng điều này là không dễ.

Vào năm ngoái, SGR mang lại doanh thu 136 triệu USD từ vận tải hàng hóa và chuyên chở hành khách. Nhưng đến tháng nay, Quốc hội Kenya xác định rằng Kenya Railways đã không trả 380 triệu USD phí quản lý cho công ty Africa Star Railway ở Nairobi.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Nairobi xác nhận công ty trên chưa được thanh toán chi phí, song vẫn "đánh giá cao nỗ lực mà chính phủ Kenya đã thực hiện để hoàn tất các khoản thanh toán".