Là một trong năm nước lớn liên quan trực tiếp tới vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, vai tṛ của Trung Quốc trong cuộc đàm phán này gần như có tính then chốt quyết định tới diễn biến trên cả khu vực Đông Bắc Á. Mọi chính sách của Bắc Kinh đối với B́nh Nhưỡng đều thể hiện quyền lợi sát sườn của họ liên quan tới Triều Tiên.
C̣n đối với Triều Tiên, Trung Quốc mang lại lợi ích kinh tế và đồng minh chủ chốt khó tách rời.
“T́nh yêu vô điều kiện”?
Ngay sau khi Chủ tịch Kim Jong-il qua đời, Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đă gửi bức điện chia buồn tới B́nh Nhưỡng. Trong đó, Bắc Kinh đă gọi người kế nhiệm Kim Jong-un là “nhà lănh đạo lớn” và là “một người bạn gần gũi” của nhân dân Trung Hoa. Trong bức điện, Bắc Kinh bày tỏ tin tưởng rằng B́nh Nhưỡng sẽ duy tŕ được sự thống nhất dưới sự lănh đạo của Đảng Lao Động và “đồng chí” Kim Jong-un.
Với bức điện này, phương Tây hiểu rằng Bắc Kinh đă phát đi tín hiệu ủng hộ đối với quá tŕnh chuyển giao quyền lực tại B́nh Nhưỡng. Nhà phân tích Pierre Haski cho rằng, tín hiệu đó của Trung Quốc là “không được đụng đến CHDCND Triều Tiên của tôi”.
Nhưng, không phải tới khi Chủ tịch Kim Jong-il qua đời Bắc Kinh mới thể hiện thịnh t́nh với Kim Jong-un - người bây giờ đang là lănh đạo tối cao của Triều Tiên.
Từ tháng 9/2010, tại Đại hội bất thường của Đảng Lao Động Triều Tiên, khi Chủ tịch Kim Jong-il đưa con trai út của ḿnh vào những vị trí quan trọng trong quân đội và đảng – một quá tŕnh dọn đường cho con kế nghiệp, Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào đă gửi điện “nhiệt liệt chúc mừng”. Chủ tịch Trung Quốc cũng đưa ra cam kết xem xét “quan hệ Trung – Triều về lâu dài” và “không tính đến những thăng trầm của t́nh h́nh quốc tế”.
Giới chuyên gia nước ngoài cho rằng Trung Quốc đă và sẽ vẫn là đồng minh vững chắc của CHDCND Triều Tiên v́ mối quan tâm lớn nhất của họ là duy tŕ sự ổn định tại nước láng giềng đông bắc, bất kể vai tṛ lănh đạo được chuyển giao cho ai.
“Sự ổn định trên bán đảo Triều Tiên c̣n quan trọng hơn cả việc biết xem ai là người trở thành lănh đạo tương lai của Bắc Triều Tiên” – ông Sái Kiến, giáo sư Viện nghiên cứu Quốc tế Đại học Phục Đán, Thượng Hải, b́nh luận.
Vùng đệm an toàn
Giải thích về “t́nh yêu vô điều kiện” này, chuyên gia Peter Beck thuộc Đại học Keio Tokyo cho rằng, Bắc Kinh phải làm vậy v́ họ không muốn phải hứng chịu hậu quả nếu như chế độ ở B́nh Nhưỡng có diễn biến xấu.
Hai khả năng chính có thể khiến Bắc Kinh lo ngại là nếu địa chính trị của bán đảo Triều Tiên thay đổi, điều này sẽ đe dọa trực tiếp đến an ninh của Trung Quốc. Thứ hai là trong trường hợp kinh tế hoặc chế độ của B́nh Nhưỡng sụp đổ, sẽ có làn sóng hàng triệu người Triều Tiên trong tổng số 26 triệu người tràn qua đường biên giới 1300 km để nhập cư vào Trung Quốc.
