Chân dung nhân vật quyền lực phía sau Tổng thống Zelensky

[Romano]

Ông Andriy Yermak - Chánh văn phòng của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky - đang trở thành nhân vật trung tâm trong cục diện chính trị tại Kiev, giữa bối cảnh cuộc chiến với Nga bước sang năm thứ tư.Là người kín tiếng nhưng có ảnh hưởng sâu rộng, ông Yermak được giới quan sát mô tả là “cánh tay phải không thể thiếu” của Tổng thống Volodymyr Zelensky và là người thực thi nhiều quyết sách hệ trọng liên quan đến vận mệnh đất nước.

Theo tờ Politico ngày 3/6, dù không phải là người xuất hiện thường xuyên trước công chúng, nhưng vai trò của ông Yermak đang ngày càng rõ rệt, nhất là trong lĩnh vực đối ngoại và tái cơ cấu quyền lực nội bộ. Từng là một luật sư và nhà sản xuất phim ít tên tuổi, ông hiện nắm giữ vị trí có ảnh hưởng chỉ sau Tổng thống trong Phủ Tổng thống Ukraine.

Từ điện ảnh đến trung tâm quyền lực Kiev

Ông Andriy Yermak xuất thân từ một gia đình trung lưu, từng theo học luật tại Đại học Quốc gia Taras Shevchenko ở Kiev - một trong những trường đại học danh tiếng nhất Ukraine. Sau khi tốt nghiệp trong giai đoạn hậu Liên Xô, ông Yermak làm việc ở nhiều nơi, từ hộp đêm, cửa hàng thời trang cao cấp, đến các văn phòng luật. Ông thành lập một công ty truyền thông và sau đó tham gia sản xuất một số bộ phim, trong đó có phim võ thuật "The Fight Rules" và phim kinh dị buôn lậu "The Line".

Mối quan hệ giữa ông Yermak và ông Zelensky bắt đầu vào khoảng năm 2011, khi ông thực hiện công việc pháp lý cho hãng truyền thông của ông Zelensky. Dù không phải là một phần trong nhóm sáng lập công ty giải trí Kvartal 95 nổi tiếng, nhưng ông Yermak dần dần trở nên thân thiết với nhà hài kịch nổi tiếng - người sau này trở thành Tổng thống Ukraine.

Sau khi ông Zelensky đắc cử Tổng thống Ukraine vào năm 2019, ông Yermak được bổ nhiệm giữ chức trợ lý trong Văn phòng Tổng thống. Nhờ phong cách làm việc kín đáo cùng năng lực điều phối chính trị sắc bén, ông nhanh chóng khẳng định vai trò trong bộ máy quyền lực mới. Chỉ sau vài tháng, ông Yermak được tin tưởng giao đảm nhiệm vị trí Chánh văn phòng Tổng thống, thay thế ông Andriy Bohdan. Từ thời điểm đó, ông từng bước củng cố ảnh hưởng và dần trở thành một trong những nhân vật quyền lực hàng đầu tại Kiev.

Vai trò trong đàm phán và đối ngoại

Trong bối cảnh xung đột với Nga tiếp tục leo thang và Ukraine phải không ngừng vận động sự ủng hộ từ các nước phương Tây, ông Yermak ngày càng thể hiện vai trò là người dẫn dắt các nỗ lực ngoại giao then chốt của Kiev. Tháng 2/2025, trong cuộc gặp giữa Tổng thống Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng, hình ảnh ông Yermak mặc vest ngồi cạnh Tổng thống trong bộ quân phục đã gây sự chú ý đặc biệt. Trả lời phỏng vấn tờ tờ Politico, ông Yermak cho biết chính Tổng thống Zelensky đã yêu cầu ông mặc vest như một cách truyền đi thông điệp rõ ràng về tính chất ngoại giao của cuộc gặp trong bối cảnh đất nước vẫn đang trong thời chiến.

Tháng 5, ông dẫn đầu đoàn Ukraine tại Istanbul trong khuôn khổ các cuộc đàm phán hòa bình. Dù Nga chỉ cử phái đoàn cấp thấp, ông Yermak vẫn điều phối chặt chẽ với các đối tác Mỹ, Anh, Pháp và Đức, kiên quyết yêu cầu một lệnh ngừng bắn vô điều kiện. Tuần này, ông dự kiến có chuyến thăm Washington để vận động mở rộng các biện pháp trừng phạt Nga.

Giới ngoại giao phương Tây ghi nhận vai trò của ông Yermak như một người “hiểu được tâm lý của người Mỹ” và có khả năng thích ứng nhanh với những thay đổi trong chính trường Mỹ - điều mà một số nhà lập pháp Ukraine cho rằng chính ông Zelensky vẫn chưa làm được.

