Những phiên chợ kỳ lạ chỉ Tết mới họp một lần

Chợ thường là nơi trao đổi, mua bán các mặt hàng. Nhưng ở nước ta có những phiên chợ, mỗi năm chỉ họp một lần vào dịp giáp Tết hay đúng vào ngày Tết phục vụ những người du xuân, cầu duyên, cầu tài, cầu lộc hay gặp gỡ thăm hỏi, chúc Tết lẫn nhau.
Chợ Cưới

Đây là chợ phiên đặc biệt của người dân tộc ở xã Tam Lộng, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc họp vào ngày 25 tháng Chạp. Trai gái trong bản làng kéo tới đây rất đông, có cả bố mẹ hoặc ông bà đi theo để chứng kiến lời giao ước của họ. Họ có thể đã yêu nhau, hoặc đến chợ mới làm quen và tìm hiểu nhau.

Chợ Cưới là một kiểu chợ tình ở miền núi. Nhiều lứa đôi đã nên vợ nên chồng ngay trong phiên chợ đặc biệt này.

Chợ Cưới

Chợ Đồng

Chợ Đồng thuộc làng Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam - quê hương nhà thơ Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến. Phiên chợ này được tạm họp trên cánh đồng khô ráo ở đầu làng vào ngày 24 tháng Chạp hằng năm.

Nhà thơ Nguyễn Khuyến từng viết:

"Tháng Chạp, 24, chợ Đồng
Năm nay, chợ họp có vui không?"

Cứ đến phiên, hầu như tất cả mọi người trong làng đều đến chợ. Họ đi chợ để bán, để mua, để chúc mừng nhau khi năm cũ sắp qua, năm mới sắp đến.

Đặc biệt, nhiều người đến chợ để tham gia hội thi thơ nhân dịp Tết. Ai có bài thơ hay, trúng giải thì được cùng các bô lão trong làng "nếm rượu tường Đền" - một loại rượu đặc sản rất ngon.

Chợ Gà (Chợ Sáu)

Chợ Gà của làng Xuân Ổ (còn gọi là làng Sáu-chợ Sáu, nay thuộc huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh) mở vào đêm mồng 4 Tết. Khi trời còn nhập nhoạng tối, dân làng đã đến chợ. Tương truyền, theo quan niệm của người xưa, chợ họp tối để người trần và người âm có thể cùng nhau đi dự.

Chợ chỉ mua bán những con gà đen tuyền, vì giống gà này có thể nhập được vào cõi âm để tâu bẩm với Thành hoàng làng, mong Ngài phù hộ cho dân làng được nhân khang, vật thịnh. Nhà nào có gà đen mang bán ở chợ sẽ được hưởng phúc lớn.

Chợ Gà vừa tan thì ngay trên khu vực chợ xuất hiện nhiều quán trầu cau để cho các "liền anh," "liền chị" mời nhau xơi trầu và hát quan họ. Nếu quán chật chỗ thì các “liền anh,” “liền chị” lại trải thêm chiếu trên chợ, hoặc ngồi trên cánh đồng chung quanh mà hát suốt đêm.

Chợ Lượn

Trong dịp Tết Nguyên Đán, ở một số chợ ở các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, đồng bào Tày thường tổ chức hát lượn giao duyên, nên gọi là chợ Lượn. Nam thanh, nữ tú đến chợ mua bán là phụ, mà hát lượn là chính.

Hát lượn là điệu hát trữ tình để nam nữ bày tỏ tình cảm với nhau. Họ hát say sưa, nam xướng, nữ đối (hoặc ngược lại) từ sáng tới chiều, cho đến lúc tan chợ. Nhiều lứa đôi đã bén duyên, nên vợ nên chồng từ chợ Lượn một phiên này.

Chợ Mục Đồng

Tại xã Yên Thư, huyện Vĩnh Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc có chợ dành riêng cho "mục đồng" vào ngày 28 tháng Chạp hằng năm.

Sáng ngày 28, trẻ "mục đồng" mặc quần áo mới rủ nhau đi họp chợ. Cũng như người lớn, các em bày bán đủ loại mặt hàng như gà vịt, mũ nón, bánh trái...

Chợ Mục Đồng họp trên một khoảng đất trống, cũng người mua, người bán, khung cảnh ồn ào, tấp nập như một phiên chợ thật sự.

Chợ Bến

Chợ Bến ở Đồng Hới (Quảng Bình), chỉ họp ba ngày đầu năm. Chợ họp dọc theo bờ sông Nhật Lệ, không có địa điểm nhất định. Trên bộ xe cộ tấp nập, dưới sông thuyền ghe chen nhau san sát.

