TÓC RỤNG…

[goodidea]

Tôi nằm bên cửa sổ căn chung cư của bạn mình, nhìn xuống chân nệm, những sợi tóc vương vãi trên nền nhà. Trong giấc mơ, bạn tôi hỏi có phải P vẫn rụng tóc không.
Chỉ có điều đó không phải giấc mơ. Tôi bắt đầu rụng tóc dữ dội năm 25 tuổi. Tóc lén lút rơi xuống nền nhà tắm sau buổi gội đầu. Tóc thản nhiên trút xuống nền nhà gạch men trắng phau, vằn vện sợi màu đen, rồi quấn quanh chiếc chổi tôi khua khắp nhà, hòng che giấu đi vết tích bối rối.
Một người học trò yêu quý của tôi ngỏ lời nói em muốn dắt chị đến một tiệm cắt tóc mà họ có thể tạo một kiểu để che giấu vết hở trên đầu chị. Em theo tôi tới tiệm, bỏ hai tiếng đồng hồ đợi tới lượt, rồi chỉ dẫn bạn thợ giỏi từng chút một: “Bạn cắt sao cho không thấy phần tóc này, bạn rẽ mái giúp chị kiểu này đi, bạn làm sao để chị chải đầu đi dự event không thấy vết tóc thưa nữa.” Trước tấm gương tiệm tóc, tôi nhìn vào đỉnh đầu thưa tóc, thầm mang ơn em nhiều năm sau đó.
Tại sao một cậu bé nhỏ hơn tôi nhiều tuổi như vậy lại có đủ kiên trì để giúp tôi tự tin hơn với chính tôi trong gương? Sự quan tâm nào của tuổi trẻ đã khiến em nhạy cảm đến mức biết rằng tôi bối rối vì vết hói trên đầu mình? – Tôi muốn cảm ơn mẹ em, một phụ nữ tôi chưa từng gặp, đã chăm sóc thành đứa con trai biết quan tâm đến sự tủi hổ của người khác xung quanh.
Tôi để kiểu tóc em “thiết kế” suốt nhiều năm vì nó có thể che giấu màn tóc rơi trắng trợn. Thỉnh thoảng tôi ngồi ngủ ở bàn làm việc, tỉnh dậy ngẩng đầu lên đã thấy tóc rơi lả thả đầy trang giấy. Tôi không thảo luận về tóc. Ngoại hình chưa bao giờ là thứ tôi quan tâm [hoặc tôi đã tự che mắt mình để khỏi phải quan tâm đến những điều mình không thể đổi thay].
Rồi chị vào tù. Chị là một nhân vật trong bài viết của tôi. Chị chỉ là người tù thứ bao nhiêu tôi không còn đếm nữa, như tất cả những người hoạt động chính trị và môi trường mà tôi từng gặp mặt.
Tóc tôi rụng thành trận phản kháng hung hãn. Tóc rơi trên cổ tay, trên vai. Tóc rơi ngay trên menu trong nhà hàng xinh đẹp tôi đến gặp người tôi yêu. Tóc mắc kẹt vào chân giường thành nhúm. Tóc xoăn xuê với nhau thành búi bám lì lợm trên chổi. Tóc bóp ngẹt cống trong nhà tắm.
Nhiều năm sau, tôi đọc một bài viết về nghề giúp việc, tác giả viết cô có thể đoán được sự bấp bênh của chủ nhà mỗi khi cô dọn một căn nhà đầy tóc rơi. Tóc người và lông mèo là hai thứ khó làm sạch nhất. Chúng bấu lấy đồ đạc, gối chăn. Chúng không buông tha những ấm ức không bật thành lời. Chúng trút xuống như thác lũ từ tâm trí nhiều mảnh vỡ của người chủ.
