Giật mình với số vụ cảnh sát Pháp bắn chết người tham gia giao thông

[Romano]

Vụ cảnh sát bắn chết người tham gia giao thông vừa qua làm dấy lên tranh cãi và chỉ trích về nghiệp vụ, cách hành xử của cảnh sát Pháp.

Số vụ cảnh sát bắn người tham gia giao thông tăng mạnh

Vụ nổ súng gây bức xúc dư luận xảy ra sáng 27/6 (theo giờ địa phương) tại thành phố Nanterre ngoại ô thủ đô Paris trong lúc cảnh sát yêu cầu thiếu niên Nahel, 17 tuổi dừng xe để kiểm tra, xử phạt vi phạm giao thông.

Ban đầu cảnh sát địa phương cho biết họ phải dùng tới súng vì Nahel cố tình lái xe đâm vào cảnh sát nhưng qua video được chia sẻ trên mạng xã hội thì khác.

Trong đó có video cho thấy 2 cảnh sát đứng ở một bên chiếc xe Mercedes vàng đang dừng và 1 người dí súng vào Nahel.Sau đó, viên cảnh sát này đã bắn trực diện vào Nahel ngay khi thiếu niên này lái xe phóng đi. Chiếc xe di chuyển được vài mét thì va chạm còn Nahel tử vong.

Đây không phải là lần đầu tiên cảnh sát Pháp bắn chết người tham gia giao thông khi yêu cầu dừng xe để kiểm tra hoặc xử phạt. Thậm chí, hiện tượng này đang tăng nhanh tại Pháp.

Tính trong năm 2023 này, từ đầu năm tới nay đã xảy ra 3 vụ cảnh sát bắn chết người tham gia giao thông. Còn trong năm 2022, con số này là 13 – mức kỷ lục, tăng gấp đôi so với năm 2021.Vụ việc này một lần nữa làm dấy lên tranh cãi và chỉ trích ở Pháp về nghiệp vụ cũng như cách hành xử của cảnh sát đối với người dân ở khu vực thu nhập thấp, đặc biệt đối với cộng đồng thiểu số.

Trên khắp nước Pháp đã xảy ra ba đêm bạo loạn, khiến Tổng thống Emmanuel Macron phải triệu tập một cuộc họp khủng hoảng với các bộ trưởng cấp cao.

Khi nào cảnh sát Pháp được bắn?

Câu hỏi đặt ra lúc này đó là tại sao tình trạng cảnh sát bắn người tham gia giao thông tăng cao? Quyền hạn của cảnh sát Pháp khi yêu cầu phương tiện dừng để kiểm tra giao thông là gì?

Hãng AFP dẫn lời cảnh sát cho biết, nguyên nhân là do số vụ người dân chống đối người thi hành công vụ, có hành vi nguy hiểm gia tăng nhưng theo nhiều chuyên gia, đây không phải lời giải thích duy nhất. Theo họ, nguyên nhân chính là do luật an ninh quan trọng được Chính phủ Pháp thông qua năm 2017.

Luật được soạn thảo nhằm chống lại chủ nghĩa khủng bố sau khi xảy ra 2 vụ tấn công khủng bố nghiêm trọng tại Paris năm 2015.

Luật này cho phép cảnh sát sử dụng súng trong 5 tình huống: Khi tính mạng hoặc an toàn về thể chất của họ hoặc tính mạng của một cá nhân khác đứng trước nguy hiểm; Khi một địa điểm hoặc người dưới sự bảo vệ của họ bị tấn công; Khi họ không thể ngăn chặn người có khả năng đe dọa đến tính mạng hoặc an toàn về thể chất của họ hoặc của những người khác, chạy trốn;Khi họ không thể dừng phương tiện mà tài xế đã phớt lờ lệnh dừng và người ngồi trên xe có khả năng gây rủi ro cho tính mạng hoặc an toàn về thể chất của họ hoặc của những người khác; Nếu có lý do để tin rằng việc sử dụng vũ khí sẽ ngăn chặn tội giết người hoặc cố ý giết người.

“
Tờ Libération dẫn lời các nhà nghiên cứu Pháp nhận định:

Luật 2017 đã đặt mạng sống của công dân trước nguy cơ lớn từ cảnh sát.

Thời điểm đó, các nhóm nhân quyền đã chỉ trích luật này, vì cho rằng khung pháp lý của luật quá rộng và tiềm ẩn nguy hiểm.

