Gia tộc từng giàu có nhất nhì đất Hà Thành (2)

- Hoài niệm về quá khứ vàng son- Trong căn nhà nhỏ hẹp trên nằm khép mình trên khu phố cổ, mỗi khi nhìn vào những đồ dùng còn sót lại trong ngôi nhà, ông Quỳnh thường nhớ về những năm tháng huy hoàng của dòng tộc nhà mình.

Ngày xưa, khi còn là một thương gia giàu có, bố của ông Quỳnh là một người rất đam mê sưu tầm những đồ vật quý hiếm. Những bộ bàn ghế sang trọng, những chiếc bình, lọ hoa quý giá, những bức tranh mang nhiều giá trị nghệ thuật đều được ông sưu tầm. Chỉ cần tìm được một thứ đồ vật nào đó có giá trị về tinh thần lớn lao, ông sẵn sàng bỏ ra cả chục, thậm chí vài chục cây vàng để mua về.

Ông Quỳnh và 2 cháu

Đã có thời điểm, trong gia đình của ông Quỳnh, chỉ tính riêng những đồ vật trưng bày ở phòng khách, giá trị đã lên đến cả trăm cây vàng. Tuy nhiên, một đặc điểm rất đặc biệt là những thứ gì khi đã mua về bố ông Quỳnh nhất định không bao giờ mang bán đi, dù có được trả giá cao gấp đôi. Cứ như vậy, đồ vật trong gia đình ông Quỳnh cứ thế nhiều lên theo thời gian. Có không biết bao nhiêu chiếc bình quý giá, bao nhiêu bức tranh độc đáo có trong ngôi nhà của ông.

Nhưng bây giờ, tất cả những thứ đó chỉ còn là hoài niệm. Nhìn bộ bàn ghế đã sờn theo thời gian, chẳng ai nghĩ trị giá trị của nó đã được đổi bằng vài chục cây vàng. Thời gian, chiến tranh, thời cuộc thay đổi, gia tộc họ Vũ thay đổi, và những thứ đồ vật kia cũng biến mất theo năm tháng.

Trong căn nhà của mình bây giờ, ông Quỳnh quý nhất là hai bức tranh, một bức vẽ hoa mai, một bức vẽ Tô Vũ. Đối với ông, đây là hai báu vật. Ông Quỳnh chẳng bao giờ đong đếm giá trị vật chất của hai món đồ này, nhưng với ông, hai bức tranh mang theo biết bao kỷ niệm. Với ông Quỳnh, hai bức tranh này là một vật bất di bất dịch trong ngôi nhà. Chúng được bảo vệ bằng những chiếc khung gỗ đã cũ kỹ. Nhưng phía trong, ở phía sau tấm kính, cả hai bức vẫn giữ được nét tinh khôi, rực rỡ như ngày đầu.

Ông Quỳnh kể rằng, đây là hai bức tranh do ông cụ thân sinh mua ở “Ấu trĩ viên hội chợ” (Hội chợ tổ chức ở khu vực Cung thiếu nhi Hà Nội bây giờ). Khi mua được hai bức tranh này về, ông cụ tỏ ra vô cùng thích thú. Đóng khung treo lên tường, mỗi khi rảnh rỗi, ông cụ thường ngồi uống trà và ngắm tranh cả giờ đồng hồ mà không chán. Từ khi mua cho đến bây giờ, hai bức tranh vẫn ở nguyên vị trí cũ, chưa dịch chuyển dù chỉ 1cm. Ông Quỳnh khẳng định, hai bức tranh đó sẽ mãi mãi nằm ở vị trí đó, chẳng ai dịch chuyển nó được đi đâu cả vì ngôi nhà này, vị trí nơi treo hai bức tranh cổ là “bất khả xâm phạm”.

