"Kiếp" đào vàng và những hệ lụy

Người chết vì sập hầm, ma túy, mại dâm hoặc phu vàng bị đánh đập, bỏ đói, trẻ em phải nghỉ học đi mót vàng xái, cảnh đâm chém, giết cướp để tranh dành lãnh địa... là những thực trạng ở các bãi vàng nằm tận rừng sâu tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, có một thực tế không kém đau lòng nữa đang diễn ra là hàng ngàn héc-ta đất phì nhiêu và những dòng sông mang nặng phù sa đang bị đầu độc vì “vàng tặc”.

Hệ lụy khôn lường

Chúng tôi trở lại các bãi vàng miền núi tỉnh Quảng Nam vào một ngày đầu năm mới 2011. Mưa phùn, giá buốt như cứa vào da thịt con người. Thế nhưng cảnh mưu sinh trên bãi vàng Khe Man thuộc xã Ba, huyện Đông Giang vẫn diễn ra như những ngày nắng ráo. Nhiều phụ nữ, em nhỏ đang ngâm mình dưới dòng nước bạc màu, sặc mùi hóa chất để kiếm từng đồng tiền đón tết âm lịch.


Công an tỉnh Quảng Nam trong một lần đẩy đuổi, truy quét vàng tặc nằm tận rừng sâu

Thấy tôi bước đến, một phụ nữ chừng 50 tuổi, nước da ngăm đen, đang sàng đất “có màu” vui vẻ tiếp chuyện. Tôi hỏi sao không kiếm việc gì đỡ cực hơn để làm, chị cười: “Nông dân miền núi ở đây thì còn nghề gì hơn nữa chú. Rừng thì bị lâm tặc tàn phá trơ trọi, đất đai canh tác bị ô nhiễm, trồng cây ngô, cây lúa đều còi cọc và “điếc” cả... Thiếu ăn, tui đành đưa hai đứa con nhỏ ra đây bám đất đãi vàng kiếm ngày vài chục ngàn đồng mua gạo”.

Bà Nguyễn Thị Vinh (xã Ba, huyện Đông Giang) năm nay đã ngoài 70 tuổi, lưng còng, tóc bạc nhưng vẫn theo con trai, con dâu và đứa cháu nội 12 tuổi đi đãi vàng mưu sinh. Bà cất tiếng run run vì lạnh: “Phải đi đãi vàng phụ thêm con cháu, chứ ruộng đất canh tác bị hoang hóa hết rồi, không trồng được cây gì ăn cả. Ra đây không xúc, không đội được đất thì ngồi “mót xái” rồi đãi lại của người ta”.

Quả thật, qua nhiều lần tác nghiệp ở các huyện miền núi Quảng Nam như Đông Giang, Nam Giang, Nam Trà My, Bắc Trà My, Tây Giang... chúng tôi đã chứng kiến hàng ngàn héc-ta đất bị hoang hóa, chết dần và không thể canh tác vì chất độc từ các bãi vàng thải ra. Không ruộng vườn, không việc làm, người dân đành đổ xô ra các bãi vàng kiếm sống.

Tại xã Ba và xã Tư (thuộc huyện Đông Giang), tình trạng người dân bán đất làm vàng khá phổ biến. Được các ông chủ “vàng tặc” và các công ty khai thác vàng có giấy phép chào giá “trên trời”, nhiều gia đình đã không ngần ngại bán đất rừng mà mình đã nhọc công khai phá hoặc của Nhà nước giao để lấy tiền xây nhà, sắm xe máy, tivi, tủ lạnh rồi rơi vào cảnh “phải nhàn rỗi”, thất nghiệp. “Được nhiều ông chủ ở các tỉnh Nam Định, Hải Phòng, Ninh Bình, Nghệ An lân la đến tận nhà gạ mua đất rừng. Nghĩ đến đồng tiền trước mắt, người dân đua nhau chặt hết keo đã trồng để bán đất cho vàng tặc”-ông Nguyễn Văn Hải, Chủ tịch UBND xã Tư cay đắng chia sẽ.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, ở xã Tư có gần 300 hộ gia đình với hơn 1.500 nhân khẩu thì có gần 50 hộ (chủ yếu tập trung ở thôn Lấy, Nà Ho, Đa Nghi, Điềm) bán đất rừng, đất vườn cho vàng tặc. Hiện tại đất nông nghiệp của xã Tư còn lại rất ít (khoảng 18ha). Với tình trạng bán đất, khai thác vàng tràn lan như hiện nay, sắp tới quỹ đất canh tác sẽ nhỏ đi. Lúc đó, người dân sẽ rơi vào ngõ cụt và nghèo đói..


