Tại sao Mỹ vẫn duy trì quan hệ chặt chẽ với Pakistan bất chấp sự phản đối của Ấn Độ?

[Romano]

Bất chấp sự phản đối từ Ấn Độ, Mỹ vẫn duy trì quan hệ mật thiết với Pakistan. Vấn đề chống khủng bố, kiểm soát vũ khí hạt nhân và vai trò hòa giải khu vực khiến Washington không thể quay lưng với Islamabad.Nhận định với tờ Nikkei châu Á (asia.nikkei.com) ngày 3/6, Derek Grossman, nhà phân tích quốc phòng cấp cao tại tổ chức nghiên cứu RAND Corp, Giáo sư thỉnh giảng về khoa học chính trị và quan hệ quốc tế tại Đại học Nam California và từng là cố vấn tình báo tại Lầu Năm Góc cho rằng các cuộc đụng độ quân sự giữa Ấn Độ và Pakistan vào tháng trước sau vụ tấn công khủng bố Pahalgam hôm 22/4 đã đặt ra nhiều câu hỏi khó cho giới quan sát quốc tế. Đặc biệt, một vấn đề tồn tại từ lâu lại được đặt ra với sự quan tâm mới: Tại sao Mỹ vẫn tiếp tục duy trì quan hệ chiến lược với Pakistan khi điều này khiến Ấn Độ - đối tác chiến lược quan trọng để kiềm chế Trung Quốc - tức giận?

Hợp tác chống khủng bố - Trụ cột quan trọng

Theo nhà phân tích quốc phòng cấp cao Grossman, Washington tìm kiếm sự ủng hộ liên tục của Islamabad trong vấn đề chống khủng bố, đặc biệt kể từ các cuộc tấn công ngày 11/9, mở đầu cho chiến dịch "chống khủng bố" toàn cầu.

Mặc dù New Delhi đã cáo buộc "Pakistan sử dụng các lực lượng như Lashkar-e-Taiba và Jaish-e-Mohammed chống lại Ấn Độ", thực tế cho thấy Islamabad cũng là nạn nhân của các cuộc tấn công khủng bố. Điều này khiến Pakistan đôi khi phải sát cánh cùng Mỹ để tiêu diệt những kẻ khủng bố mà cả hai quốc gia đều thấy là cần thiết.

Năm 2004, Mỹ đã chỉ định Pakistan là đồng minh lớn không thuộc NATO để khuyến khích sự hợp tác chống khủng bố nhiều hơn. Sự hợp tác này tiếp tục được duy trì ngay cả sau những biến cố nghiêm trọng như việc Mỹ tiến hành cuộc đột kích tiêu diệt Osama bin Laden tại Abbottabad năm 2011 mà không thông báo trước cho Pakistan.

Đầu năm 2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công khai cảm ơn Islamabad vì bắt giữ thủ lĩnh khủng bố Mohammad Sharifullah của tổ chức Nhà nước Hồi giáo-Tỉnh Khorasan (ISKP), người bị cáo buộc dàn dựng vụ đánh bom liều chết tại sân bay Kabul năm 2021 khiến 13 quân nhân Mỹ và hàng chục thường dân Afghanistan thiệt mạng.

Kiểm soát vũ khí hạt nhân - Mối quan tâm an ninh

Mặc dù Mỹ tức giận vì các cuộc thử hạt nhân của Pakistan năm 1998 nhằm phản ứng với các cuộc thử trước đó của Ấn Độ, một khía cạnh quan trọng khác trong quan hệ Mỹ - Pakistan được đặc trưng bởi việc Washington thường xuyên tìm cách đảm bảo an ninh cho chương trình vũ khí hạt nhân của Islamabad.

Phần này của quan hệ đối tác chủ yếu được giữ kín, nhưng đôi khi cũng được công khai. Ví dụ, vào năm 2022, Tổng thống Mỹ Joe Biden khi đó đã gọi Pakistan là "một trong những quốc gia nguy hiểm nhất thế giới" có "vũ khí hạt nhân không có sự gắn kết". Những phát biểu của ông Biden đã khiến Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif phản ứng: "Trong những thập kỷ qua, Pakistan đã chứng minh là một quốc gia hạt nhân có trách nhiệm nhất, trong đó chương trình hạt nhân được quản lý thông qua một hệ thống chỉ huy và kiểm soát hoàn hảo và vững chắc về mặt kỹ thuật".