Đã có thời điểm, khi ông Quỳnh rơi vào tình cảnh, cả nhà vét mãi không đủ một bơ gạo, nhưng khi có người hỏi mua hai bức tranh, trả giá mỗi bức lên tới vài chục cây vàng ông cũng một mực không bán. Ngay cả những chiếc bình cổ, bát cổ ông trưng bày trong tủ, nhiều người cũng trả giá vài chục triệu, thậm chí cả trăm triệu cho một thứ mà ông Quỳnh chẳng hề mảy may phân vân. Đối với ông, những thứ đồ đó mang giá trị tình thần vô cùng lớn lao. Nó là minh chứng cho một quá khứ vàng son của gia tộc mình. Dù con cháu có phải đi ăn xin, ăn mày cũng không được mang đi bán cho người khác.

Mỗi khi nhắc về những năm tháng xa xưa, ông Quỳnh bảo: “Đó là những ngày tháng mà mấy anh chị em chúng tôi được sống trong cuộc sống của nhung lụa. Mỗi người đều có một vú em chăm sóc riêng, từ việc ăn uống, quần áo, giấc ngủ đều được lo lắng từng ly, từng tý một. Mỗi buổi sáng thức dậy đều có người đến tận đầu giường mang nước, mang khăn, rồi đồ ăn, thức uống đều được chuẩn bị một cách kỹ lưỡng. Mỗi khi đến dịp được nghỉ hè, bố mẹ lại cho cả gia đình đi biển du lịch”.

Trong lúc đất nước có tới cả triệu người khó khăn thì mấy anh chị em trong gia đình ông Quỳnh đều được sống trong sung sướng, được hưởng thụ mọi sự đầy đủ. Nhưng rồi, khi thời cuộc thay đổi, xã hội xoay vần, gia đình ông Quỳnh cũng không thể tránh khỏi được vòng xoáy nghiệt ngã của sự biến thiên. Việc kinh doanh của gia tộc họ Vũ cứ xuống dốc một cách không phanh. Của nả, tiền vàng trong nhà cứ lần lượt đội nón ra đi. Kinh doanh bết bát, làm đâu thua đấy, vốn liếng cứ thế cụt dần. Tài sản trong nhà cũng từ đó mà bị cuốn theo.

Cho đến những năm đầu của thập niên 60, gia đình ông Quỳnh đã phải bán đi rất nhiều ngôi nhà để trang trải nợ nần. Khi mọi thứ đã an bài thì gia đình ông Quỳnh đã chẳng còn gì trong tay. Những căn biệt thự rộng vài trăm mét vuông biến mất, những cửa hàng, cửa hiệu tấp nập người mua bán đã lùi xa vào dĩ vãng. Thứ sót lại duy nhất đó chính là những kiến thức ở trong đầu của ông Quỳnh nhờ những năm tháng được ăn học đến nơi, đến chốn.

Cả gia đình có tới 7 - 8 người giờ phải sống chung trong một căn phòng rộng chưa đầy ba chục mét vuông. Cũng chẳng còn vú nuôi, chẳng còn người giúp việc, mọi thành viên trong gia đình đều phải tự túc những hoạt động của mình. Điều quan trọng hơn đó chính là, những thành viên trong gia đình ông Quỳnh đã phải lăn lộn với cuộc sống mưu sinh để tự kiếm tìm cuộc sống cho tiêng mình.

Nhìn về những thay đổi trong gia tộc của mình, ông Quỳnh khẳng định rằng, con người có số mệnh, chẳng ai sướng cả đời, cũng chẳng có ai khổ cả đời. Đối với ông, cuộc sống bây giờ tuy khó khăn về mặt vật chất nhưng nó vẫn khiến ông cảm thấy thoải mái và hài lòng. Điều quan trọng nhất đối với ông Quỳnh đó là, những thành viên trong gia đình vẫn sống vui vẻ, hòa thuận bên nhau dù có phải đối diện với biết bao sự khó khăn với cuộc sống mưu sinh.

