Hình ảnh ‘độc’ về các trận đánh trong sử Việt

(ĐVO) Tại bảo tàng Lịch sử Quốc gia (Hà Nội), mô hình thu nhỏ của một số trận đánh tiêu biểu trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc đã được phục dựng công phu, giúp cho người xem có hình dung trực quan và sinh động về những thời khắc hào hùng của cha ông cách đây nhiều thế kỷ…

Dưới đây là một số ghi nhận của Đất Việt.

Trận Bạch Đằng, năm 938

Năm 937, nhận lời cầu cứu của Kiều Công Tiễn, vua Nam Hán đã cử con trai thứ chín là Lưu Hoằng Tháo thống lĩnh 2 vạn thủy quân tiến vào nước ta qua đường sông bạch Đằng.

Nghe tin Hoằng Tháo sắp đến, Ngô Quyền cho quân sĩ đóng cọc có bịt sắt nhọn xuống lòng sông Bạch Đằng. Khi thuỷ triều lên, bãi cọc không bị phát lộ. Ngô Quyền dự định nhử quân địch vào khu vực này khi thủy triều lên và đợi nước triều rút xuống cho thuyền địch mắc cạn mới giao chiến.


Vào một ngày cuối đông năm 938, đoàn binh thuyền của do Hoằng Tháo chỉ huy vượt biển tiến vào cửa ngõ Bạch Đằng. Quân Nam Hán thấy quân của Ngô Quyền chỉ có thuyền nhẹ, quân ít tưởng có thể ăn tươi, nuốt sống liền hùng hổ tiến vào.


Ngô Quyền ra lệnh cho quân bỏ chạy lên thượng lưu. Đợi đến khi thủy triều xuống, ông mới hạ lệnh cho quân sĩ đổ ra đánh.


Thuyền chiến lớn của Nam Hán bị mắc cạn và lần lượt bị cọc đâm thủng gần hết. Lúc đó Ngô Quyền mới tung quân ra tấn công dữ dội. Quân Nam Hán thua chạy, còn Lưu Hoằng Tháo bỏ mạng cùng với quá nửa quân sĩ.


Vua Nam Hán đang cầm quân tiếp ứng đóng ở biên giới mà không kịp trở tay đối phó. Nghe tin Hoằng Tháo tử trận, Nghiễm kinh hoàng, đành "thương khóc thu nhặt quân còn lại mà rút lui". Từ đó nhà Nam Hán bỏ hẳn mộng xâm lược nước Nam.


Chiến thuật quân sự của Ngô Quyền rất độc đáo và đúng như nhận định của Lê Văn Hưu: "Mưu giỏi mà đánh cũng giỏi". Tuy nhiên, theo các nhà quân sự, việc áp dụng chiến thuật lấy cọc nhọn đâm thuyền địch muốn thành công cần có sự kết hợp chặt chẽ với một số mưu mẹo khác.


Thứ nhất, phải dụ địch đến đúng bãi cọc đã đóng giăng bẫy khi thuỷ triều còn cao, bãi cọc chưa bị phát lộ. Thứ hai, phải nắm rất vững quy luật thuỷ triều theo từng giờ và tính toán thời điểm để khi thuyền quân địch tới bãi cọc rồi, thuỷ triều mới rút, có như vậy thuyền địch mới bị mắc cạn và bị cọc đâm. Chỉ khi có đủ hai điều kiện trên, mưu kế mới phát huy tác dụng.

Trong trận Bạch Đằng năm 1288, tướng Trần Hưng Đạo đã vận dụng thuần thục mưu kế này và lập đại công phá quân Nguyên - Mông.

Trận Quy Hóa, 1258

Trận Quy Hóa diễn ra trong giai đoạn sau của cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ nhất là giữa quân dân nhà Trần với quân đội của đế quốc Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy vào năm 1258.

Trong giai đoạn đầu, sau nhiều cuộc đụng độ lớn, quân Trần chủ động rút lui vì thế giặc quá mạnh. Quân Mông Cổ chiếm được kinh đô Thăng Long nhưng rơi vào khốn đốn bởi kế “vườn không nhà trồng” của người Việt. Kho tàng trống rỗng, không có lương thực, chúng phải tiến hành cướp bóc các vùng ngoại vi nhưng không có nhiều kết quả, thậm chí còn bị chặn đánh.

Tuy vậy, quân Mông Cổ rất chủ quan khi cho rằng cho rằng lực lượng quân Trần đã kiệt quệ sau những trận đánh đầu tiên. Chớp thời cơ, quân ta phản công lớn ở Đông Bộ Đầu vào cuối tháng 1/1258. Quân Mông Cổ khi bị tập kích đã không kịp trở tay, bị thua to và bỏ Thăng Long, đồng loạt tháo chạy thẳng về Vân Nam.


