Scotland e dè trước "Ngày tự do" của Anh

[june04]

Scotland chưa sẵn sàng dỡ bỏ tất cả hạn chế Covid-19 trong kế hoạch mở cửa, dù láng giềng Anh đã bắt đầu "Ngày tự do" gần một tuần.

Đầu tuần này, chính quyền Thủ tướng Boris Johnson chính thức dỡ bỏ toàn bộ hạn chế Covid-19 ở Anh và nhiều người đã lập tức đổ xô tới các câu lạc bộ đêm để ăn mừng "Ngày tự do". Dù đã có những bước đi khá tương đồng với Anh trong kế hoạch mở cửa, nước láng giềng Scotland chưa sẵn sàng cho bước "thả cửa" cuối cùng như vậy.

Câu lạc bộ đêm ở Edinburgh và nhiều thành phố khác tuần này vẫn quyết định đóng cửa. Cửa hàng và quán rượu yêu cầu khách đeo khẩu trang bắt buộc, trong khi quy định giãn cách một mét và làm việc tại nhà vẫn được duy trì.

"Nói về ngày mai như ngày tự do là không hợp lý", Thủ hiến Scotland Nicola Sturgeon nói trước khi Anh quyết định mở cửa hoàn toàn ngày 19/7. Bà cho rằng điều này chỉ áp dụng ở Anh, chứ không phải ở Scotland, dù quốc gia này có tỷ lệ tiêm chủng tương đương.

Anh và Scotland, hai trong bốn thành viên của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, thường khá tương đồng về các chính sách lớn như phong tỏa hoặc tiêm chủng. Đánh giá trên số ca nhiễm và tử vong, hiệu quả ứng phó Covid-19 của hai nước cũng không khác nhau nhiều.

Tuy nhiên, lập trường bảo thủ của bà Sturgeon về việc mở cửa có thể được đền đáp về mặt chính trị, nếu ván cược mở cửa của Thủ tướng Johnson thất bại. John Curtice, một chuyên gia khảo sát tại Đại học Strathclyde, cho rằng nếu cuối cùng, tình hình đại dịch ở Scotland khả quan hơn, điều này có thể tác động tới những người theo phong trào tách Scotland khỏi Anh để tái gia nhập Liên minh châu Âu (EU).

Tháng 7 năm ngoái, khi số ca nhiễm và tử vong ở Scotland giảm mạnh và Anh bị tàn phá bởi Covid-19, số người ủng hộ phong trào ly khai tăng lên 55%, khi họ cho rằng Scotland có thể tự lãnh đạo đất nước tốt hơn.

Tới mùa đông, thời điểm Scotland đối mặt với làn sóng Covid-19 mới và chính phủ Anh cam kết nguồn cung vaccine cho toàn Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, phong trào ủng hộ độc lập đã giảm nhiệt. Tỷ lệ ủng hộ phong trào độc lập ở Scotland hiện tại dưới 50%, bằng mức năm 2014, thời điểm nhiều người Scotland bỏ phiếu tách rời Anh.

Một điểm tiêm chủng lưu động ở Edinburgh, Scotland tháng này. Ảnh: PA.

Tại Edinburgh, nơi đang chuẩn bị cho các lễ hội nghệ thuật thường niên vào tháng tới, mọi thứ trái ngược với những gì đang diễn ra ở Anh. Các chương trình trực tiếp được cắt giảm hoặc chuyển thành trực tuyến để đảm bảo yêu cầu giãn cách xã hội.

Khách du lịch, người nhiều trong số đó đến từ Anh, đã tập trung ở các quán rượu và nhà hàng gần Royal Mile ở Endiburgh. Tuy nhiên, các chủ quán rượu cho biết công việc kinh doanh vẫn bị hạn chế do những quy định kiểm soát dịch, đặc biệt về khẩu trang và yêu cầu đóng cửa trước nửa đêm.