Nhưng tôi là kẻ gây tội hay là nạn nhân của tóc? Nỗi buồn đau của tôi đã bóp nghẹt sự sống chân tóc, siết cổ chúng xác xơ, rồi chúng nhảy khỏi sự sống không thương tiếc. Hay là tóc thầm kín phản ứng với cách tôi sống với nỗi buồn của mình. Những con người tôi không thể giúp. Những tâm hồn bị nghiền nát bởi hệ thống chính trị không tiếc tay. Những điều sai tôi nhìn thấy sờ sờ và rất im lặng không cất tiếng nào cả. Tôi nuốt mùi đắng vào tim để tóc trút hơi thở cuối cùng.
Tôi nhìn mình nhiều năm trong gương, thỉnh thoảng vẫn tự hỏi sao chưa bao giờ mình cạo trọc đầu đi cho yên chuyện. Tôi quá sợ sự khác thường. Cả sự sống của tôi chưa bao giờ khác thường. Tôi yên tâm lẫn vào đám đông và hài lòng nếu không ai thấy mình. Tóc im lặng rơi, như những lời tục tằn phản kháng thụ động.
***
Thỉnh thoảng tôi vẫn mơ thấy bạn thân hỏi có phải mày vẫn rụng tóc không. Rất nhiều lần tỉnh dậy tôi biết đó không phải mơ. Đó là câu hỏi thật của những ngày tỉnh táo tôi sống cạnh bạn mình. Phụ nữ có cách thương nhau rất kỳ lạ, và sự thương đó như ngôn lời khắp cõi đời này tôi đi ngang.
Từ rất lâu rồi, khi chuyện đi Mỹ vẫn chỉ có người rất khá mới kham nổi, một chị bạn trở về nước và mang theo cho tôi một chai biotin. Chị nói hãy uống để bớt rụng tóc. Sau này khi đi học ở Mỹ, tôi nhận ra, những người Việt thương người ở quê nhà mua những món quà như vậy. Những chai thực phẩm bổ xương khớp, giúp cho tim mạch, làm đẹp da. Thuốc dưỡng tóc là một trong số đó.
Ngoài cậu bé học trò tôi, ít có ai nói thẳng là: “P à, tóc em hói kìa!” – Có lẽ sự tế nhị khiến cho những người thương chấp nhận nhau mà không tỏ thành lời. Bạn tôi mang về một chai dầu bồ kết, bảo em gội đi tóc sẽ mọc lại. Bạn tìm đâu đó một loại dầu dưỡng tóc trên mạng bảo mang về ủ. Bạn nói dầu dừa nhà bạn tốt lắm, ủ đi tóc sẽ mọc. Trong thời tóc lên cơn ra đi, mẹ tôi dành buổi chiều nấu từng nồi bồ kết bắt tôi gội đầu.
Khi tôi ở Mexico, chị của bạn tôi nấu một nồi nước gì đó và bảo tôi gội đầu, mùi lá cỏ thơm như sa mạc và đồng cỏ, hương đất và nắng ngộp trong mùi nước.
Tất cả họ chưa bao giờ nói lời thương. Họ cũng không biết khi vật vã xoay sở tìm cách giúp tóc ngừng lao xuống nền nhà, họ đang xoa dịu vết thương không đầy miệng nổi trong tim tôi.
Người bạn tôi ở đảo Tonga kể, khi ở làng của bạn có ai gặp chuyện buồn, những người phụ nữ sẽ đến ngồi cạnh người gặp chuyện. Họ sẽ hờ khóc, thay phiên nắm tay người đó từ đêm này sang đêm khác cho đến khi nỗi đau vơi đi. Tôi thường nghĩ về người tìm cách thu vén không cho tóc tôi rơi cũng như những phụ nữ hờ khóc đó. Không tỏ bày bằng những rành rẽ ngôn lời. Họ thầm thì với những sợi tóc rời bỏ tôi. Họ chia tay giúp tôi từng chuyện buồn không kể.