Đoạn cuối cuộc đời của hậu thế một gia tộc giàu có

Cả cuộc đời gắn bó với nghiệp giáo viên, với ông Quỳnh, những kiến thức mà năm xưa nhờ cha mẹ cho đi học tập ở khắp các trường, lớp nổi tiếng là thứ tài sản quý giá nhất. Cuộc đời ông Quỳnh có thể nói trôi qua trong sự yên lặng và tĩnh mịch. Ban ngày tìm nguồn vui trên bục giảng, với những cô cậu học trò, buổi tối về, ông tìm sự bình yên trong ngôi nhà bé nhỏ, bên những cuốn sách. Thi thoảng, ông Quỳnh cũng tìm nguồn vui bằng cách vẽ tranh biếm họa... Cứ như vậy, cuộc sống của một người từng là công tử trong một gia tộc giàu có trôi qua một cách nhanh chóng.

Thời gian trôi nhanh đến mức mà ông Quỳnh còn chẳng kịp tìm lấy cho mình một người phụ nữ để yêu thương, chăm sóc. Sống mãi kiếp đơn lẻ, cho đến khi đi sang nửa bên kia của cuộc đời, số phận rui rủn cho ông gặp một nữ đồng nghiệp. Nhưng trớ trêu thay, người phụ nữ này lại ở tận trong miền Nam xa xôi. Mối tình sét đánh khi xế chiều đó cũng giúp ông Quỳnh có được một gia đình nho nhỏ và hai đứa con. Vợ con sống trong miền Nam, nhưng ông Quỳnh chẳng rời xa được mảnh đất thủ đô. Vậy là, vợ trong Nam, chồng ngoài Bắc, thi thoảng vài tháng gặp nhau một lần, cuộc sống cứ thế trôi đi trong sự an phận, tự vui vẻ với cuộc đời.

Đôi khi thấy những người bạn bè cùng trang lứa của mình gặt hái được nhiều thành công trong sự nghiệp, ông Quỳnh cũng cảm thấy đôi chút chạnh lòng. Nhưng đó chỉ là những giây phút thoảng qua, với ông, số phận đã định, mình có cố gắng mãi cũng chẳng đi ngược lại được. Điều quan trọng bây giờ là ông cảm thấy hài lòng với bản thân, hài lòng với những gì mình có trong tay.

Có thể, khi trước gia đình ông rất giàu có, tiền vàng nhiều vô kể, nhưng ông Quỳnh tin vào câu nói của các cụ khi xưa, có ai giàu được ba họ. Ông Quỳnh chưa lúc nào nghĩ mình nghèo, với ông sự giàu nghèo đôi lúc chỉ có một ranh giới rất mỏng manh. Trong cuộc đời một con người sẽ phải trải qua tất cả cung bậc của sự sung sướng và khổ ải. Ông Quỳnh không quá cố gắng tìm kiếm cho mình một cuộc sống đầy đủ vật chất. Ông hài lòng và an phận với kiếp sống giản dị của một người giáo viên.

Có thể bây giờ, ông chẳng có ô tô, chẳng có biệt thự để ở, nhưng với ông những giá trị tinh thần là vô hạn. Những món đồ kỷ vật do cha ông để lại sẽ là những tài sản vô giá, giúp ông có được sự hài lòng với cả thực tại và quá khứ. Có thể nhiều người nói ông là người gàn dở, tại sao không mang bán những thứ đồ đó đi để có được một cuộc sống vật chất khấm khá hơn. Nhưng trong đáy sâu thâm tâm suy nghĩ của ông, chưa một giây phút nào ông suy nghĩ là sẽ mang bán chúng đi.

Sống với những ký ức, với những hoài niệm về quá khứ, ông Quỳnh tự cho rằng, bản thân mình thật hạnh phúc vì được mang trong mình dòng máu của một gia tộc từng có tiếng tăm ở đất thủ đô. Có thể mai sau, con cháu sẽ ít biết đến câu chuyện về những ngày hoàng kim của tổ tiên, nhưng có lẽ, dấu ấn về ngày tháng vàng son của gia tộc họ Vũ sẽ còn mãi đối với những ai biết đến phố cổ, biết đến đất 36 phố phường.


Lê Lan
theo PNTD