Không ít người tỏ ra không hài lòng với cách tiếp cận này của chính phủ. "Không có gì biện minh cho việc chúng tôi khác với Anh. Anh thách thức nó, trong khi Scotland chọn cách né tránh", Nic Wood, chủ 22 quán rượu ở Edinburgh và các thành phố khác, nói.

Giới chức Scotland đã cảnh giác sau một đợt tăng ca nhiễm vào tháng 6, khi biến chủng Delta lây lan khắp cả nước. Một trong những giả thuyết cho đợt bùng phát này là hàng nghìn người hâm mộ đã tới London cổ vũ bóng đá và mang biến chủng trở lại Scotland.

Dù số ca nhiễm bắt đầu giảm trở lại, đợt bùng phát đã phá vỡ ảo tưởng rằng Scotland khác với nước láng giềng phía nam. Anh báo cáo trung bình 8.597 ca nhiễm và 202 ca tử vong trên 100.000 dân. Trong khi Scotland, quốc gia nhỏ và có mật độ dân số thấp hơn, ghi nhận tình hình tốt hơn một chút với trung bình 6.114 ca nhiễm và 144 ca tử vong trong mỗi 100.000 dân.

Trong Liên hiệp Anh, chính quyền Scotland chịu trách nhiệm về y tế và giáo dục, trong khi Anh xử lý vấn đề nhập cư, chính sách đối ngoại và chính sách tài khóa.

Thỏa thuận này đã dẫn tới nhiều căng thẳng về các vấn đề lớn nhỏ. Quan chức Scotland đã phản đối khi công ty điều hành tàu hỏa London North Eastern Railway của Anh bỏ biện pháp hạn chế phòng dịch trên tàu, ngay cả khi vào địa phận Scotland.

Giám đốc y tế Scotland tuần này gửi thư cho giới chức Anh để kêu gọi cân nhắc lại quy định hạn chế tiêm chủng cho người từ 12-18 tuổi, có bệnh lý nền. Tuy nhiên, giới chức Anh cho rằng thanh thiếu niên có thể tự chống lại Covid-19, nên việc tiêm chủng không mang lại nhiều lợi ích.

Khi năm học mới ở Scotland sẽ bắt đầu sớm hơn Anh, giới chức y tế cộng đồng lo ngại về các đợt bùng phát mới khi trẻ em chưa được tiêm chủng đến trường.

"Tôi thấy lo lắng nhất cho các trường học. Chúng tôi phải làm gì với bọn trẻ? Chúng tôi có thể tiêm chủng hết cho chúng được không?", Devi Sridhar, người đứng đầu chương trình y tế công cộng tại Đại học Edinburgh, nói.

Giáo sư Sridhar, cố vấn của chính phủ Scotland, thừa nhận chiến lược xử lý đại dịch của nước này không phải chưa từng thất bại. Mùa hè năm ngoái, khi số ca nhiễm và tử vong giảm nhẹ, Scotland từng theo đuổi một chiến lược "không Covid-19" như ở New Zealand. Tuy nhiên, chiến lược này không thành công, một phần do Anh không có những bước đi tương tự.

Nhiều nhà dịch tễ học nói rằng Scotland có thể đã tiến sát ngưỡng đạt miễn dịch cộng đồng, nhờ tỷ lệ tiêm vaccine và người có kháng thể tự nhiên. Scotland, quốc gia hơn 5,5 triệu người, đã tiêm chủng hơn 7 triệu liều vaccine. Hơn 3 triệu người, khoảng 55% dân số, đã hoàn thành tiêm chủng.

"Tôi chưa bao giờ cảm thấy thoải mái khi đề cập đến ngày tự do", Mark Woolhouse, giáo sư dịch tễ học tại Đại học Edinburgh, nói. "Nếu một tỷ lệ tương đối người dân đeo khẩu trang và thực hiện các biện pháp hạn chế có thể giúp chúng ta vượt qua ngưỡng miễn dịch cộng đồng, tại sao không làm điều đó?".