Năm ngoái, nhà ngoại giao Mỹ Candace Marie Claiborne bị kết án 40 tháng tù v́ khai man về việc nhận tiền từ t́nh báo Trung Quốc để trao đổi các tài liệu mật của Mỹ. Câu chuyện cho thấy, các cơ quan t́nh báo nước ngoài sẵn sàng bỏ công sức, đi sâu như thế nào để khai thác những điểm yếu trong hệ thống an ninh quốc gia Mỹ.
Sự chủ quan
Khi Candace Claiborne (nay 64 tuổi) đến Bắc Kinh vào tháng 11-2009 để làm việc cho Bộ Ngoại giao Mỹ, cơ quan này đă bắt đầu gia tăng cảnh giác trước mối đe dọa của t́nh báo Trung Quốc.
Lúc đó, Đại sứ quán Mỹ vừa mới chuyển từ toà nhà ở giữa khu ngoại giao Bắc Kinh tới một tổ hợp mới rộng 4 ha cách xa trung tâm thành phố. Đây thực sự như một pháo đài, trị giá 434 triệu USD, được thiết kế để chống lại sự xâm nhập và cả trong trường hợp bị tấn công. Toà nhà được trang bị kính chống đạn, nhiều trạm kiểm soát an ninh và một hào nước bao quanh.
Để đề pḥng khả năng bị nghe trộm, toàn bộ các phần cấu thành toà nhà được nhập khẩu nguyên chiếc từ Mỹ. Chiến thuật từng được sử dụng vào thập niên 1980 sau khi một số tầng của Đại sứ quán Mỹ ở Moscow phải phá huỷ v́ phát hiện thiết bị nghe trộm.
Song bất chấp sự cẩn trọng trên, cuối cùng, 2 công nhân xây dựng người Mỹ vẫn bị phát hiện đă cung cấp thông tin chi tiết về toà nhà cho t́nh báo Trung Quốc.
Tin tức này gây náo loạn cả Washington, v́ Mỹ khi đó bắt đầu lo lắng khi chứng kiến sự tăng trưởng kinh tế và ảnh hưởng chính trị ngày càng nhanh của Trung Quốc. Môi trường làm việc của bà Claiborne trong 3 năm tiếp theo khá căng thẳng, bao gồm các cuộc họp và cảnh báo an ninh thường xuyên về những chiến thuật hết sức xảo quyệt của cơ quan t́nh báo Trung Quốc.
"Tôi luôn nhắc nhở các nam nhân viên rằng: Hăy nh́n vào gương đi, chẳng có người phụ nữ xinh đẹp, quyến rũ nào lại tới làm quen với một gă đàn ông 50 tuổi cả" - một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ nói.
Mặc dù các nhân viên an ninh của đại sứ quán có nhiều điều phải lo lắng, bà Claiborne lại không phải là người khiến họ nghi ngại. Người phụ nữ 53 tuổi (vào thời điểm đó) là mẹ của 4 người con đă trưởng thành, đĩnh đạc và có phong thái của một người làm việc có nguyên tắc.
Khi c̣n trẻ, Candace Claiborne mong muốn trở thành vũ công ballet. Để theo đuổi mục tiêu này, cô gái Claiborne đă tập luyện chăm chỉ tới mức được nhận vào trường múa ballet danh tiếng của Washington.
Xuất thân từ gia đ́nh có truyền thống làm việc cho chính phủ với một anh trai tham gia không quân và người c̣n lại làm cho FBI, song Claiborne quyết định theo đuổi ước mơ và chuyển tới New York. Đạt được một số thành công nhất định, nhưng thế giới ballet là quá khắc nghiệt và sau một cuộc hôn nhân đổ vỡ, Claiborne cuối cùng đi theo truyền thống gia đ́nh.
