Chiến tranh Iran-Israel đẩy Trung Đông rơi vào vực thẳm: Phát súng khai màn cho xung đột đẫm máu rộng lớn hơn?

[pizza]

Những đám mây đen đang nhanh chóng kéo đến Trung Đông, khi căng thẳng giữa Israel và Iran đã chuyển từ âm ỉ sang bùng nổ công khai – và dường như không thể đảo ngược. Câu hỏi lớn đặt ra: Liệu đây có phải phát súng khai màn cho một cuộc xung đột toàn cầu liên quan đến các cường quốc lớn?


Các chuyên gia lo ngại cuộc chiến tranh đang diễn ra giữa Iran và Israel đang đẩy Trung Đông rơi vào vực thẳm và thậm chí là phát súng khai màn cho xung đột đẫm máu rộng lớn hơn. Ảnh minh họa: IT
Rạng sáng ngày 13/6, Israel phát động một chiến dịch quân sự quy mô lớn, huy động hơn 200 chiến đấu cơ, không kích đồng loạt hơn 100 mục tiêu trên khắp lãnh thổ Iran.

Cuộc tấn công bao trùm nhiều khu vực trọng yếu – từ thủ đô Tehran, thành phố thiêng Qom, đến các trung tâm công nghiệp như Kermanshah và Hamadan. Theo Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), các đợt không kích chỉ nhằm vào các mục tiêu chiến lược liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran, cơ sở sản xuất tên lửa đạn đạo, trung tâm hậu cần và sở chỉ huy của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC).

Thiệt hại đối với Iran được đánh giá là nặng nề nhất kể từ Chiến tranh Iran-Iraq thập niên 1980. Trong số các nạn nhân được xác nhận có nhiều nhân vật cấp cao trong quân đội và giới khoa học Iran: Tư lệnh IRGC Hossein Salami, Tổng tham mưu trưởng quân đội Mohammad Bagheri, và Tướng Gholam-Ali Rashid – người phụ trách nhiều dự án hạ tầng quân sự then chốt.

Ngoài ra, nhiều nhà khoa học hạt nhân nổi bật cũng được cho là đã thiệt mạng, trong đó có Fereydoon Abbasi-Davani – cựu lãnh đạo Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran.

Đáp lại, Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei lập tức cải tổ cấp cao trong bộ máy quân sự. Đô đốc Habibollah Sayyari được bổ nhiệm quyền Tổng tham mưu trưởng, còn Tướng Ahmad Vahidi giữ chức Tư lệnh mới của IRGC – theo Nour News, một cơ quan truyền thông thân cận với tình báo Iran.

Hội Trăng lưỡi liềm Đỏ Iran báo cáo rằng ít nhất 60 địa điểm ở 8 tỉnh đã bị tấn công. 134 đội cứu hộ với 669 người đang hoạt động tại hiện trường, bao gồm Tehran, Azerbaijan Đông – Tây, Isfahan, Ilam, Kermanshah, Hamadan, Khuzestan và Kurdistan. Tác động nhân đạo và thiệt hại vật chất vẫn đang tiếp tục được đánh giá.

Trong phát biểu trên truyền hình, "Đại giáo chủ" Ayatollah Khamenei gọi hành động của Israel là “tội ác chiến tranh”, tuyên bố nước này sẽ phải gánh chịu “kết cục cay đắng và khủng khiếp”. Thông điệp rõ ràng: Iran sẽ đáp trả mạnh mẽ – có thể kéo dài.


Đống đổ nát tại các tòa nhà tại Quảng trường Nobonyad sau cuộc không kích của Israel vào ngày 13 tháng 6 năm 2025 vào Tehran, Iran. (Ảnh Majid Saeedi/Getty Images)
Chôn vùi đối thoại ngoại giao
Hệ quả chính trị đang nhanh chóng bộc lộ. Iran tuyên bố hủy vòng đàm phán hạt nhân thứ sáu với Mỹ, cho rằng không còn cơ sở để tiếp tục đối thoại sau hành động quân sự của Israel.

Israel không hề che giấu quy mô chiến dịch – ngược lại, coi đây là biểu tượng lịch sử. Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố: “Đây là khởi đầu của một kỷ nguyên mới.” Ông mô tả cuộc tấn công là “trận chiến giữa ánh sáng và bóng tối”, nâng tầm xung đột từ khu vực thành một cuộc chiến mang tính sinh tồn.

Chiến dịch được đặt tên là “Am Ke-Lavi” – “Sư tử trỗi dậy”. Hình ảnh này không chỉ phục vụ nội bộ Israel, mà còn gửi thông điệp đến cộng đồng quốc tế: Israel sẽ hành động dứt khoát, không bị ràng buộc bởi kỳ vọng ngoại giao hay áp lực toàn cầu, theo ông Murad Sadygzade - Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông, Giảng viên thỉnh giảng Đại học Kinh tế Cao cấp (Moscow).