Bán đất rừng cho “vàng tặc”, nhiều lao động nghèo miền núi Quảng Nam phải quay lại mót vàng xái trên chính mảnh đất của mình

Phải mạnh mẽ, quyết liệt hơn

Nhiều năm trở lại đây, Công an tỉnh Quảng Nam đã phối hợp với lực lượng Bộ đội biên phòng, đội kiểm tra liên nghành thực hiện hàng ngàn vụ truy quét, đẩy đuổi “vàng tặc” tại các điểm nóng. Tuy nhiên, vì siêu lợi nhuận, những đội quân đào vàng vẫn dùng máy móc, phương tiện hiện đại lẫn thô sơ tiếp tục khai thác và sẵn sàng chống trả quyết liệt người thi hành công vụ.

Một thực tế đau lòng mà chúng tôi ghi nhận được ở đây là vì đồng tiền, vì bát cơm, manh áo mà phu vàng (có cả người già, phụ nữ và trẻ em) đành chấp nhận bán sức, chịu sự bóc lột thậm tệ của chủ bưởng. Có người sẵn sàng dầm mình cả ngày dưới lòng sông hay chui rúc dưới những căn hầm sâu hoắm, hiểm nguy để mỗi ngày được trả vài chục ngàn tiền công.

Vì kế mưu sinh, vô số phu vàng đã phải nằm lại vĩnh viễn dưới hàng trăm khối đất đá. Nhiều người vợ, người mẹ đang phải ngậm ngùi, nuốt nước mắt nuôi chồng con tật nguyền, nghiện ngập ma túy hay bệnh tật HIV từ các bãi vàng trở về.

Hiện Quảng Nam có 92 công ty khai thác vàng được tỉnh cấp giấy phép, trong đó 38 công ty đang khai thác nằm rải rác ở tận rừng sâu. Bên cạnh đó, hàng ngàn điểm khai thác tự phát, nhỏ lẻ, khắp các huyện miền núi mà cơ quan chức năng tỉnh không thể kiểm soát do địa hình hiểm trở. Những vụ sập hầm chết hàng loạt người vẫn xảy ra và tình trạng chất độc từ các bãi vàng thải ra giết chết hàng ngàn héc-ta đất đai, sông ngòi đang là một thực tế đáng báo động.

Chiều 5-1-2011, trao đổi với chúng tôi, thượng tá Lê Văn Hồng - Phó trưởng Phòng cảnh sát điều tra tội phạm kinh tế và chức vụ Công an tỉnh Quảng Nam chia sẻ: “Cái khó của việc truy quét, đẩy đuổi nạn vàng tặc ra khỏi địa bàn là ở chỗ địa hình hiểm trở và sự liều lĩnh của đối tượng. Những “tập đoàn vàng tặc” dùng mọi thủ đoạn thâm hiểm để đối phó lại khi bị tịch thu máy móc, dụng cụ khai thác, thậm chí chúng còn đe dọa, tấn công lại lực lượng công an, cán bộ liên ngành. Sắp tới, để hạn chế rồi đi đến chấm dứt nạn “vàng tặc” hoành hành gây hậu quả nghiêm trọng, Công an tỉnh Quảng Nam sẽ kết hợp với Bộ đội biên phòng và công an các huyện đẩy mạnh tuyên truyền, vận động và xử lý “mạnh tay” những trường hợp vi phạm”.

(Theo CA TP. HCM)