Hà Nội: Không khí chứa đầy bụi mịn gây ung thư cực cao

[sunshine1104]

Thành phần bụi mịn (PM 2.5) tại hai thành phố lớn nhất nước chứa nhiều kim loại khả năng gây ung thư cao, bao gồm cả thuỷ ngân, theo PGS. TS Tô Thị Hiền.

Thông tin được bà PGS. TS Tô Thị Hiền, Trưởng bộ môn Công nghệ Môi trường, Đại học Khoa học Tự nhiên TP HCM nói tại buổi tọa đàm về ô nhiễm không khí, chiều 25/4. Đây là chương trình nằm trong chuỗi hoạt động với chủ đề Những ngày phát triển bền vững năm 2022 của Viện Pháp tại Việt Nam.

Theo bà Hiền, thành phần của bụi mịn gồm hợp chất vô cơ (kim loại, ion), hữu cơ (hợp chất chứa vòng benzen, clo, thậm chí chất dioxin) và cả các sinh vật (nấm mốc, tảo, virus). Một trong những hợp chất đáng lo ngại được phát hiện trong bụi mịn tại Hà Nội và TP HCM là PAHs (hydrocarbon thơm đa vòng). Đây là chất độc tính cao, phát sinh từ nướng thịt, hút thuốc, chiên dầu để lâu, và quá trình đốt cháy.

"Chúng tôi xác định được 15 kim loại trong hợp chất PAHs, bao gồm cả thuỷ ngân. Nhiều chất có khả năng gây đột biến gene, ung thư chiếm nồng độ cao", bà Hiền nói và cho biết nồng độ thuỷ ngân đo được tại TP HCM năm 2018 là khoảng 59 micromet (μg) trên một m3, còn Hà Nội là gần 495 μg/m3; năm 2019 là 21,3 tại TP HCM và Hà Nội là 374 μg/m3.

Theo bà Hiền, 41% nguồn gốc của các hợp chất ô nhiễm này đến từ hoạt động giao thông, 28% từ quá trình đốt than, 20% từ quá trình đốt khí thiên nhiên, và 11% từ đốt sinh khối (rác, rơm rạ). "Người đi xe máy là nhóm hít phải nhiều bụi mịn nhất, trung bình 3,68 μg trên một km, và xe hơi là thấp nhất - 0,5 μg trên một km", bà Hiền công bố một kết quả khảo sát vừa được thực hiện năm 2022.

Cũng theo Trưởng bộ môn Công nghệ Môi trường, chỉ số hiệu quả môi trường (EPI) do Trung tâm Chính sách và Luật Môi trường Yale công bố năm 2021 cho thấy Việt Nam xếp hạng 115 trên 180 nước được thống kê. Khảo sát năm 2017-2018 tại TP HCM cho thấy nồng độ bụi mịn trung bình năm là 36.3 micromet (μg) trên mỗi m3, vượt 1,3 lần quy chuẩn Việt Nam (25 μg/m3) và gấp 7,2 lần quy chuẩn của WHO (5 μg/m3) (lấy mẫu bụi tại 5 vị trí tại TP HCM). Tuy nhiên, lượng bụi mịn của TP HCM mới chỉ bằng một nửa Hà Nội.

Không khí ở Hà Nội ngày 16/11/2021 được đo cho ra kết quả rất xấu. Ảnh: Ngọc Thành

Một tín hiệu mừng cho TP HCM là kết quả khảo sát từ 2019 đến 2021 cho thấy nồng độ bụi PM 2.5 có xu hướng giảm (25.9 μg/m3 năm 2019; 23.1 μg/m3 năm 2020 và chỉ số này năm 2021 là 22 μg/m3). Nồng độ bụi PM 2.5 được ghi nhận thường cao nhất lúc 9h, người dân cần hạn chế ra đường vào thời điểm này.

Phân tích nguồn phát thải, PGS. TS Tô Thị Hiền, cho biết bên cạnh nguồn tự nhiên, ô nhiễm không khí hầu hết xuất phát từ nguồn nhân tạo như hoạt động công nghiệp hay sinh hoạt (nướng thịt, hút thuốc, đổ xăng...). Tuy nhiên, đây mới chỉ là những chất ô nhiễm sơ cấp. Các chất ô nhiễm khi vào môi trường sẽ tiếp tục phản ứng dưới tác động của ánh sáng mặt trời, hình thành nhiều chất mới mà một số trong đó độc tính cao hơn cả chất ban đầu, gọi là nguồn ô nhiễm thứ cấp.

Nói về giải pháp, bà Hiền nhấn mạnh ô nhiễm không khí xuất phát chủ yếu từ giao thông, đặc biệt là xe máy. Do đó, khi mở rộng đô thị thì thời gian người dân ở trên đường nhiều hơn, dẫn đển nguy cơ phơi nhiễm tăng, ảnh hưởng tới sức khoẻ. Các nhà hoạch định chính sách, quy hoạch đô thị cần có tầm nhìn chiến lược để giảm thiểu ô nhiễm tại các đô thị.

"Về ngắn hạn, Việt Nam cần nhanh chóng kiểm kê phát thải từ xe máy", chuyên gia nói và cho biết ủng hộ phương án hạn chế xe máy vào vùng lõi của đô thị để giảm phát thải, thay vào đó, tăng phương tiện công cộng.

Trong khi đó, bà Gaëlle Uzu, nhà nghiên cứu thuộc Viện Địa chất Môi trường, Đại học Grenoble, cho rằng xác định thành phần của các chất ô nhiễm là thông tin quan trọng để đánh giá ảnh hưởng sức khoẻ và môi trường, và giúp tìm ra nguồn ô nhiễm để xử lý.

"Việt Nam cần có giải pháp kỹ thuật để đo lường chất lượng không khí trên diện rộng và liên tục", bà nói và lưu ý thêm ô nhiễm không khí hiện là nguyên nhân gây tử vong thứ 4 trên thế giới.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm trên thế giới có khoảng 7 triệu cái chết liên quan đến ô nhiễm không khí, và tại Việt Nam thì con số này là 60.000 người. Hà Nội và TP HCM là một trong những thành phố có chất lượng không khí thấp nhất châu Á.