Tổng tham mưu trưởng Herzi Halevi khẳng định chiến dịch là kết quả của kế hoạch nhiều tầng lớp, tỉ mỉ, có sự phối hợp của toàn bộ lực lượng quốc phòng. Đây không phải phản ứng bộc phát, mà là một bước đi chiến lược nhằm ngăn Iran đạt được năng lực hạt nhân dưới bất kỳ hình thức nào.

Cán cân quyền lực có đảo chiều?
Hiện một câu hỏi lớn đang đặt ra là liệu đây có phải phát súng khai màn cho một cuộc xung đột toàn cầu liên quan đến các cường quốc lớn? Hay rồi mọi chuyện lại quay về vòng xoáy cũ: đánh – các tuyên bố đao to búa lớn rồi đình chiến tạm thời?

Điều chắc chắn là khu vực đang bước vào một chương mới nguy hiểm hơn rất nhiều. Chiến dịch không phải một hành động bột phát, mà là hệ quả tất yếu của những tháng căng thẳng tích tụ – bị khuấy động bởi các tính toán chính trị, đổ vỡ ngoại giao và những lời đe dọa ngày càng công khai.

Israel đã có dấu hiệu chuẩn bị từ trước: di chuyển binh sĩ, rò rỉ tình báo, Iran tiếp tục thách thức Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA). Cùng lúc, khủng hoảng trong nước – biểu tình, cải cách tư pháp, thất bại ở Gaza – thúc đẩy Thủ tướng Netanyahu tìm “lối thoát” bằng hành động quyết liệt.

Ông Netanyahu – vốn là chính khách lão luyện – đã nhiều lần biến nguy thành cơ. Cuộc không kích lần này không chỉ là hành động quân sự, mà là bước đi chiến lược nhằm tái định hình câu chuyện quốc gia. Ông muốn khôi phục hình ảnh “người bảo vệ Israel”, dùng mối đe dọa bên ngoài để tái kết nối xã hội bị chia rẽ trong nước, ông Sadygzade nhận định.

Tầm ảnh hưởng vượt ra ngoài Israel – Iran

Tuy nhiên, hậu quả sẽ không dừng ở biên giới hai nước. Đòn đánh này còn nhằm triệt tiêu mọi khả năng tái lập đối thoại Mỹ - Iran. Bất kỳ thỏa thuận hạt nhân nào cũng sẽ làm giảm vai trò của Israel trong quan hệ Mỹ - Trung Đông. Trong mắt ông Netanyahu, một Iran bị suy yếu, hỗn loạn, và bị cô lập là điều kiện lý tưởng – vừa đảm bảo an ninh, vừa duy trì vai trò chiến lược của Israel trong khu vực.

Nhưng chiến lược này tiềm ẩn nguy cơ. Iran có thể chọn cách đáp trả phi đối xứng, kéo dài, thông qua mạng lưới đồng minh: Hezbollah ở Lebanon, dân quân Shiite tại Iraq, Houthis tại Yemen. Những nhóm này đã chứng minh khả năng gây thiệt hại đáng kể – đặc biệt khi Israel bị phân tán lực lượng.

Ngay cả Mỹ – đồng minh thân cận nhất của Israel – cũng có thể lâm vào thế khó xử, nhất là trong bối cảnh căng thẳng nội bộ và cuộc chiến thương mại với Trung Quốc.

Kịch bản tồi tệ nhất: Mỹ – Israel rạn nứt, Iran kiên nhẫn phản đòn
Đáng chú ý, hành động của Thủ tướng Netanyahu còn tạo thêm sức ép với Tổng thống Donald Trump. Trong khi ông Trump muốn giữ thế trung lập, ông Netanyahu đã tự ý mở rộng chiến sự sang Iran, phá vỡ mọi cơ hội tái đàm phán hạt nhân Mỹ – Iran. Giới quan sát cho rằng quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo đang nguội lạnh – thậm chí mâu thuẫn.

Có thể đây là trò “cảnh sát tốt – cảnh sát xấu” giữa Mỹ và Israel, theo ông Sadygzade. Nhưng một giả thuyết đáng lo hơn là sự chia rẽ thật sự – điều Iran hoàn toàn có thể khai thác. Họ sẵn sàng chờ thời cơ, đánh lâu dài, không vội vã.

Cả khu vực đứng bên bờ vực thẳm
Ông Sadygzade bình luận, Israel đã hành động như một pháo đài bị bao vây. Iran phản ứng như một quốc gia bị dồn đến đường cùng. Khi nỗi sợ, lòng tự tôn và tham vọng lấn át lý trí, lịch sử cho thấy những quyết định sai lầm thường xảy ra.

Cuộc chiến này không chỉ là tên lửa và tuyên bố – mà là va chạm giữa biểu tượng, bản sắc và lo âu địa chính trị. Và chính điều đó khiến nó nguy hiểm hơn bao giờ hết.

Tương lai của sự ổn định Trung Đông đang treo lơ lửng. Câu hỏi không còn là Iran hay Israel sẽ làm gì tiếp theo – mà là liệu có cường quốc nào đủ dũng cảm để dập lửa trước khi nó vượt khỏi khu vực? Bởi một khi ngọn lửa lan rộng, không ai có thể an toàn đứng ngoài cuộc được nữa.

VietBF@ sưu tập