Trước khi luật được ban hành, các sĩ quan cảnh sát tại Pháp (cũng giống như bao công dân khác) là chủ thể của các nguyên tắc về tự vệ và chỉ có thể phản ứng “phù hợp” nếu thực sự bị tấn công.

Song, khi có luật an ninh 2017, bên cạnh quyền tự vệ, luật cho phép cảnh sát sử dụng súng khi người điều khiển phương tiện gần như gây nguy hiểm về thể chất hoặc mạng sống của người khác” từ đó dẫn đến mơ hồ, theo nhà nghiên cứu Mathieu Zagrodzki tại Trung tâm nghiên cứu xã hội học CESDIP.

Các chuyên gia như ông Zagrodzki nhận định, sự mơ hồ này khiến cảnh sát dễ cảm thấy được phép sử dụng vũ khí trong trường hợp bất thường.

Nhiều nhà nghiên cứu của Pháp cũng thực hiện một khảo sát để tìm hiểu về tình trạng gia tăng các vụ cảnh sát bắn súng chết người. Kết quả cho thấy khi luật trên thông qua, số người ngồi trên phương tiện bị cảnh sát bắn chết đã tăng 5 lần.Các nhà nghiên cứu cho rằng, số vụ chống đối tăng khoảng 35% trung bình/năm kể từ năm 2017, không thể biện minh cho mức tăng 350% số vụ cảnh sát xả súng vào phương tiện gây chết người trong cùng kỳ.

Thái độ chống đối cảnh sát gia tăng

Tuy nhiên, về phía cảnh sát, họ cho rằng, tình trạng gia tăng này chủ yếu là do xu hướng chống người thi hành công vụ bùng nổ.

Ông Thierry Clair – Tổng thư ký Công đoàn Cảnh sát Pháp chỉ ra: “Nếu so sánh số vụ chống đối (đang có xu hướng tăng đều) với số vụ cảnh sát nổ súng, tỉ lệ không thay đổi không nhiều”.

“Cứ 20 phút lại có 1 vụ chống đối xảy ra” – ông Clair nói và dẫn một thống kê thường xuyên được các liên đoàn cảnh sát cũng như Bộ trưởng Nội vụ Gérald Darmanin lấy làm dẫn chứng.

Số vụ chống đối đã tăng mạnh khi hệ thống tính điểm trên bằng lái xe của Pháp được đưa ra vào những năm 90 của thế kỷ trước. Lái xe sẽ có 12 điểm và nếu vi phạm giao thông sẽ bị trừ điểm (tùy theo vi phạm). Trong khi đó, theo Luật đường cao tốc của Pháp, người điều khiển phương tiện có thể bị cảnh sát yêu cầu dừng xe để kiểm tra giấy tờ bất cứ lúc nào kể cả khi không vi phạm giao thông.Các công đoàn cảnh sát cho rằng, chính hệ thống tính điểm này đã khiến nhiều lái xe chạy trốn, chống đối cảnh sát để tránh bị mất điểm trên bằng lái và hạn chế những hệ lụy khác.

Năm 1993, một năm sau khi hệ thống tính điểm bằng lái được áp dụng, số vụ chống đối thi hành công vụ là 1.099. Sau 30 năm, con số này tăng 25 lần.

Ông Thierry Clair giải thích: "Thuật ngữ "chống đối" có thể dùng ở nhiều tình huống khác nhau. Đó có thể là khi cảnh sát yêu cầu dừng xe để kiểm tra, khi phát hiện hành vi vi phạm giao thông hoặc trong trường hợp đua xe trong phố và người lái xe làm mọi hành động để trốn tránh cảnh sát".

Bên cạnh đó, phía cảnh sát Pháp cũng chỉ ra, tình trạng chống người thi hành công vụ còn liên quan xu hướng tăng cường kiểm tra đột xuất trên đường vì nghi ngờ liên quan đến ma túy.

Trong năm 2020, số lượt cảnh sát yêu cầu lái xe dừng để kiểm tra liên quan tới ma túy là 453.000 lượt, tăng gần 30% kể từ năm 2018, dự kiến tăng gấp đôi trong những năm tới, theo cơ quan an toàn đường bộ của Pháp.

Cuối cùng, thiếu bảo hiểm cũng là một trong nhiều nguyên nhân khiến người lái xe lo sợ và chống đối kiểm tra. Theo Quỹ bảo trợ của Pháp (Fonds de Garantie des Victimes), năm 2019 có gần 30.000 nạn nhân trong các vụ tai nạn đường bộ do lái xe không có bảo hiểm gây ra.