Một giáo sư của tôi ở Mỹ thường đeo tóc giả đi dạy. Có hôm cô đội một bộ tóc màu đỏ. Mùa đông trời xám, qua Zoom, tóc cô màu xanh lá cây. Những chiếc kẹp màu lấp lánh bằng kim loại và pha lê. Cô bắt đầu bài giảng môn tự sự bằng câu chuyện: cô bị hói đầu. Sau khi cô xài một số loại thuốc để chống chọi căn bệnh thần kinh, tóc cô rụng thành mảng. Cô kể phần bên trái của cô có nhiều tóc, nhưng ở đỉnh đầu không còn sợi nào. Cứ nhìn vào gương là cô sợ. Nhìn vào màn hình cô cũng sợ. Cô tự hỏi tại sao cô phải sợ? Tại sao cô phải xấu hổ chỉ vì bệnh mà mất tóc? Cô có phải tội phạm đâu? Cô cũng đâu có làm điều hãm hại ai? – Nhưng sợ. Phụ nữ sợ mái tóc của họ lả tả rơi xuống thành tiếng cười bên ngoài. Có ai cười không? Có ai bình luận về phần tóc rơi ấy? Cô thú thực là cô không biết. Nhưng cứ sợ đã.
Từ ngày trường dạy học qua Zoom cô càng sợ. Sợ màn hình nhân gương mặt cô lên kích cỡ vài chục lần, soi rõ từng mảng vắng tóc. Cô ngủ mơ thấy hàng chục cửa sổ Zoom cô nhìn ngơ ngác chính cô, tóc mỗi bên một độ dài. Lẫn lộn và trống trải. Người bạn thân tặng cô một bộ tóc giả xoăn kiểu búp bê Đài Loan màu hồng highlight. Cô phát hiện nếu cô trang điểm thật kỹ, đội mái tóc lên, cô sẽ không thấy những búi tóc rã rời nằm la liệt nữa. Từ đó, cô đội tóc giả đi dạy.
Một chị bạn tôi rụng tóc dữ dội sau đợt nhiễm Covid-19. Ngoài những lần trở bệnh bất thần, những cơn ho hậu Covid không biết ngày kết, tóc chị thưa vắng dần. Tôi tưởng tượng ra có hàng chục ngàn người bị như chị, nhưng không ai nói về điều đó. Có lẽ tóc không phải nhân vật quan trọng, hoặc phụ nữ ngại nói về điểm nào đó trên cơ thể mình không còn ưu việt nữa. Nhưng chị kể cho tôi nghe, tâm sự trở mình lo lắng.
Tóc rụng trong riêng tư nhưng thân thể ta lại phơi ra cho ánh nhìn dè chừng phán đoán. Ta không thể tránh ánh nhìn đó, không thể trách cứ, không thể che lấp những câu hỏi hoài nghi dấy lên sau thoáng bắt gặp sự bất thường. Cô giáo tôi không thể lý giải nỗi sợ nhìn bản thân hói đầu. Chị tôi không thể ngừng tiếc những sợi tóc còn khỏe mạnh thản nhiên rơi xuống.
***
Với điện ảnh Hàn Quốc và phương Tây, ung thư và mái đầu trọc đi cùng nhau. Nhân vật nữ chính khóc ngất với chiếc đầu trọc. Người mẹ đứng trước gương gỡ từng nhúm tóc rơi, cổ họng khô rát. Những bạn trai lực lưỡng cơ thể lý tưởng ôm cô người yêu mái tóc đã bay màu sau trận điều trị sống chết. Sau khi nếm qua những mái tóc đi kèm bệnh tật, tôi tưởng tượng về đỉnh đầu hói của mình, kịch tính hóa và chờ đợi lúc nào tóc rơi thành thảm kịch.
Trong một tác phẩm tên “Khóc trong siêu thị H Mart”, nhà văn Hàn Quốc Michelle Zauner kể sau đợt hóa trị ung thư, mẹ cô bắt đầu rụng tóc. Tóc nổi lềnh phềnh trong bồn khi cô tắm cho mẹ. “Tôi gội mái tóc đen của mẹ thật cẩn thận, cố hết sức xả tóc sạch mà không chạm vào tóc chút nào, sợ rằng chúng sẽ rơi khỏi bàn tay tôi,” Michelle viết sau ngày mẹ từ bệnh viện trở về.