Bà trở thành một trong hàng trăm quản trị viên ít được biết tới nhưng có vai tṛ quan trọng, được Bộ Ngoại giao Mỹ đào tạo để sắp xếp lịch hẹn, chuẩn bị chương tŕnh nghị sự cho các cuộc họp và ghi chép. Công việc của Claiborne ở đại sứ quán liên quan đến những thông tin tuyệt mật và bà đă được duyệt lư lịch để đảm bảo không có rủi ro tuồn tin tức ra ngoài.
Claiborne làm việc tại Bắc Kinh một thời gian và sau đó chuyển sang Thượng Hải. Thông thường, Bộ Ngoại giao Mỹ giới hạn mỗi nhân viên chỉ được làm 2 nhiệm vụ tại 1 quốc gia, nếu hơn th́ cần có yêu cầu miễn trừ đặc biệt. Cách tiếp cận này dựa trên lo ngại rằng, nếu một nhân viên ở đâu đó quá lâu, người này sẽ không c̣n cảnh giác với các mối đe dọa tiềm tàng.
Tuy nhiên, có một vấn đề là rất ít nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ muốn tới Bắc Kinh, và bà Claiborne khi đó vẫn có hồ sơ hoàn toàn trong sạch, đă dễ dàng vượt qua các bài đánh giá an ninh để tiếp tục ở lại Trung Quốc. Mặc dù vậy, Candace Claiborne có một điểm yếu mà Bộ Ngoại giao Mỹ đă đánh giá không đúng mức.
Doanh nhân Trung Quốc bí ẩn
Khi chuẩn bị quay lại Bắc Kinh, Candace Claiborne đă lo lắng về Jamal - bí danh được các nhà điều tra đặt cho một người đàn ông có quan hệ thân thiết với bà. Dữ liệu từ liên lạc giữa 2 người cho thấy, Jamal đôi lúc sống cùng và thường phụ thuộc vào Claiborne về tài chính. Mối quan hệ của họ gợi ư rằng, một bên là người nóng nảy và trẻ con, c̣n bên kia nuông chiều và lo lắng.
Trong một cuốn sách xuất bản năm ngoái, Peter Mattis và Matthew Brazil viết rằng đồng phạm A (tức Jamal) là con trai của Claiborne. Tuy nhiên, các nhà điều tra cũng như cả Claiborne và luật sư của bà không xác nhận điều này.
Sau đó, Jamal đă tốt nghiệp Đại học Salisbury, tiểu bang Maryland và sống ở Washington D.C, làm những công việc dành cho người mới ra trường. Mặc dù có khả năng vẽ và mong muốn trở thành nhà thiết kế thời trang, nhưng theo các tài liệu của ṭa án, Jamal vẫn c̣n nợ tiền học và không có khả năng tài chính để học tiếp. Claiborne cũng túng thiếu nhưng bà không t́m ra giải pháp.
Jamal đă đi cùng Claiborne trong chuyến đi đầu tiên của bà tới Bắc Kinh, theo học một trường quốc tế. Jamal cảm thấy thích cuộc sống ở Trung Quốc và đă kết bạn với một số người địa phương. Nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ được yêu cầu báo cáo tất cả quan hệ với người nước ngoài, chỉ một số ít có thể giữ mối quan hệ lâu dài với dân địa phương.
Trong thời gian này, Claiborne quen biết một người đàn ông địa phương tên Wu song không rơ họ gặp nhau như thế nào. Ông Wu sở hữu công ty xuất nhập khẩu và spa tại Thượng Hải.
Không có dấu hiệu nào cho thấy 2 người có quan hệ t́nh cảm, nhưng họ đủ thân thiết để Claiborne viết thư gửi cho ông Wu trước chuyến đi thứ 3 đến Trung Quốc, hỏi về việc liệu Jamal có thể tiếp tục việc học ở Trung Quốc hay không. "Nó (Jamal) cần một nơi ở và có thể là cả vé máy bay... có gợi ư ǵ không?" - Claiborne viết trong bức thư.
