Nghệ sĩ cải lương Giỗ Tổ, giữ nét đẹp văn hóa Việt

FOUNTAIN VALLEY (NV) - Chiều tối hôm Thứ Bẩy, 10 tháng 9, Ban Chấp Hành Lâm Thời Hội Ái Hữu Nghệ Sĩ Hải Ngoại phối hợp cùng đài truyền hình VHN-TV tổ chức buổi Giỗ Tổ sân khấu tại phòng thâu hình lớn của đài. Buổi lễ được trực tiếp truyền hình khắp Hoa Kỳ.


Các nghệ sĩ trình diễn chung một khúc ca cải lương Dâng Tổ và tạ ơn khán thính giả, sau khi lễ tổ xong. (Hình: Nguyên Huy/Người Việt)

Rất đông nghệ sĩ sân khấu cải lương thuộc nhiều thế hệ đến tham dự, một phần để cùng nhau lễ tổ, một phần tham gia trình diễn một vài trích đoạn cải lương từng được khán thính giả ưa thích lâu nay cho bà con thưởng ngoạn không phải mua vé, đúng như truyền thống của ngành cải lương mỗi khi giỗ tổ.

Trong số những nghệ sĩ sân khấu cải lương nổi danh từ trong nước cũng như ở hải ngoại có danh hài Văn Chung, soạn giả Yên Lang, Bùi Minh Ðức, các “cải lương chi bảo” Phượng Liên, Kim Tuyến, Hương Huyền, Minh Cảnh Em, Ngọc Ðáng, Bình Trang, Xuân Mỹ, Cảnh Trân, Vĩnh Khang, Mai Thế Hiệp, Thanh Vũ, Hồng Loan, Ngân Linh, Quỳnh Trang... Các ca nhạc sĩ tân nhạc như Trang Thanh Lan, Mỹ Lan, Băng Châu cũng có mặt. Trang Thanh Lan “lí lắc” khoe với bà con “Trang Thanh Lan cũng từng có mặt trên sân khấu cải lương trong hai vở Hàn Mặc Tử và Áo Cưới Trước Cổng Chùa.”

Doanh gia Nguyễn Minh Chiêu, hội trưởng Hội Ái Hữu Nghệ Sĩ lâm thời khai mạc buổi lễ sau khi các nghi thức chào quốc kỳ Mỹ Việt hoàn tất. Ông nói: “Ban chấp hành lâm thời chúng tôi tổ chức lễ Giỗ Tổ năm nay vừa là để giữ vững truyền thống của ngành sân khấu, cũng là gìn giữ một nét đẹp trong văn hóa truyền thống của người Việt.”

Tiếp đó, ông thay mặt anh chị em nghệ sĩ trong hội bày tỏ mục đích của sự thành lập Hội Ái Hữu Nghệ Sĩ Hải Ngoại. Trước hết, hội sẽ nhắm đến sự tương tế trong giới nghệ sĩ sân khấu, tiếp nối một công việc mà hội nghệ sĩ trước đây đã làm nhưng không tiến hành được. Sau đó là sẽ chung sức với đài VHN-TV đưa tiếng hát cải lương thường xuyên đến với cộng đồng người Việt khắp nơi.

Ðể thực hiện được những mục tiêu đề ra này, ông Nguyễn Minh Chiêu kêu gọi sự hỗ trợ của các mạnh thường quân trong cộng đồng. Ông Chiêu cũng cho biết, trong tương lai, hội sẽ tổ chức thường xuyên hơn các buổi trình diễn ca nhạc cải lương để gây quỹ hoạt động với những tuồng tích từng nổi tiếng, được các thế hệ khán giả cải lương mê say cũng như những tuồng tích mới phản ảnh cuộc sống sinh động của cộng đồng tị nạn Việt Nam.

