Gạo Việt Nam phi mã bất chấp Ấn Độ xả kho, giá thế giới lao dốc

[Romano]

Trong khi thị trường gạo thế giới lao dốc vì áp lực dư cung từ Ấn Độ, gạo Việt Nam vẫn giữ được đà xuất khẩu tốt, thậm chí tăng giá ở một số phân khúc nhờ lợi thế thị trường, chất lượng sản phẩm và chiến lược đa dạng hóa.

Ấn Độ “xả kho” kỷ lục

Ngày 31/7, Chính phủ Ấn Độ thông báo kế hoạch bán ra tới 20 triệu tấn gạo từ kho dự trữ quốc gia - động thái "xả kho" được coi là lớn chưa từng có về quy mô. Trong đó, 7,5 triệu tấn gạo sẽ được đưa ra đấu giá điện tử cho doanh nghiệp tư nhân và hợp tác xã; 3,6 triệu tấn bán cho các bang với giá rẻ (chỉ khoảng 257 USD/tấn); 5,2 triệu tấn sẽ chuyển cho các nhà máy sản xuất ethanol...

Ngay sau thông tin này, giá gạo trên thị trường quốc tế lập tức "lao dốc". Nguồn cung bất ngờ dồi dào khiến nhiều quốc gia buộc phải điều chỉnh giá để giữ thị phần. Đầu tháng 8, giá gạo xuất khẩu Thái Lan, Pakistan giảm 10-15 USD/tấn so với tuần trước; giá gạo Ấn Độ cũng giảm nhẹ.

Hiện giá gạo trắng 5% tấm của Thái Lan đang ở mức 362 USD/tấn, giảm tới 28% so với cuối năm 2024 và xuống thấp nhất kể từ năm 2017.

Như vậy giá gạo trên thị trường quốc tế đã giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 8 năm, gây áp lực nặng nề cho nông dân ở nhiều quốc gia châu Á.Đà giảm này bắt đầu từ tháng 9/2024, khi Ấn Độ nới lỏng dần các biện pháp hạn chế xuất khẩu sau vụ thu hoạch kỷ lục 2023-2024, khiến tồn kho chính phủ tăng vọt.Theo Tổ chức Lương thực và nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), chỉ số giá gạo toàn cầu đã giảm 13% từ đầu năm nay. FAO dự báo, sản lượng gạo toàn cầu vụ 2024/2025 sẽ tiếp tục lập mức cao lịch sử. Nguồn cung vượt cầu đang tạo áp lực giảm giá kéo dài, đe dọa thu nhập của nông dân tại nhiều quốc gia châu Á trong những tháng tới.

Theo Financial Times, ông Samarendu Mohanty - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Bền vững và Phát triển, Đại học Nông nghiệp bang Telangana, Ấn Độ - nhận xét: “Đơn giản là có quá nhiều gạo cấp ra thị trường. Năm ngoái, sản lượng gạo của Ấn Độ đạt mức kỷ lục, và vụ mùa vừa gieo trồng nhiều khả năng sẽ lại lập kỷ lục mới. Điều này gây áp lực mạnh lên thị trường toàn cầu”.

Gạo Việt Nam lội ngược dòng

Ngược với xu hướng giảm của thế giới, giá gạo xuất khẩu Việt Nam đầu tháng 8 tăng bình quân 10 USD/tấn so với cuối tuần trước, trong đó gạo thơm dao động 510 - 517 USD/tấn. Nguyên nhân chính đến từ nhu cầu mua mạnh của Philippines trước thời điểm quốc gia này tạm ngưng nhập khẩu 60 ngày kể từ ngày 1/9. Nhờ đó, gạo Việt Nam lấy lại được vị thế giá cao nhất trong các quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu.Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), 7 tháng đầu năm nay, xuất khẩu gạo đạt khoảng 5,5 triệu tấn, tăng 3,1% so với cùng kỳ nhưng kim ngạch chỉ đạt 2,81 tỷ USD, giảm gần 16% do giá giảm mạnh. Giá bình quân xuất khẩu hiện khoảng 514 USD/tấn, vẫn cao hơn so với Thái Lan và Pakistan.

Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch VFA - cho biết: “Gạo Việt Nam vẫn cung không đủ cầu nhờ xây dựng được thị trường riêng với các dòng gạo ĐT, OM và đặc biệt là ST. Năm nay, dự kiến đạt ít nhất 8 triệu tấn, lần đầu tiên giữ vững vị trí xuất khẩu thứ 2 thế giới, chỉ sau Ấn Độ".

Việc Ấn Độ xả kho không tác động trực tiếp đến gạo Việt Nam do khác phân khúc. Trong khi, việc Philippines tạm thời ngưng nhập 60 ngày đã kéo giá gạo Việt Nam lên cao. Về lâu dài, Philippines không đóng cửa hoàn toàn nhập khẩu gạo. nên quốc gia này vẫn là thị trường lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 42-44% giá trị xuất khẩu.

Việc ngưng nhập khẩu tạm thời cũng không ảnh hưởng đến sản xuất trong nước. Do trong tháng 8 này, vụ hè thu ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) cũng sắp kết thúc nên chúng ta không có áp lực tồn kho. Đến vụ thu đông, sản lượng thường chỉ khoảng 50-60% so với vụ chính (đông xuân). Do vậy, từ nay đến cuối năm Việt Nam hoàn toàn không có áp lực trong việc giải quyết tồn kho.

Ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương - khi có thông tin Philipines sẽ ngừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày, Bộ Công thương đã có báo cáo tới Chính phủ, đề nghị với các Bộ ban ngành thông qua con đường ngoại giao để tháo nút thắt vấn đề này.

Xét về thị trường, xuất khẩu gạo sang châu Phi và Trung Quốc đang tăng mạnh. Tính đến hết tháng 6, lượng gạo xuất sang châu Phi đạt trên 1 triệu tấn, với những thị trường nổi bật như Bờ Biển Ngà tăng gần gấp đôi, Ghana tăng hơn 50%. Xuất khẩu sang Trung Quốc cũng tăng giá trị hơn 80% so với cùng kỳ.

Dù các thị trường giá thấp vẫn mang lại sản lượng lớn, ngành gạo Việt Nam đang chuyển hướng mạnh sang các thị trường giá trị và ổn định cao như Nhật Bản, Hàn Quốc, EU. Một số loại gạo đặc sản như ST25 được bán vào châu Âu với giá trên 1.200 USD/tấn, gấp đôi giá bán tại Trung Quốc.

Trong bối cảnh giá gạo thế giới bị kéo xuống, Việt Nam vẫn có lợi thế nhờ thị trường ổn định, sản phẩm chất lượng cao và khả năng thích ứng nhanh. Nếu giữ vững nhịp xuất khẩu và tận dụng các FTA, kim ngạch cả năm 2025 dù giảm so với năm kỷ lục 2024 vẫn đủ để củng cố vị trí thứ 2 thế giới, tạo đà cho giai đoạn tăng trưởng mới.