Tập Cận Bình đăng quang, thị trường hoảng sợ

[trungthuc]

Một ngày sau khi ông Tập Cận Bình đăng quang "hoàng đế" và lấp đầy cơ quan lãnh đạo quyền lực nhất ĐCSTQ bằng những tên đàn em trung thành nhất của mình, đồng nhân dân tệ và chứng khoán TQ giao dịch tại Hồng Kông đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu hồi năm 2008.

Đại hội lần thứ 20 của ĐCSTQ kết thúc hôm qua, ngày 23/10/2022. Qua ngày hôm sau, Ban Chấp hành trung ương gồm 205 ủy viên chính thức và 171 ủy viên dự khuyết đã bầu ra Bộ Chính trị gồm 24 ủy viên và Ban Thường vụ Bộ Chính trị 7 ủy viên, trong đó ông Tập được bầu làm Tổng Bí thư ĐCSTQ nhiệm kỳ thứ ba, phá vỡ mọi tiền lệ trước đây.

Đáng chú ý là bốn ủy viên mới của Ban Thường vụ Bộ Chính trị (Lý Cường, nhân vật số 2, Thái Kỳ số 5, Đinh Tiết Tường số 6 và Lý Hi số 7), bên cạnh hai ủy viên cũ Triệu Lạc Tế và Vương Hỗ Ninh, đều là những tay chân thân tín của Tập từ khi ông ta còn làm lãnh đạo tỉnh Chiết Giang hơn hai mươi năm về trước. Bộ sậu lãnh đạo mới, toàn những người thăng tiến từ công tác trong ĐCSTQ, chưa từng đảm nhiệm việc quản lý nhà nước, quản lý kinh tế mà chỉ nổi bật lên nhờ lòng trung thành tuyệt đối với lãnh tụ, đã gây ra sự lo ngại rằng, rồi đây sẽ không ai trong giới chóp bu sẽ có dám ý kiến khác với ông Tập hoặc can ngăn những ý tưởng rồ dại và hoang tưởng của ông ta.

Theo Bloomberg, các nhân vật kinh doanh rất lo sợ về hành động thâu tóm quyền hành tuyệt đối của Tập, đã có nhiều phản ứng bất lợi. Kết thúc phiên đầu tuần ngày thứ Hai 24 tháng Mười, chỉ số chứng khoán Hang Seng (HSCEI) của Hồng Kông, thể hiện sự giao dịch cổ phiếu của các tập đoàn TQ, bị tụt giảm 7.3%, mức giảm mạnh nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính vào năm 2008. Đồng renminbi (NDT) giảm 0.5%, xuống mức 7.4 NDT ăn 1 đô la Mỹ. Đà bán tháo cổ phiếu và đồng tiền TQ dự báo sẽ tiếp tục giảm lớn trong nhiều ngày sắp tới cho đến khi các giới đầu tư và kinh doanh tài chính trấn tĩnh lại.

Chia tay quá khứ cải cách
Cuối đại hội này, sau khi diễn "vở kịch quyền lực" bằng cách cho công an áp giải người tiền nhiệm của mình là cựu Tổng Bí thư, cựu Chủ tịch TQ Hồ Cẩm Đào ra khỏi phòng họp, khiến cho ngay cả các chuyên gia về TQ dày dạn kinh nghiệm cũng phải giật mình, ông Tập Cận Bình đã tươi cười đưa ra một triển vọng lạc quan cho những năm sắp tới khi giới thiệu bộ máy lãnh đạo chóp bu của nhiệm kỳ mới.

Trong bài phát biểu bế mạc đại hội, ông Tập thề sẽ mở rộng hơn nữa nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và duy trì kết nối với phần còn lại của thế giới. "Các nguyên tắc cơ bản mạnh mẽ của nền kinh tế sẽ không thay đổi. Và nó sẽ vẫn trên quỹ đạo tích cực trong thời gian dài", ông Tập nói.

Nhưng ưu tiên mà ông Tập dành cho lòng trung thành trong việc lựa chọn bộ máy lãnh đạo thể hiện một sự thay đổi lớn ở nước này. Trước kia, từ thời Đặng Tiểu Bình đến Hồ Cẩm Đào, ĐCSTQ rất coi trọng cơ chế lãnh đạo tập thể, tách bạch chức năng giữa đảng và nhà nước sau thời kỳ cai trị hỗn loạn của Mao Trạch Đông. Sự thay đổi về chính trị đó đã tạo ra tiền đề cho những cải cách thân thiện với thị trường, thúc đẩy sự trỗi dậy nhanh chóng của TQ trong bốn thập niên qua.

Bây giờ thì ông Tập Cận Bình muốn đảo ngược tất cả. Bằng hành động "xốc nách" Hồ Cẩm Đào ra khỏi nghị trường trước máy quay của các hãng thông tấn quốc tế, ông Tập dường như muốn tuyên bố một sự đoạn tuyệt dứt khoát với quá khứ cải cách để quay lại với chế độ "hoàng đế độc tôn" – sự cai trị của một người – như thời Mao Trạch Đông.

Giới quan sát để ý rằng, hôm Chủ Nhật, ông Tập cam kết sẽ tự do hóa kinh tế hơn nữa, nhưng trong báo cáo chính trị trước đại hội chỉ một tuần trước đây, ông ta nhấn mạnh nhu cầu "tiết kiệm" và kêu gọi "cân bằng giữa phát triển với an ninh", hàm ý TQ sẽ coi trọng vấn đề an ninh hơn chuyện phát triển kinh tế, đề cao ý thức hệ hơn vấn đề sản xuất, có thể hy sinh tăng trưởng kinh tế để tự cung cấp kỹ thuật tiên tiến và gia tăng sức mạnh quốc phòng.