Về mối quan hệ đồng minh chiến lược từ thập niên 1950 Trung-Triều, ông Sái Kiến phân tích: “Kể từ thời Chiến tranh Lạnh, Bắc Triều Tiên đă đóng vai tṛ như một vùng đệm quân sự, che chắn cho Trung Quốc”. Trong bất ḱ t́nh huống nào khiến cho t́nh h́nh ở B́nh Nhưỡng bất ổn, một kịch bản về hai miền Triều Tiên thống nhất (theo mô h́nh của Đức sau khi bức tường Berlin sụp đổ) đều không nằm trong mong muốn của Trung Quốc.
Lúc đó, bán đảo Triều Tiên sẽ nằm trong vùng ảnh hưởng của Hàn Quốc – đồng minh thân cận của Mỹ. Mỹ có thể đưa quân cùng vũ khí hạt nhân vào Hàn Quốc, triển khai gần biên giới với Trung Quốc (như khi Đông và Tây Đức sát nhập, ḥa vào NATO)
Trung Quốc sẽ không bao giờ để cho đồng minh của Mỹ nằm ngay sát biên giới của ḿnh. Về khía cạnh này, Triều Tiên c̣n là tấm lá chắn để quân đội Mỹ không thể áp sát Trung Quốc, một thành tŕ để ngăn sự mở rộng ảnh hưởng của Mỹ.
Giáo sư Lư Hy Quang, Đại học Thanh Hoa c̣n tuyên bố: B́nh Nhưỡng là “lợi ích cốt lơi hạng nhất” của Bắc Kinh. Ông nói thêm: hiện nay, hầu như toàn bộ khu vực xung quanh Trung Quốc đều bị yếu tố Mỹ bao vây.
“Bắt buộc phải có một vùng đệm. Cần có một vùng đệm giữa Trung Quốc với một nước lớn có khả năng xảy ra xung đột quân sự với Trung Quốc. Bắc Triều Tiên là vùng đệm của Trung Quốc ít ra là từ thời nhà Đường và vị thế này từ trước tới nay chưa hể thay đổi. Bất kể là ai lên nắm quyền ở Bắc Triều Tiên và có một thể chế như thế nào, th́ cũng ta cũng phải đảm bảo là Bắc Triều Tiên là một vùng đệm, có một chính quyền thân Trung Quốc, thân thiện với người Hoa” – ông Lư Hy Quang lư giải.
Trong bối cảnh địa chính trị tại khu vực Đông Bắc Á, ảnh hưởng của Trung Quốc lên Triều Tiên sẽ giúp Trung Quốc nắm ưu thế khi đàm phán với Hàn Quốc và Mỹ.
Ông Matthew Gertken – chuyên gia phân tích t́nh h́nh khu vực Đông Á của Cơ quan T́nh báo Quốc tế cho rằng: Trung Quốc đă và vẫn muốn giữ vị trí bàn đạp trong khu vực này.
“Nếu nh́n lại lịch sử, ta có thể thấy hễ một lực lượng bên ngoài nào chiếm giữ được Bắc Triều Tiên đều có thể gây nguy hại cho lănh thổ Trung Quốc. V́ lư do đó mà kể từ Thế chiến thứ II đến nay, Trung Quốc lúc nào cũng xem Bắc Triều Tiên như một bàn đạp chiến lược” - Matthew Gertken lư giải.
Bên cạnh đó, Mỹ và Hàn Quốc sẽ phải ghi nhận vai tṛ quan trọng của Trung Quốc khi làm việc về vấn đề hạt nhân Triều Tiên. Nếu B́nh Nhưỡng gây căng thẳng bằng các vụ thử tên lửa, Mỹ-Hàn-Nhật sẽ phải cần tới Bắc Kinh làm cầu nối tới B́nh Nhưỡng. Nhưng mặt khác, sự căng thẳng này cũng phải nằm trong tầm kiểm soát của Trung Quốc, bởi nếu căng quá, chiến sự nổ ra th́ chính vùng đông bắc của Trung Quốc sẽ thiệt hại nặng.
