Thuế quan thứ cấp của Mỹ với dầu mỏ Nga: Lợi bất cập hại?

[Romano]

Thuế quan thứ cấp của Mỹ đối với các nước mua dầu của Nga có thể gây thêm khó khăn cho Nga nhưng cũng gây ra nhiều hệ lụy về kinh tế nói chung.Mỹ ngày 6/8 đã công bố mức thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa từ Ấn Độ liên quan đến việc nước này nhập khẩu dầu của Nga. Chưa có mức thuế trừng phạt nào được đưa ra đối với Trung Quốc, nước nhập khẩu dầu hàng đầu của Nga, nhưng một quan chức Nhà Trắng mới đây cho biết các biện pháp thứ cấp mà Tổng thống Trump đe dọa áp lên các quốc gia mua dầu của Nga dự kiến sẽ được công bố vào ngày 8/8.

Trước biện pháp thuế quan thứ cấp này, phương Tây đã gây áp lực lên Nga từ cuối năm 2022 bằng biện pháp áp giá trần đối với dầu xuất khẩu của nước này. Mức giá trần đã chồng chất thêm chi phí cho Nga, buộc nước này phải chuyển hướng xuất khẩu dầu từ châu Âu sang Ấn Độ và Trung Quốc, với các mức giá chiết khấu. Tuy nhiên, biện pháp áp giá trần này vẫn duy trì nguồn cung dầu từ Nga tiếp tục chảy ra thị trường toàn cầu.

Thuế quan thứ cấp sẽ gây tổn hại cho Nga, nhà xuất khẩu dầu lớn thứ hai thế giới. Nhưng ông Brett Bruen, cựu cố vấn chính sách đối ngoại của cựu Tổng thống Barack Obama, cảnh báo rằng Tổng thống Vladimir Putin đã từng tìm ra nhiều cách để lách các lệnh trừng phạt và các hình phạt kinh tế khác.

Trong khi đó, các mức thuế này lại có thể tạo ra những vấn đề mới cho chính quyền của ông Trump khi đang theo đuổi các thỏa thuận thương mại sâu rộng, đặc biệt là với Ấn Độ và Trung Quốc.

Cả hai nước này đều có những đòn bẩy kinh tế riêng để gây áp lực ngược lại với Mỹ. Về phía Trung Quốc, nước này đã chứng tỏ sức ảnh hưởng của mình bằng việc có thể cắt đứt nguồn cung khoáng sản thiết yếu cho nhiều ngành công nghiệp Mỹ. Việc Mỹ áp thuế thứ cấp với Trung Quốc, nếu xảy ra, có nguy cơ phá vỡ thỏa thuận mong manh mà hai bên đã đàm phán từ tháng 5/2025 để nối lại hoạt động xuất khẩu này.

Trong khi đó, Ấn Độ cũng nắm giữ lợi thế thông qua việc xuất khẩu dược phẩm cùng dòng và các loại tiền chất (tiền chất là các hóa chất thiết yếu trong quá trình bào chế và sản xuất thuốc) sang Mỹ.

Trước sức ép của Mỹ, cả hai quốc gia này đều có chung một lập trường: Việc mua dầu là vấn đề chủ quyền quốc gia và họ vẫn đang tuân thủ đúng các quy định đã có, cụ thể là cơ chế áp giá trần đối với dầu thô của Nga.

Mặt khác, nếu cắt đứt nguồn cung dầu thô từ Nga, việc này có nguy cơ đẩy giá nhiên liệu và lạm phát tăng vọt trên toàn thế giới, từ đó có thể gây khó khăn chính trị cho ông Trump.Một tháng sau khi xảy ra xung đột Nga - Ukraine vào tháng 2/2022, lo ngại về sự gián đoạn nguồn cung dầu từ Nga đã đẩy giá dầu thô quốc tế lên gần 130 USD/thùng, không xa mức cao nhất mọi thời đại là 147 USD/thùng. Các nhà phân tích cho rằng nếu Ấn Độ ngừng mua 1,7 triệu thùng dầu thô mỗi ngày của Nga, tương đương khoảng 2% nguồn cung toàn cầu, giá thế giới sẽ tăng vọt từ mức 66 USD/thùng hiện tại.

Các nhà phân tích của JP Morgan trong tháng này cho rằng "không thể" trừng phạt dầu của Nga mà không gây ra một cú sốc tăng giá. Bất kỳ sự gián đoạn nào đối với nguồn cung dầu từ Nga đều có thể đẩy giá dầu Brent lên mức 80 USD/thùng hoặc cao hơn. Dù ông Trump tuyên bố rằng các nhà sản xuất Mỹ sẽ vào cuộc, nhưng họ sẽ không thể tăng sản lượng một cách nhanh chóng.

Hơn nữa, Nga cũng có thể trả đũa, trong đó có biện pháp đóng cửa Đường ống CPC từ Kazakhstan. Điều này có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng nguồn cung toàn cầu. Các công ty dầu mỏ phương Tây như Exxon, Chevron, Shell, ENI và TotalEnergies đang vận chuyển tới 1 triệu thùng/ngày qua CPC, đường ống có tổng công suất 1,7 triệu thùng/ngày.

Như vậy, có thể thấy chính sách áp thuế lên các khách hàng mua dầu của Nga đặt chính quyền của ông Trump vào một thế khó. Câu hỏi lớn nhất là liệu ông Trump có thể định hình dư luận, biến những tổn thất kinh tế trước mắt thành một sự hy sinh cần thiết để buộc Nga phải đàm phán hay không. Theo giới phân tích, đây vừa là quân bài thuế quan có tiềm năng gây tiếng vang nhất, đồng thời cũng là nước đi chứa đựng nhiều rủi ro nhất của ông Trump.