Từ hôm trước Tết, nhân dân địa phương dựng lều trại, mở bài chòi. Người về họp chợ mang theo các loại đặc sản ở quê hương mình như các đồ thủ công mỹ nghệ, tôm, cá, thịt heo rừng, mật ong, gà, vịt, bánh, kẹo, đồ chơi trẻ em...

Kẻ mua người bán dù không quen biết nhau vẫn chào hỏi, chúc tụng lẫn nhau và không nói thách giá, cò kè bớt một thêm hai như những phiên chợ thường. Họ đi chợ chỉ mong cầu sự may mắn, cầu phúc lộc thọ cho năm mới. Thanh thiếu niên thì reo hò quanh các trò vui như chọi gà, leo cột mỡ, đi cầu nối trên sông hay túm tụm quanh các điểm bài chòi.

Chợ Cồn và Chợ thịt heo

Chợ Cồn ở xã Vĩnh Mỹ, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thừa Thiên-Huế họp vào ngày mồng 1, mồng 2 Tết, tại một cồn cát cách khu chợ thường ngày khoảng 1.500m, nên còn gọi là chợ Cồn.

"Chợ thịt heo" họp tại xã Mỹ Lợi, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thừa Thiên-Huế vào các ngày 29 và 30 tháng Chạp. Chợ không họp ở chợ thường ngày mà họp trên những chòi cao mới cất ở gần khu chợ thường ngày.

Từ xưa người dân ở xã Vĩnh Mỹ và xã Mỹ Lợi cho rằng trong những ngày Tết, "người âm" cũng về họp chợ nên người trần họp chợ ở nơi khác và nhường chợ cũ cho người âm. Sau những ngày họp chợ Tết xong, chợ lại về họp ở nơi cũ.

Chợ Gia Lạc

Xưa kia, chợ họp ở phủ, sau này mới dời đến ngã ba đường Dương Nỗ, cách trung tâm thành phố Huế chừng 3km.

Chợ họp mỗi năm một phiên, đông vui nhất là sáng mồng 1 Tết. Phiên chợ này đặc biệt bởi có người đánh bài chòi ngồi ngất ngưởng trên những chiếc chòi cao.

Chợ Gia Lạc hình thành cách đây khoảng 200 năm và bày bán nhiều đặc sản của các địa phương như bún bò, bánh bèo, bánh phu thê (su sê), kẹo mứt, chuối ngự Nam Giao, quýt ngọt Hương Cần, trầu cau Nam Phổ...

Người khởi xướng nên chợ Gia Lạc, là Định Viễn công Nguyễn Phước Bình, hoàng tử thứ tư, con vua Gia Long.

Chợ Gò Trường Úc

Chợ họp một năm có một phiên
Người bán người mua ở khắp miền
Mồng một kêu nhau đi họp chợ
Tưng bừng khăn áo bước chân chen

Chợ Gò Trường Úc có tục họp vào ngày mồng 1 Tết Nguyên đán trên một gò đất cao ở chân núi Trường Úc, cạnh thị trấn Tuy Phước, cách thành phố Quy Nhơn khoảng 8km.

Chợ Gò Trường Úc là điểm vui xuân lý tưởng mang đậm tính chất lễ hội cổ truyền. Người đi chợ không chỉ để đi mua sắm mà còn đi du xuân hái lộc, cầu may. Chùa Long Sơn cổ kính nằm kề bên núi Trường Úc từ lâu đã là nơi mọi người đến xin thẻ cầu nhân duyên, phúc lộc mỗi khi Tết đến, Xuân về.

Chợ Viềng

Có hai chợ Viềng, chợ Viềng gần phủ Dầy, ở huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định - còn gọi là chợ Viềng Phủ. Chợ Viềng ở gần chùa Bi, ở huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định - còn gọi là chợ Viềng Chùa.

Dân gian có câu "Chợ Viềng 2 chợ, 1 phiên" chỉ 2 chợ này cùng tên Viềng và họp cùng phiên, cùng buôn bán những mặt hàng giống nhau (đồ cổ, đồ cũ, công cụ nhà nông, thịt bò, cây cảnh, giống cây trồng ...).

Chợ Viềng họp vào đêm mùng Bảy, rạng sáng ngày mùng Tám tháng Giêng hàng năm với quan niệm “bán rủi, mua may.” Ngày trước, người ta đi chợ hầu hết theo phương thức thức trao đổi hàng hóa (chủ yếu là đồ cũ) không qua tiền tệ, để tìm cho mình những thứ phù hợp với công việc, nhu cầu, sở nguyện, theo tinh thần “ “bán được là quí, mua được càng may.”

Ngày nay, đi chợ Viềng còn kết hợp với cúng bái, cầu may ở các đền, phủ đặc biệt là Phủ Dày thờ Mẫu Liễu Hạnh.

Chợ Viềng, ảnh Kar