Không rơ Claiborne yêu cầu chính xác điều ǵ từ Wu, có thể là một lời giới thiệu việc làm hoặc để nhập học, thay v́ tiền mặt. Nhưng dù sao, ông Wu cũng nói rằng sẽ giúp đỡ.
Khi Claiborne sắp xếp xong mọi thứ ở Bắc Kinh, ông Wu đă t́m thấy nhiều lựa chọn cho Jamal (lúc đó vẫn c̣n sống ở Mỹ) để học tập và làm việc tại Trung Quốc. Ông Wu hữu ích tới nỗi, dần dần, Claiborne ngày càng phụ thuộc vào người đàn ông này nhiều hơn. Cuối cùng, mục đích thực sự của ông Wu đă bị các nhà điều tra Mỹ phát hiện: Ông ta thực chất là một điệp viên Trung Quốc.
Trên truyền thông, người ta thấy Mỹ ngày càng lo ngại hơn về khả năng những phần mềm tiên tiến của Trung Quốc có thể giúp Bắc Kinh thâm nhập vào mạng viễn thông ở nước ngoài. Nhưng trường hợp của Claiborne cho thấy, mối đe dọa đôi khi đến từ những điều đơn giản hơn nhiều, theo SCMP.
Khi vụ án của Claiborne được đưa ra toà vào năm 2017, nó trở thành tin nóng trong vài ngày, rồi lại nhanh chóng bị lăng quên. Cuối cùng, nhân viên ngoại giao này bị kết tội lừa dối chính phủ - hành vi phạm tội tương đối nhỏ so với một số vụ gián điệp khác có yếu tố Trung Quốc. Nhưng các chuyên gia t́nh báo của Mỹ cho rằng, trường hợp của Claiborne là đáng báo động.
"Vụ án cho thấy cơ quan t́nh báo nước ngoài sẵn sàng dành nhiều năm và nhiều nguồn lực để tiếp cận ngay cả một nhân viên ở cấp văn pḥng" - ông Ryan Gaynor, một đặc vụ giám sát của FBI, người điều tra vụ án, nhận định.
Dấu vết từ những liên lạc với ông Wu và câu chuyện của Claiborne cho thấy, những chi tiết khác thường về sự kiên nhẫn và mưu mẹo của hoạt động t́nh báo. Câu hỏi quan trọng nhất xung quanh vụ án là: Làm thế nào để một người phụ nữ b́nh thường, kỷ luật, làm việc cho chính phủ, lại bị thao túng bởi t́nh báo nước ngoài?
Ngừng ảo tưởng!
Claiborne lớn lên ở Maryland, là con út trong số 7 người con của một gia đ́nh người Mỹ gốc Phi. Khi từ bỏ giấc mơ trở thành diễn viên ballet, Claiborne đă rẽ sang một hướng khác: Kết hôn với một người Hồi giáo sùng đạo, cải sang đạo Hồi và có 4 con. Bạn bè ít người biết về giai đoạn này của cuộc đời bà.
Một người cho hay, gia đ́nh Claiborne sống trong cộng đồng Hồi giáo người Mỹ gốc Phi ở bang New York.
Cuộc hôn nhân kết thúc vài năm sau đó. Quyết định vội vă, Claiborne vứt hết đồ đạc vào thùng rác và chuyển đến Baltimore sinh sống. "Cô ấy bắt đầu xây dựng lại cuộc sống mới mà không có kỹ năng công việc ǵ đáng nể, không có kinh nghiệm làm việc, không có giáo dục chuyên nghiệp" - Kevin, anh trai của Claiborne, cho biết.
Bà đă tạm nghỉ ngơi khi không nhận lời làm một công việc thấp cấp tại một Văn pḥng Tổng kiểm toán Tiền tệ Mỹ. Cuối cùng, Claiborne chuyển đến Washington và mua một căn hộ ở khu vực trung lưu gần Đại học Howard. Là một thành viên trụ cột trong cộng đồng ở đây, Claiborne hiếm khi có thời gian dành cho riêng ḿnh tại các lớp học Thái cực quyền hay Yoga.
