Lệnh trừng phạt đối với Iran có hiệu quả?

Lệnh trừng phạt của EU đối với Iran sẽ có tác động đối với một số nước trong liên minh mà sẽ không tác động đối với chương trình hạt nhân của Iran.

Trong cuộc họp diễn ra ngày 23/1 ở Brussels (Bỉ), các ngoại trưởng Liên minh châu Âu (EU) vừa nhất trí thông qua biện pháp trừng phạt mới đối với Iran bao gồm cấm nhập khẩu dầu thô, các sản phẩm hóa dầu và vàng của Iran.

Lệnh cấm vận mới của EU đối với Iran dù được chia thành những chu kỳ tính bằng tháng nhằm giảm thiểu ảnh hưởng đối với một số nền kinh tế yếu của khối này nhưng vẫn được coi là biện pháp trừng phạt nặng nhất được EU áp dụng đối với Iran cho đến nay.

EU cũng ra nhiều hạn chế đối với Ngân hàng Trung ương Iran cũng như một số biện pháp khác nhằm hạn chế khả năng Iran giao thương với nước ngoài.

Lệnh trừng phạt mới được ban hành ngay sau khi một đội tàu chiến của Mỹ, Anh và Pháp đi qua eo biển Hormuz. Hàng loạt động thái trên sẽ làm tăng thêm căng thẳng giữa 2 bên.

Tàu sân bay USS Abraham Lincoln của Mỹ băng qua eo biển Hormuz

Các tín hiệu mâu thuẫn

Châu Âu là điểm đến của khoảng 20% lượng dầu xuất khẩu từ Iran. Trong đó, Hy Lạp phụ thuộc nặng nề vào Iran khi 1/3 lượng dầu nhập khẩu của nước này là từ Iran. 10% lượng dầu nhập khẩu của 2 nước châu Âu khác là Italy và Tây Ban Nha cũng đến từ quốc gia này. Tất cả những nước này đang phải tìm nguồn cung cấp từ các nước khác.

Một số nước cung cấp dầu mỏ khác như Saudi Arab dường như sẵn sàng tăng sản lượng để bù lượng dầu bị thiếu.

Sự thật là không ai muốn xảy ra một cuộc khủng hoảng dầu lửa khiến giá dầu leo thang. Nhất là khi các khách hàng dầu mỏ của Iran ở châu Âu là những nền kinh tế yếu nhất của EU. Bất kỳ sự tăng giá nào cũng sẽ làm lợi cho Iran ở những nơi khác. Khách hàng lớn nhất của Iran là ở châu Á với 3 nước Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản – chiếm khoảng 53% lượng dầu xuất khẩu của nước này.

Mỹ đã tìm cách thuyết phục Nhật và Hàn Quốc giảm lượng dầu nhập khẩu từ Iran, tuy nhiên chỉ đạt được những thành công hạn chế. Trong khi, Trung Quốc – nước mua khoảng 20% lượng dầu xuất khẩu của Iran, lại đang thể hiện thái độ không rõ ràng.

Bởi dù ủng hộ Tehran, nước này vẫn tìm cách giảm lượng dầu mỏ nhập khẩu từ Iran và thúc đẩy mối quan hệ với các nguồn cung khác trong vùng Vịnh. Chuyến công du của Thủ tướng Ôn Gia Bảo vừa qua ở khu vực là một động thái minh chứng. Tuy nhiên, điều này nhằm giảm thiểu rủi ro khi nguồn dầu từ Iran gặp sức ép hơn là thể hiện sự cảnh báo đối với Iran.

Lệnh cấm có thành công?

Các nhà ngoại giao phương Tây bày tỏ sự không rõ ràng về hiệu quả của lệnh cấm. Bởi nền kinh tế của Iran có thể bị ảnh hưởng nhưng chương trình hạt nhân của nước này lại không, dù đây mới là "tâm điểm" của đòn trừng phạt kinh tế.

Iran đã chứng kiến sự sụp đổ của Iraq và Libya cũng như chứng kiến sự tồn tại của Triều Tiên – quốc gia tuyên bố đã sở hữu vũ khí hạt nhân. Các nhà cầm quyền Iran hy vọng rằng việc có trong tay bom nguyên tử sẽ giúp đất nước đứng vững trước các mối đe dọa từ bên ngoài. Các nhà lãnh đạo Iran sẽ sẵn sàng chấp nhận nền kinh tế yếu kém để theo đuổi nghiên cứu hạt nhân.

Trong trường hợp này, nhân dân Iran sẽ phải hứng chịu tất cả. Nhưng đây sẽ là động lực cho phương Tây, vì họ tin rằng mầm mống phản kháng sẽ lớn mạnh trong sự đói khổ của quần chúng. Tuy vậy, phe đối lập ở Iran quá yếu để có thể tạo ra một "Mùa xuân Arab".

Mỹ đang cố gắng thuyết phục Israel trì hoãn tấn công Iran.

Tuy nhiên, mối đe dọa về việc Israel tấn công Iran đang bị thay bằng nguy cơ trước mắt: Iran dọa đóng cửa eo biển Hormuz. Một cuộc xung đột ở vùng biển nhạy cảm này sẽ dễ dàng leo thang thành cuộc xung đột với Iran và trở thành cuộc chiến tranh quy mô lớn hơn.

Điều nguy hiểm là cuộc chiến có thể diễn ra qua những sự hiểu nhầm từ 2 phía.

Lê Hương (theo BBC)