Cũng trong dịp này, ông Nguyễn Minh Chiêu giới thiệu đến bà con tham dự các thành viên của Ban Chấp Hành Lâm Thời Hội Ái Hữu Nghệ Sĩ Hải Ngoại, gồm có chủ tịch Hội, ông Nguyễn Minh Chiêu; phó chủ tịch, Giáo Sư Trần Văn Chi và Giáo Sư Nguyễn Thanh Giầu; báo chí truyền thông, nhà báo Tô Kiều Phương.

Giải thích về Ngày Giỗ Tổ của anh chị em nghệ sĩ sân khấu, thì “Tổ là ai?”

Giáo Sư Trần Văn Chi cho biết: “Nói chung thì tổ không tên tuổi, đó chỉ là một huyền thoại. Huyền thoại về tổ thì cứ đến ngày 12 Tháng Tám Âm Lịch là Ngày Giỗ Tổ, được truyền tụng từ thế hệ nghệ sĩ này qua thế hệ kế tiếp. Cũng theo truyền thống thì bàn thờ tổ bao giờ cũng phải được đặt sau sân khấu, trong hậu trường.”

Theo giáo sư này, xét về lịch sử, khi có các cuộc di dân từ Bắc vào Nam trong thời kỳ Trịnh Nguyễn Phân Tranh, những người di dân này đã phải bỏ quê hương để tìm đất sống, nhưng lòng vẫn nặng tâm tình nhớ quê hương xứ sở nên đã mượn nhạc ngũ cung để hình thành nên phong trào “Ca Tài Tử” rồi “Ca Ra Bộ” ở nhiều vùng đất mới. Từ Ca Ra Bộ nên có Sân Khấu. Khi các phong trào này tiến được vào Sài Gòn thì hầu hết anh chị em nghệ sĩ rất lo, không có được niềm tin khi bước lên sân khấu trước một số đông khán giả là người thành thị nên đã đặt bàn thờ để cầu xin, tạo ấn tượng và niềm tin được tổ phù trợ mà ca hát thành công.

“Theo giới nghệ sĩ lúc bấy giờ, tổ rất linh thiêng, thường biến những lời cầu xin của nghệ sĩ khiến cho giọng hát hay hơn và điệu bộ được điêu luyện hơn. Từ đó anh chị em nghệ sĩ chọn ngày 12 Tháng Tám là Ngày Giỗ Tổ,” Giáo Sư Chi nói tiếp.

Cũng theo ông, vào những năm trước năm 1975, giới nghệ sĩ sân khấu cải lương có nơi thờ tổ chung tại đường Cô Bắc. Nhưng mỗi đoàn hát vẫn tổ chức cúng tổ riêng tại những nơi đoàn hành nghề để sau lễ cúng tổ, đoàn sẽ trình diễn một chương trình ca kịch cải lương trên sân khấu để bà con cô bác ái mộ đến coi không phải mua vé như thường lệ.

Bàn về tổ của ngành ca kịch cổ truyền của dân tộc, nhiều học giả cho rằng tổ của ngành ca kịch cổ truyền như Hát Bộ là từ Ðào Tấn, một di dân từ Bắc vào Nam thời Trịnh Nguyễn Phân Tranh (thế kỷ 17). Ông Ðào Tấn là người sáng lập ra môn Hát Bộ tại Bình Ðịnh, đã soạn nhiều vở tuồng hát bộ để đem đi trình diễn tại nhiều nơi. Một số dân Bình Ðịnh sau này theo các Chúa Nguyễn vào Nam mở nước đã đem theo hình thức hát bộ để làm vui cuộc sống của người di dân.