Nhân vật trung tâm trong hệ thống quyền lực

Tuy nhiên, đằng sau hình ảnh của một nhà điều phối ngoại giao, ông Yermak còn được biết đến như người kiến tạo và kiểm soát cấu trúc quyền lực bên trong Phủ Tổng thống. Tờ Politico cho biết, sau khi nhậm chức, ông đã dần thay thế hầu hết các cộng sự lâu năm của Tổng thống Zelensky - những người từng cùng ông gây dựng Kvartal 95 và tham gia chiến dịch tranh cử năm 2019.

Các nhân vật từng thân cận với Tổng thống như Serhiy Shefir, Kyrylo Tymoshenko, Ivan Bakanov hay Andriy Bohdan đều lần lượt rời khỏi vị trí. Theo bà Yulia Mendel - cựu phát ngôn viên của Tổng thống - chính ông Yermak là người từng bước thay thế các gương mặt cũ bằng những nhân sự mới. Bà Mendel cũng cho biết mối quan hệ thân thiết giữa ông Yermak và Tổng thống Zelensky được hình thành và củng cố qua những buổi luyện tập chung trong phòng gym tại Phủ Tổng thống.

Không chỉ kiểm soát nhân sự, ông Yermak còn xây dựng mạng lưới cố vấn không chính thức, hoạt động bên ngoài biên chế nhà nước nhưng có ảnh hưởng thực chất đến các quyết định lớn.

Theo giới quan sát, rất ít quan chức cấp cao tại Kiev giữ được vị trí nếu không có sự hậu thuẫn của ông Yermak, ngoại trừ một vài trường hợp đặc biệt như Tướng Kyrylo Budanov - người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự và có quyền tiếp cận độc lập với Tổng thống.

Lo ngại về tập trung quyền lực

Việc nhiều nhân vật kỳ cựu như Ngoại trưởng Dmytro Kuleba hay Tổng tư lệnh quân đội Valery Zaluzhny rời khỏi vị trí trong thời gian qua khiến giới quan sát trong và ngoài Ukraine lo ngại về tính ổn định và sự phân quyền trong hệ thống điều hành. Tổ chức phi chính phủ Trung tâm Hành động chống Tham nhũng tại Kiev cho rằng quyền lực đang bị tập trung quá mức vào Văn phòng Tổng thống, trong đó ông Yermak là người kiểm soát cả chương trình nghị sự lẫn quyền tiếp cận Tổng thống.

Trong cuộc phỏng vấn với tờ Politico, ông Andriy Yermak bác bỏ các cáo buộc liên quan đến việc thâu tóm quyền lực, cho rằng ông chỉ đang thực hiện nhiệm vụ nhằm bảo đảm bộ máy chính phủ hoạt động hiệu quả trong bối cảnh đất nước đang trong tình trạng xung đột. Ông khẳng định Ukraine không phải là quốc gia có truyền thống chuyên quyền và xã hội Ukraine sẽ không cho phép bất kỳ ai tập trung quyền lực một cách tuyệt đối. Ông nhấn mạnh: “Tổng thống có quyền đặt niềm tin vào những người mà ông tin tưởng và có thể làm việc không ngơi nghỉ. Tôi biết ơn sự tin tưởng đó và tôi đang làm tất cả để đội ngũ vận hành như một thể thống nhất”.

Trước câu hỏi về khả năng theo đuổi các kế hoạch chính trị cá nhân trong tương lai, ông Andriy Yermak khẳng định không có ý định tranh cử hay kế nhiệm Tổng thống, nhấn mạnh: “Miễn là cuộc chiến vẫn tiếp diễn, việc nói về các kế hoạch chính trị cá nhân chỉ đơn giản là vô trách nhiệm”.

Tương lai chính trị hậu chiến?

Tương lai chính trị của ông Yermak sau xung đột vẫn là chủ đề gây tranh cãi trong giới phân tích tại Kiev. Một số chuyên gia cho rằng ảnh hưởng hiện tại của ông gắn chặt với vai trò hỗ trợ Tổng thống Volodymyr Zelensky. Theo nhà khoa học chính trị Ruslan Bortnik, ông Yermak khó có thể duy trì vị thế nếu không còn Tổng thống Zelensky nắm quyền, do thiếu nền tảng chính trị độc lập cũng như sự hậu thuẫn từ công chúng và giới tinh hoa trong nước.

Tuy nhiên, với vai trò hiện nay, ông Yermak vẫn được xem là nhân vật trung tâm trong bộ máy quyền lực thời chiến của Ukraine. Ông không chỉ điều phối các hoạt động ngoại giao cấp cao mà còn tham gia sâu vào quá trình hoạch định chính sách, tái cơ cấu nội các và duy trì sự ổn định quyền lực xung quanh Tổng thống. Trong bối cảnh xung đột chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, nhiều nhà quan sát quốc tế đánh giá phần lớn tương lai chính trị và an ninh của Ukraine hiện nay vẫn phụ thuộc đáng kể vào quyết sách và ảnh hưởng của ông Andriy Yermak - người được xem là “quyền lực thầm lặng” phía sau Tổng thống.