Tuy nhiên, mối lo ngại ở Washington vẫn tồn tại, và một mối lo ngại mới nhưng có liên quan đã xuất hiện gần đây. Trước khi rời nhiệm sở, chính quyền Biden tiết lộ rằng tình báo Mỹ phát hiện Pakistan đã bí mật phát triển một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) tầm xa có khả năng tấn công vào lãnh thổ Mỹ và có thể được gắn đầu đạn hạt nhân.

Mỹ cũng rõ ràng để mắt đến việc ngăn chặn một cuộc chiến tranh Ấn Độ - Pakistan trong tương lai, nếu không được quản lý đúng cách, có thể vi phạm ngưỡng hạt nhân. Một cách tốt để đạt được mục tiêu này là duy trì một đường dây liên lạc mở với Islamabad. Các sự kiện gần đây nhấn mạnh điểm này.

Sau khi Ấn Độ phát động Chiến dịch Sindoor vào ngày 7/5 để trả đũa cho vụ thảm sát ở Pahalgam, và rõ ràng là New Delhi và Islamabad nhanh chóng leo thang leo thang quân sự, Washington đã đẩy mạnh các nỗ lực hòa giải của mình. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã tiến hành các cuộc đàm phán chuyên sâu với cả người đồng cấp Ấn Độ và Pakistan để làm trung gian cho lệnh ngừng bắn hiện tại, chứng minh rằng ảnh hưởng như vậy chỉ có thể đạt được thông qua sự can dự.

Ngược lại, mặc dù Trung Quốc cũng thảo luận về cuộc khủng hoảng với Ấn Độ và Pakistan và nhấn mạnh việc hạ nhiệt căng thẳng, Bắc Kinh vẫn không thể mang lại kết quả tương tự, có lẽ phần lớn là do Trung Quốc nghiêng về phía Pakistan - đối tác chiến lược "mọi thời tiết" - hơn Ấn Độ.

Nếu Mỹ có lập trường tương tự trong việc ủng hộ Ấn Độ, thì sẽ khó đạt được đột phá ngoại giao hơn nhiều trong tương lai. Washington cũng có thể vô tình nhường bước cho các cường quốc khác - như Trung Quốc, Nga hoặc thậm chí là Iran, những nước đã tăng cường đáng kể vai trò trong cuộc khủng hoảng gần đây.

Trên thực tế, một số mối quan hệ giữa Mỹ và Pakistan chỉ đơn giản là xuất phát từ động lực có từ thời Chiến tranh Lạnh. Năm 1954, Mỹ đã thêm Pakistan vào Tổ chức Hiệp ước Đông Nam Á SEATO, và tương tự như vậy, vào năm 1955, Islamabad đã trở thành thành viên sáng lập của Tổ chức Hiệp ước Trung tâm (CENTO), còn được gọi là Hiệp ước Baghdad, cùng với các quốc gia Trung Đông khác. Ngay cả sau khi các tổ chức này giải thể, sự hợp tác giữa Mỹ và Pakistan vẫn mạnh mẽ. Ví dụ, vào những năm 1980, chính quyền Reagan đã bán máy bay F-16 cho Islamabad để tăng cường năng lực của nước này.

Trong những năm gần đây, Mỹ đã dao động mạnh mẽ về việc có nên hỗ trợ quân sự cho Pakistan hay không. Chính quyền Trump đầu tiên vào năm 2018 đã đóng băng gần như toàn bộ viện trợ an ninh vì cho rằng Islamabad không làm đủ để chống khủng bố, nhưng sau đó chính quyền Biden đã đảo ngược quyết định đó và nâng cấp máy bay F-16 của Islamabad.

Nhìn chung, Mỹ có một số lợi ích chính ở Pakistan để duy trì quan hệ đối tác chiến lược, từ chống khủng bố đến kiểm soát vũ khí hạt nhân và vai trò hòa giải trong khu vực. Mặc dù sự thiếu tin tưởng rõ ràng dẫn đến sự thất thường trong quan hệ, và mối quan hệ đối tác chiến lược Mỹ - Ấn Độ ngày càng mạnh mẽ, thực tế cho thấy Washington khó có thể từ bỏ hoàn toàn Pakistan trong tương lai gần.