Cũng có nhiều học giả cho rằng ông Ðào Duy Từ là người khai sinh ra hát bộ dựa những tuồng tích hát chèo ở ngoài Bắc khi ông từ bỏ Lê triều và Chúa Trịnh mà vào Nam theo Chúa Nguyễn. Ông vốn là con nhà “xướng ca” Ðào Tá Hán nên không được tham dự vào các cuộc thi cử do triều đình tổ chức. Ông Ðào Tá Hán làm đến chức Linh Quan trong đội nữ nhạc triều Lê Anh Tôn nên Ðào Duy Từ đã được thân phụ truyền nghề. Theo các học giả này thì chính Ðào Duy Từ là người xây dựng nên nền hát bộ tại các tỉnh miền Trung vào thế kỷ thứ 17. Sau này di dân các tỉnh này vào Nam mở nước đem theo các hình thức hát bộ để biến cải thành “Ca Tài Tử” rồi “Ca Ra Bộ.” Như vậy có thể coi Ðào Duy Từ và Ðào Tấn là tổ của ngành sân khấu không?


Ban Chấp Hành Lâm Thời cử hành lễ Giỗ Tổ. (Hình: Nguyên Huy/Người Việt)

Cải lương đối với người dân miền Nam là một bộ môn giải trí được nhiều người ưa thích. Vào những năm 1900, miền Nam có những danh kỹ làm “siêu đình đổ quán” giới thượng lưu, ăn học ở Pháp về như Ba Trà, Tư Nhị, Hai Thời, Sáu Hương rồi đến Năm Phỉ, Bẩy Phùng Há, Tư Thanh Tùng, Năm Kim Thoa, Ba Tơ Vương, Ba Thanh Loan, Sáu Ngọc Sương, Bẩy Nam, Sáu Nết... Những danh kỹ này cho dù có ít học, nhưng được sống trong nhung lụa do những kẻ ưa sắc, ưa tài mang đến nên họ đã trở thành những con người cao sang mà giới thưởng ngoạn bình dân coi như là “thần tượng.”

Vào thời Ðệ Nhất Cộng Hòa, ca kịch cải lương đạt tới đỉnh cao trong các bộ môn giải trí của dân Sài Gòn đến độ Ðài Quốc Gia Sài Gòn đã thực hiện những chương trình truyền thanh sân khấu cải lương suốt mỗi Thứ Bảy hàng tuần trong nhiều năm trời. Khi ấy, không một đường ngang ngõ tắt nào trong thành phố lại không có tiếng ca cải lương trên một sân khấu nào đó đang được đài Sài Gòn trực tiếp truyền thanh. Nên mới có câu nói thông dụng “Xin vặn vừa đủ nghe để khỏi làm phiền lòng hàng xóm” do Tòa Ðô Chính ra lệnh, để vui đùa với nhau khi to tiếng.

Từ ngày ra hải ngoại, giới nghệ sĩ sân khấu cải lương dần tụ lại được và làm sống lại phần nào môn nghệ thuật này khi tiếng hát trẻ cải lương cứ mỗi ngày một đông, khi các nghệ sĩ sân khấu trước 1975 thành lập được một vài đoàn ca kịch cải lương trình diễn trong các nhà hàng ăn.

Nghệ sĩ Kim Tuyến nói: “Dù đã ngưng hoạt động sân khấu nhưng vẫn luôn có mặt trong các sinh hoạt của anh chị em nghệ sĩ và rất mừng thấy giới trẻ hải ngoại đã tiếp nối được bước chân của các nghệ sĩ đi trước. Mong rằng tổ chức ái hữu nghệ sĩ hải ngoại sẽ đưa nền sân khấu cải lương trở lại thời huy hoàng trước đây.”

Ông Bruce Trần, tổng giám đốc VHN-TV, trong dịp này cũng bày tỏ: “Ðây là một ước nguyện từ lâu của VHN-TV mong muốn được làm sống lại ca kịch nghệ sân khấu cải lương để góp phần vào việc duy trì nền văn hóa dân tộc. Dù trước đây chương trình của VHN-TV vẫn có những chương trình cải lương do anh chị em nghệ sĩ thực hiện nhưng nay với sự cộng tác của Hội Ái Hữu Nghệ Sĩ Hải Ngoại, VHN-TV sẽ liên tục mang đến cho khán thính giả những chương trình cải lương thật đặc sắc.”

––––

Liên lạc tác giả: NguyenHuy@nguoi-viet.com