Ngày bé, vào mùa hè ở quê tôi thường bị cúp điện. Ba bố con tôi thường mang ghế ra sân ngồi. Bố ngâm mấy câu Kiều, mấy câu thơ “Chân quê” của nhà thơ Nguyễn Bính, tôi nghe đi nghe lại đến thuộc làu.
Người ta nói đặc sản Hà Nội là cốm làng Ṿng, là phở Th́n, là xôi xéo… thế mà với tôi, thứ tôi thèm ăn nhất chỉ là bữa cơm nhà có ba mẹ và anh trai
ẢNH: NGUYỄN THỊ HỒNG THƯƠNG
Đêm miền Trung nóng lắm, mẹ tôi cứ phe phẩy cái quạt mo cau cho tôi. C̣n anh trai tôi thi thoảng lại chạy ra giếng, múc nước đầy một cái đài (gàu) rồi dội lên cho bớt nóng. Ở giữa đất thủ đô, đêm nào thấy nhớ nhà, nhớ ba mẹ là tôi lại nhớ cảnh đấy, và khóc rưng rức.
Nhà tôi cũng như những người trong làng, ba mẹ tôi làm nông dân nuôi hai anh em tôi ăn học. Mặc dù tôi sinh ra trong nhà nông nhưng chuyện đồng áng tôi không phải lam lũ quá nhiều như mấy đứa trẻ hàng xóm. Buổi tối thay v́ đi soi ếch, đi bắt ốc và tát cá th́ tôi được ở nhà học bài. V́ ba mẹ tôi chỉ muốn tôi tập trung vào việc học. Tôi buổi sáng đi học ở trường, chiều th́ đi chăn ḅ giúp ba mẹ. Con ḅ ba tôi mua từ lúc tôi học lớp hai và tôi chịu trách nhiệm chăm nó. Năm tôi lên lớp 9 th́ bố mẹ quyết định bán con ḅ v́ tôi phải tập trung thi học sinh giỏi cấp tỉnh và thi lên cấp ba. Một buổi chiều tôi đi học về th́ không thấy con ḅ đâu, tôi đă không chịu ăn và khóc suốt mấy ngày.
Thế mà đă năm năm tôi xa nhà, giờ đây đă cũng đă quen với nhịp sống thủ đô, đă không c̣n là cô bé nhà quê nhếch nhác, luộm thuộm và không nói nổi giọng Bắc như ngày trước, chỉ có điều nỗi nhớ nhà là không phai nhạt đi một chút nào. Người ta nói đặc sản Hà Nội là cốm làng Ṿng, là phở Th́n, là xôi xéo… thế mà với tôi, thứ tôi thèm ăn nhất chỉ là bữa cơm nhà có ba mẹ và anh trai. Những năm tháng đói nghèo ấy, bữa cơm gia đ́nh cũng chỉ là rau muống luộc, nhút xào với cá rô đồng. Thế mà hai anh em tôi lớn lên bằng đĩa nhút mẹ làm từ hoa chuối ngoài bờ ao, quả mít sau vườn. Mỗi lần về quê tôi thường ra gốc dừa ngó xem hũ nhút c̣n không, tiếc rằng hũ nhút năm nào theo mưa nắng giờ cũng đă chẳng c̣n nguyên vẹn, thế mà ở đó, t́nh mẹ, t́nh cha vẫn vẹn nguyên như những ngày tôi c̣n bé.
Những ngày này miền Trung nắng như đổ lửa. Ai có ba mẹ ở quê làm nông dân th́ cũng sẽ thấy xót xa biết nhường nào. Cái mùa hè của miền Trung nắng mưa thất thường lắm. Có khi sáng nắng rát là vậy mà đến trưa, trời lại động. Tôi cũng chẳng hiểu ông Trời cứ thích đổ mưa thất thường lúc sân lúa đang phơi, mẻ rơm đang dang nắng sắp được xây thành đống cất cho mùa đông dành phần cho con trâu. Nhớ những ngày ấy, cả nhà cùng nhau hùng hục hốt lúa vào nhà, tấp rơm lại thành đống. Có những khi chạy không kịp, và thế là cả rơm và lúa đều ướt trong sự mệt mỏi của ba mẹ. Và tôi cũng chẳng biết rằng đến bây giờ, khi hai em tôi xa nhà th́ ba mẹ chạy nắng, chạy mưa thế nào, có kịp cơn giông trời bỗng chốc đổ xuống hay không trong khi ba mẹ ngày một yếu đi. Chỉ nghĩ đến thế thôi mà nước mắt lại rưng rưng.
Cái đất miền Trung có khí hậu kỳ lạ đến khắc nghiệt là vậy. Mùa hè nắng như đổ lửa, nhưng đến mùa mưa lại mưa triền miên không dứt, đến nỗi nước ngập đầy đồng. Và v́ thế người dân quê tôi chỉ trồng được một vụ lúa vào tháng năm. Những ngày tháng bảy, tháng tám, nước ngập cả một vùng trắng xóa. Nhớ những ngày tháng ấy, cả một mùa trên mâm cơm chỉ có đĩa nhút mà mẹ tôi đă kịp làm từ tháng năm. Thi thoảng bố bắt được con cá th́ hôm ấy mấy chú cún phần cơm đă bị ít lại.
Đi khắp Hà Nội cũng không thể t́m được đĩa nhút mẹ xào những ngày mưa tháng bảy, cũng không thể t́m nổi cái mo cau mẹ quạt trong những đêm hè, và càng không thể t́m được những câu Kiều qua lời ca của bố, càng không thể t́m cơn giông vội vă làm ướt cả sân lúa của ngày hè. Hai anh em tôi đă lớn lên, đă trưởng thành từ những giọt mồ hôi mặn ṃi trên vai của mẹ, trên đôi bàn tay chai sần của bố, trên vựa lúa chạy nắng chạy mưa và trên cả cuộc đời ba mẹ nơi nắng gió miền Trung.
Những đêm nghe đài báo băo, không biết ba mẹ đă kịp thu hoạch vựa ngô hay chưa, không biết đàn gà con ở nhà đă biết trú mưa, không biết bố đă đóng cọc cho hàng mía, hàng cau hay chưa, không biết nhà c̣n dột không, củi có đủ nấu trong cả một mùa mưa băo, không biết mẹ đă kịp mua cái nón mới, không biết chiếc áo mưa của mẹ c̣n lành không và không biết hũ nhút có đủ ăn suốt cả mùa lũ hay không nữa. Nhưng tôi tin như những con người ở đấy, ba mẹ tôi vẫn kiên cường, lam lũ, vẫn chống chọi với thiên tai, với sự khắc nghiệt của khí hậu, của thiên nhiên để nuôi con khôn lớn.