Kịch bản xấu
Mặc dù luôn cố gắng bảo đảm ḥa b́nh và ổn định trên bán đảo Triều Tiên, nhưng Trung Quốc cũng đă lường đến những t́nh huống xấu nhất có thể xảy ra. Đối với Trung Quốc, kịch bản xấu nhất là khi nền kinh tế Triều Tiên sụp đổ và B́nh Nhưỡng không thể giữ vững ổn định chế độ hoặc chiến tranh xảy ra.
Trong một bức điện bị ṛ rỉ trên Wikileak hồi năm ngoái, Thứ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc lúc đó là Chun Yung-woo trao đổi với Đại sứ Mỹ tại Seoul rằng giới chức “cấp cao” của Trung Quốc hiện nghĩ rằng nên chấp nhận một bán đảo Triều Tiên thống nhất trong liên minh “lành mạnh” với Mỹ.
Cũng trong nội dung ṛ rỉ này, ông Chun c̣n nói Chính phủ Hàn Quốc cho rằng B́nh Nhưỡng có thể sẽ sụp đổ trong ṿng 2-3 năm sau khi Chủ tịch Kim Jong-il qua đời. Ông này c̣n cho rằng giới chức Trung Quốc không muốn mạo hiểm với t́nh trạng chiến tranh có thể xảy ra ở bán đảo Triều Tiên.
Tuy lo ngại này có lư, nhưng khó có khả năng xảy ra. Bởi nếu vấn đề kinh tế tại Triều Tiên được cải thiện, đảng cầm quyền vẫn duy tŕ tầm ảnh hưởng th́ mọi việc sẽ diễn biến theo chiều ngược lại.
Do đó, điều mà Trung Quốc muốn làm là khuyến khích giới chức Triều Tiên tiến hành cải cách kinh tế ở mức bảo toàn quyền lực của đảng lănh đạo.
Nhà nghiên cứu chiến lược châu Á Valérie Niquet cho rằng khi ông Kim Jong-il c̣n sống th́ không phải lúc nào Bắc Kinh cũng có thể áp đặt quan điểm của ḿnh với B́nh Nhưỡng, trong đó có cải cách kinh tế. Bốn chuyến công du Trung Quốc gần đây nhất của ông Kim Jong-il đều thể hiện sự quan tâm tới mô h́nh kinh tế của Trung Quốc. Tuy nhiên, các cải cách mới chỉ dừng lại ở quy mô quá nhỏ.
C̣n với thế hệ lănh đạo kế tiếp, triển vọng này khả thi hơn rất nhiều. Bởi Trung Quốc đă thể hiện vai tṛ quan trọng của ḿnh trong tiến tŕnh chuyển giao quyền lực tại B́nh Nhưỡng. Mặt khác, người kế vị cố chủ tịch Kim là Kim Jong-un lại từng được tiếp thu nền kiến thức cởi mở hơn từ Thụy Sĩ, từng có thời gian nghiên cứu tại Trung Quốc nên được kỳ vọng là sẽ có tư tưởng “thông thoáng” hơn.
Giới quan sát cho rằng Bắc Kinh sẽ sớm đưa ra lời mời tân lănh đạo Triều Tiên Kim Jong-un thăm chính thức Trung Quốc, kèm theo đó là gói đề xuất viện trợ và cả cam kết cải cách kinh tế. Đây có thể là một phương án khả dĩ cho cả đôi bên, v́ đó sẽ là một dấu ấn quan trọng cho tân lănh đạo trẻ tuổi Kim Jong-un về mặt đối nội.
C̣n về phía Trung Quốc, một đồng minh ôn ḥa hơn về mặt chính trị, khấm khá hơn về mặt kinh tế vừa giúp làm dịu bầu không khí địa chính trị Đông Bắc Á, vừa tạo được uy tín quốc tế, lại giúp phát triển kinh tế Trung Quốc tại các vùng đông bắc c̣n nghèo nàn như Liêu Ninh, Cát Lâm, Hoắc Long Giang.
* Lê Thu/VNN
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Trung Quốc – Triều Tiên: Môi hở răng lạnh