Quân Mông rút lui quá nhanh, ngoài cả dự tính của nhà Trần khiến vua Trần chưa kịp bố trí lực lượng đón đánh. Tuy nhiên khi đến Quy Hóa (Phú Thọ), chúng bất ngờ bị một thổ quan người Tày là Hà Bổng tập kích kịch liệt.


Sách Đại Việt sử ký toàn thư: "Ngày 24, vua và Thái Tử ngự lâu thuyền, tiến quân đến Đông Bộ Đầu, đón đánh, cả phá được quân giặc. Quân Nguyên chạy trốn về, đến trại Quy Hóa, chủ trại là Hà Bổng chiêu tập người Man ra tập kích, lại cả phá bọn chúng".


Trong số quân của Hà Bổng có những người Thái chạy từ nước Đại Lý vừa bị Mông Cổ diệt sang theo Đại Việt, muốn trả thù người Mông Cổ nên đã đánh rất hăng khiến quân Mông Cổ khốn đốn.


Theo một số sử liệu, vì số quân của Hà Bổng ít nên thiệt hại của quân Mông Cổ trong trận Quy Hóa là không quá lớn.


Tuy nhiên, chúng khiếp đảm đến nỗi phải dẫm đạp lên nhau mà chạy, không dám quay đầu nhìn lại chứ chẳng nói gì đến chuyện cướp phá dân. Do đó người Việt mỉa mai gọi chúng là "giặc Bụt". Cuộc xâm lăng lần thứ nhất của đế quốc Mông Cổ thất bại hoàn toàn.


Khôi hài thay, với niềm tự ái của "thiên triều", người Mông Cổ không chịu nhận thất bại, mà ghi trong sách sử của mình rằng: “Quan quân chiếm được kinh thành nước Nam, ở lại 9 ngày, vì khí hậu nóng nực nên rút quân về. Lại sai sứ giả gọi Man vương Trần Nhật Cảnh về, trả lại nước cho. Quan quân không cướp phá dân chúng, nên dân Man gọi là giặc Bụt”.

Trận Ngọc Hồi, 1789

Trận Ngọc Hồi là trận tấn công then chốt của hướng chính binh Tây Sơn vào ngày 30/ 1/1789, do Hoàng đế Quang Trung chỉ huy trong cuộc chiến chống quân Thanh can thiệp ở phía Bắc Đại Việt.

Sau khi đồn Hà Hồi thất thủ cách đó 2 ngày, đồn Ngọc Hồi đã được tăng viện, với quân số lên đến 30.000 quân tinh nhuệ, hỏa lực mạnh. Ngoài lũy đất, đồn này còn có hàng rào chông sắt, địa lôi, là tiền đồn kiên cố, then chốt trong hệ thống phòng thủ bảo vệ Nam thành Thăng Long trước sự tấn công của quân Tây Sơn.


Sáng 29/1, Quang Trung dùng các toán quân nhỏ đánh khiêu khích ngoại vi Ngọc Hồi tạo sự căng thẳng cho quân Thanh và gây bất ngờ cho cánh quân đô đốc Long đánh đồn Đống Đa. Mờ sáng 30/1 (mùng 5 Tết), quân Tây Sơn bắt đầu tấn công từ hướng Nam. Mở đầu, đội tượng binh gồm trên 100 voi chiến đánh tan phản kích của kị binh của đối phương.


Tiếp sau, đoàn bộ binh Tây Sơn gồm 600 quân cảm tử chia làm 20 toán, trang bị đoản đao, ván chắn bằng gỗ quấn rơm ướt che mình, tiến thành hàng ngang áp sát chiến luỹ,


Được mở đường, đại quân Quang Trung tiến lên công đồn với khí thế ngút trời.


Nhiều loại hỏa khí tối tân của quân Tây Sơn như đại bác, hỏa hổ (ống phun lửa), hỏa cầu lưu hoàng (lựu đạn lửa) khiến kẻ thù thật sự khiếp đảm.


Trước sức tấn công của Tây Sơn, quân Thanh chống không nổi, chết và bị thương quá nửa. Đồn Ngọc Hồi nhanh chóng bị chiếm giữ. Đề đốc Hứa Thế Hanh và tả dực Thượng Duy Thăng bị giết. Đám tàn quân bỏ chạy về Thăng Long, bị đạo quân của đô đốc Bảo phục kích tại đầm Mực, tiêu diệt toàn bộ.


Việc đồn Ngọc Hồi thất thủ đã mở toang cánh cửa chiến thắng. Quân Tây Sơn thừa thắng đánh chiếm đồn Văn Điển và tiến thằng vào Thăng Long. Sầm Nghi Đống tuyệt vọng, thắt cổ tự tử.

Hồng Quân