Nhân buổi cô bận việc ở ngoài, người bạn của mẹ cô tên Kye, người đàn bà Hàn Quốc 60 tuổi đến từ phương xa nhận chăm sóc bà, đã cạo đầu cho người mẹ, và tự cạo đầu của chính mình. Khi cô con gái trở về, hai phụ nữ già đang đùa giỡn và cười ngất với cái đầu trọc lốc. “Tôi cảm thấy tội lỗi đã không đề nghị mẹ cạo đầu sớm hơn, và tôi không thể không cảm thấy mình đã trở thành người ngoài vì họ đã cạo đầu mà không có tôi,” Michelle thú nhận chút ghen tuông khi tình yêu với mẹ giờ có thêm một người khác chia sẻ.
Phụ nữ gắn bó với nhau bằng tóc. Người mẹ cột cho con gái kiểu tóc hơi giống mình thuở bé. Những cô bé ngồi bên hiên nhà tết tóc cho nhau .Bạn gái mới lớn nhuộm tóc cùng nhau để đi tiệc ở trường. Đứa con chạm vào tóc mẹ rơi để cảm thấy nỗi đau thể chất mẹ trải qua giữa ngày bệnh. Trong nhiều phần của đời sống, tóc rụng báo hiệu điều bất an lẩn khuất.
***
Có vài khoảnh khắc trong đời tóc tôi không rụng. Một lần người yêu tôi đang trèo lên một khối đá ở Red Rock State Park. Tôi đứng dưới cầm dây an toàn. Bỗng nhiên anh nói: “Tóc em mọc lại rồi kìa!” – như thể điều đó mới xảy ra trong chớp mắt. Tôi nhận ra đã vài tháng không nhìn thấy tóc rơi đầy yên xe hay chỗ ngồi viết. Tôi cũng không phải gỡ tóc bám vào sợi dây cột tóc mỗi lần tháo tóc sau giờ ra khơi.
Thời gian đó, tôi đã quên mất mình từng buồn không thở được. Tôi không làm hòa với những điều sai trái mình chạm vào trong chuyện trò. Có thể tôi đã mạnh hơn sự tuyệt vọng? Có thể tôi đã hèn hạ hơn và quên mất chúng vẫn chực chờ nuốt lấy mình? Có thể tôi đã ngừng buồn bã trước sự đau khổ của người khác? Bàn tay tôi không thể rắn như đá, nhưng tôi đã trèo lên khỏi sự che phủ hung bạo của nó. Như một chiến thắng lẳng lặng và yếu ớt, tóc tôi chọn sống dài hơn cùng tôi.
Người yêu tôi nói anh thích nhìn tóc tôi dài: “Anh thấy em khỏe mạnh.” trong lúc chải đầu cho tôi. Thỉnh thoảng khi tóc quá khô vì nước mặn, nhiều sợi rối lại không gỡ được, anh bỏ công chải thật thẳng và cắt đi phần rối. Thỉnh thoảng anh búi tóc cho tôi trước giờ tập lướt sóng, hi vọng tóc không bung ra và che mắt khi sóng tới.
Đâu đó chừng vài tháng, tôi trở về trường để viết luận văn. Lúc 11 giờ tối, khi xếp đồ rời khỏi thư viện, tôi gặp lại những sợi tóc lả thả rơi trên tập thơ viết vào thập niên 1950, giấy vàng trên kệ. Trong tập thơ, tác giả viết về một buổi hoàng hôn mà cơ thể ông rã rời bệnh tật bốc hơi vào ánh sáng tàn lụi đó. Tôi gỡ những sợi tóc khỏi trang giấy cũ, trả sách lên kệ. Tóc tôi tiếp tục rụng, gọi tên những ngày căng thẳng mà tôi đang đắm chìm.
Nhưng lần này, tôi vuốt chúng rơi xuống bàn tay.Những sợi lơ thơ màu đỏ đậm, khô khốc rối vào nhau. Chứng tích của nhiều tháng dài đắm mình trên biển.
Tôi vẫn nghe tiếng bạn thân nói vọng trong giấc mơ: “Tóc P còn rụng không?”
Lần này tôi muốn bảo bạn đừng lo. Đừng lo. Không có sợi nào rơi vô vị. . .

VietBF@sưu tập