Hồ Cẩm Đào, cựu Tổng Bí thư, Chủ tịch nước TQ 2002-2012 (đứng, giữa) giận dữ nói gì đó với Tập Cận Bình (phải) trong lúc Lý Khắc Cường (trái) ngồi nhìn thẳng phía trước khi bị hai cảnh vệ mang khẩu trang xốc nách dẫn ra khỏi hội trường phiên bế mạc đại hội ĐCSTQ hôm 22/10. (Ảnh: Lintao Zhang/Getty Images)

Không hi vọng cải thiện
Ngay trong nhiệm kỳ vừa qua, ông Tập đã bắt đầu chèn ép khu vực kinh tế tư nhân, nhân danh "chiến dịch thịnh vượng chung", duy trì chính sách "ZERO COVID" khắc nghiệt, trái ngược với mọi quốc gia khác, và tập trung vào vấn đề an ninh dù không bị ai đe dọa. Những chính sách như vậy đã kéo nền kinh tế TQ trì chậm lại đáng kể, mức tăng trưởng GDP của TQ năm nay sẽ không quá 3%/năm, theo dự báo của các kinh tế gia, thấp nhất từ khi mở cửa năm 1978 và có thể còn thấp hơn cả nền kinh tế của Hoa Kỳ.

Hiện có nhiều lời đồn đoán rằng Tập sẽ ban hành thuế tài sản và thuế thừa kế đối với những người giàu có như một phần trong "chiến dịch thịnh vượng chung" của ông, thúc đẩy dòng tiền chảy ra ngoài và tiêu hao tài năng vào thời điểm cuộc chạy đua ckỹ thuật chiến lược với Hoa Kỳ đang nóng lên. Chính phủ Hoa Kỳ trong tháng này đã áp đặt các biện pháp hạn chế vi mạch bán dẫn đối với TQ và sắp đưa ra các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới có thể hạn chế các khả năng tiếp cận của Bắc Kinh với một số ckỹ thuật điện toán mới nhất.

Những sự kiện như vậy khiến cho giới đầu tư hết sức quan tâm. Các thị trường vốn của TQ nằm trong số những thị trường hoạt động tồi tệ nhất trên toàn cầu trong năm nay, với chỉ số chứng khoán TQ CSI 300 đang ở mức thấp nhất trong hơn hai năm vừa qua.

Trước đại hội ĐCSTQ, các ngân hàng ở Wall Street đã hi vọng ông Tập sẽ mở ra một môi trường đầu tư lành mạnh hơn, thực hiện các bước mạnh mẽ hơn để hỗ trợ nền kinh tế và đưa ra định hướng chính sách rõ ràng. Nhưng ông Tập đã không hứa hẹn một sự thay đổi như vậy. Hi vọng vực dậy ngay lập tức một nền kinh tế đang bị thách thức bởi nợ nần chồng chất và mức tăng trưởng dân số bị chậm lại đang càng ngày càng trở nên xa vời.

Hai ông Lý
Một sự thay đổi có thể lưu ý là ông Tập đã thay Thủ tướng Lý Khắc Cường hiện nay bằng ông Lý Cường, hiện là Bí thư Thành ủy Thượng Hải, một cộng sự thân tín của ông Tập. Trong khi Tổng Bí thư, Chủ tịch nước là người điều hành chung thì Thủ tướng là người có vai trò quyết định về chính sách kinh tế, khoa học kỹ thuật.

Vào đầu năm nay, trước tình trạng nền kinh tế trì trệ do các biện pháp chống COVID cực đoan của ông Tập, ông Lý Khắc Cường đã tổ chức một hội nghị video hiếm hoi với hàng ngàn cán bộ để cảnh cáo về một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng và thúc giục họ giữ cho nền kinh tế tiếp tục phát triển. Lời cảnh cáo đó của ông Lý trái với sự chỉ đạo của ông Tập là ưu tiên hàng đầu cho chính sách "ZERO COVID" và đó có thể là một trong những sự va chạm giữa hai nhà lãnh đạo chóp bu TQ, khiến cho ông Lý phải bị loại ra khỏi Ban Thường vụ Bộ Chính trị và mất chức Thủ tướng vào tháng Ba năm tới dù chưa đến tuổi phải nghỉ hưu.

Lý Cường, người sẽ lên thay Thủ tướng Lý Khắc Cường, mặc dù có tiếng là người thân thiện với doanh nghiệp khi đảm nhiệm những vị trí lãnh đạo các tỉnh kỹ nghệ miền duyên hải Trung Quốc, nhưng việc phong tỏa thành phố Thượng Hải trong hai tháng của ông ta vào đầu năm nay đã làm gián đoạn các hoạt động kinh tế, tài chính, làm bùng phát nỗi bất bình trong xã hội khi người dân phải vật lộn để tìm thực phẩm và thuốc men. Sự đề bạt ông Lý Cường ám chỉ cho thấy doanh nghiệp và nền kinh tế TQ phải vận hành theo ý muốn chủ quan của ông Tập chứ không phải ngược lại.

Và đó là điều đã làm cho các nhà đầu tư phải lo sợ.