Theo Kevin, đảm bảo có nền giáo dục tốt cho con cái là giấc mơ mới của Claiborne và bà đă nỗ lực theo đuổi nó như khi thực hiện mục tiêu trở thành vũ công ballet. Claiborne lùng sục trên mạng các khóa học trực tuyến giá rẻ hoặc miễn phí. Song khi con cái vào đại học lại cần tiền.
Tiền nong trở thành vấn đề lần đầu tiên khi Claiborne có một công việc ổn định tại Bộ Ngoại giao Mỹ vào năm 1999. Công việc hành chính ít mang lại tên tuổi, uy tín song lại đáng tin cậy. Nhân viên đảm nhận công việc này cứ sau 2 đến 3 năm th́ nhận được nhà ở, phụ cấp đi lại.
Để tăng thu nhập và bảo đảm được giáo dục cho con cái, Claiborne t́nh nguyện đảm nhận vị trí công việc khó khăn hơn: Làm việc ở những nước có điều kiện ít thuận lợi, song được trả thêm từ 15-35% lương. Thông thường, một nhân viên sẽ làm ở 1-2 nơi trước khi chuyển đến nơi thuận lợi hơn.
Nhưng Claiborne làm liên tục đến 5 nơi khó khăn, bao gồm cả Baghdad. Nước đầu tiên ít thuận lợi trong số đó là Bắc Kinh - nơi vốn được coi là không thân thiện với Mỹ. Claiborne chuyển đến đó vào năm 2000, sau đó là Thượng Hải vào năm 2003.
Tại một số thời điểm giữa các chuyến đi này, Claiborne đă gặp ông Wu - người nói tiếng Anh rất tốt. Đến năm 2007, họ thường xuyên liên lạc email với nhau.
Không có bằng chứng cho thấy ông Wu đ̣i hỏi ở Claiborne bất cứ điều ǵ trong những năm đầu của mối quan hệ này. Claiborne cũng từng nghĩ ông ta chỉ là một doanh nhân tốt bụng. Song đến năm 2011, bà đă rơ ràng về nhiều chuyện hơn.
Theo hồ sơ ṭa án, vào tháng 4 năm đó, Claiborne nhận được một khoản tiền qua chuyển khoản trị giá 2.480 USD từ một công ty Hong Kong có tên Delta Shipping cùng khoản ghi chú rằng đó là khoản tiền dành cho Jamal. Bà Claiborne không khai báo về khoản tiền này.
Tháng sau đó, các quan chức Trung Quốc đă bay sang Mỹ để gặp ông Joe Biden (sau này là phó tổng thống) và bà Hillary Clinton (sau này là Ngoại trưởng Mỹ) để đối thoại về chiến lược kinh tế Mỹ - Trung.
Sau hội nghị thượng đỉnh, ông Wu đă yêu cầu bà Claiborne tài liệu đánh giá nội bộ về cuộc đối thoại này của Bộ Ngoại giao Mỹ. Đây là một bước ngoặt quan trọng, theo ông Robert David Booth - cựu Phó Giám đốc Cơ quan Phản gián của Bộ Ngoại giao Mỹ. "Cuối cùng, bà ta cũng phải ngừng ảo tưởng" - ông Robert nói.
Hồ sơ ṭa án cho thấy, các nhân viên t́nh báo đă tặng quà và thanh toán các khoản chi phí lên tới hàng chục ngh́n USD cho cả Claiborne và Jamal. Như vậy, các đặc vụ nước ngoài đă khống chế Claiborne thông qua Jamal.
Sau khi rời khỏi Trung Quốc, Claiborne nỗ lực tránh liên lạc với những người này. Vào tháng 8-2013, Jamal bị buộc tội về những hoạt động như trên. Và ngoài mức án 40 tháng tù giam, Candace Claiborne c̣n bị phạt 40.000 USD trong phiên ṭa ngày 9/7/2019.
VietBF @ Sưu tầm
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
