Vẫn có một Hà Nội khác với hoa và những nụ hôn

(Đất Việt) Hơn 60 tuổi, ông Phùng Tửu Bôi một cựu cán bộ lâm nghiệp già lặng lẽ dắt chiếc xe đạp len giữa dòng người tan tầm. Chiếc xe đạp Liên Xô cũ, 3 tầng xích líp đưa ông đến một căn phòng ấm cúng giữa phố Tràng Tiền (Hà Nội).

Ở đó có rất nhiều người tầm tuổi ông đang mải mê với những bức ảnh, những ký ức đã chìm vào quá lâu…

Không chỉ có máu và chiến thắng

“40 năm trước, tiết trời mùa đông, có lẽ hơi lạnh hơn hôm nay một chút thời gian này chúng tôi đã sắp phải xuống hầm trú ẩn, tối đen như mực chứ không phải là căn phòng ấm áp sáng trưng như thế này. Dưới ánh đèn dầu leo lét, không gian ẩm ướt, tai chúng tôi ù đi vì tiếng B52 gào rú. Ngồi dưới hầm mà cầu mong người thân thoát khỏi những trái bom”. Ấy là ông Bôi và những người bạn của ông đang nhớ lại 12 ngày đêm trận chiến Điện Biên Phủ trên không (18/12- 29/12/1972). Trong ký ức của ông và bạn của ông thời gian ấy là những dãy phố xóa sổ ở Khâm Thiên, Bạch Mai . Là những gương mặt trẻ thơ đầy máu, lạnh ngắt được đưa lên từ đống đổ nát, hoang tàn. Là những chiếc xe thồ, những dòng người kĩu kịt xe thồ di tản về quê xa. Là những khuôn mặt già nua hằn lên nét thù chiến tranh, bom đạn.

“Cũng không hẳn thế. Gần 10 vạn người trong tổng số 50 vạn người Hà Nội thời điểm ấy vẫn ở lại bám trụ Hà Nội. Bờ Hồ vẫn rực sáng ánh đèn đêm Noel. Đâu đó bên một góc phố, một chàng trai thư sinh vẫn nắm tay cô gái mình yêu nhẹ nhàng bước đi, tay kia của cô gái ôm chặt một cành hoa hồng đỏ thắm minh chứng cho một tình yêu chớm nở. Tiếng bom đạn xé nát cái yên bình của không gian nhưng không làm sao rạch một vết nhỏ vào tim của những đôi trai gái Hà Nội yêu nhau. Một Hà Nội hoàn toàn khác theo nếp nghĩ của mọi người về một Hà Nội chỉ có bom đạn, chết chóc, đau thương và chiến thắng”- bạn ông Bôi, ông Nguyễn Xuân Át, nguyên phóng viên báo Phòng không- Không quân thuở nào nhớ lại.

Một Hà Nội hoàn toàn khác không chỉ có máu và chiến thắng.

Ông Bôi, ông Át chỉ là hai nhân chứng sống của 12 ngày đêm lịch sử trong số hàng trăm nhân chứng có mặt ở buổi tọa đàm “Năm 1972-Tư liệu và ký ức của người Hà Nội và chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ” tổ chức chiều 8/11, tại Trung tâm văn hóa Pháp, Hà Nội. Sống gần hết đời người với ký ức chiến tranh, nhưng hầu hết các nhân chứng đều khẳng định: Hà Nội trong 12 ngày đêm chiến đấu, vật lộn và chiến thắng các “pháo đài bay” B52 của Mỹ nhằm “biến Hà Nội trở về thời kỳ đồ đá” như cựu tổng thống Mỹ Nichxon tuyên bố còn có một Hà Nội khác, lãng mạn hơn nhiều. “Đó là một Hà Nội còn có hoa, những nụ hôn và những cái siết tay rất chặt khi một ai đó nghe nói người thân của người bên cạnh chết vì bom đạn”- ông Át xúc động kể lại.

Cuộc tọa đàm khiến hai những người tổ chức, ông Oliver Tessier (Viện Viễn đông Bác Cổ Pháp) và hai diễn giả Đặng Đức Tuệ và Huyền Mermet (hai nhà báo Pháp ngữ, đồng tác giả cuốn sách “Hà Nội đối mặt với B52” sắp ra mắt) vượt quá sự mong đợi.

“Là người đưa ra ý tưởng tìm về một Hà Nội ngoài bom đạn, máu và chiến thắng vào cuốn sách của mình nhưng ký ức của hơn 100 nhân chứng chúng tôi tìm đến để phỏng vấn đều mang đậm những nét kinh hoàng. Nhưng tại đây, chúng tôi biết được, nghe được nhiều hơn thế. Bởi Hà Nội, người Hà Nội dù trong hoàn cảnh thế nào cũng vẫn có sự lãng mạn riêng. Rất Hà Nội. Lãng mạn trong cả cảnh hoang tàn” – nhà báo Huyền Mermet chia sẻ.

Obama không phải là… B52!

Trước cuộc tòa đàm mấy ngày cũng tại Trung tâm Văn hóa Pháp (Tràng Tiền, Hà Nội), cuộc triễn lãm phim, ảnh, tư liệu về cuộc chiến Điện Biên Phủ trên không cũng đã diễn ra. “Triển lãm kỳ vọng nhắc lại cho những người chưa từng biết đến chiến tranh những thời khắc không để quên của năm 1972, năm mấu chốt tháo gỡ xung đột giữa Việt Nam và Hoa Kỳ”.

“Đối với một sự kiện lịch sử đã ăn sâu trong tâm thức người Việt Nam, chúng tôi không mong đem đến điều gì mới chưa từng được biết đến mà cố gắng phản ánh cách nhìn từ cả hai phía, phía Pháp và phương Tây cũng như chính người Việt Nam, về cuộc sống thời kỳ đó”, ông Tessier từ Viện Viễn đông Bác Cổ Pháp nói. Triển lãm cũng thành công ngoài sức mong đợi khi có cả những cụ già trên 80 tuổi, những bà mẹ mang bầu vượt mặt có số tuổi bằng chính số năm kỷ niệm 12 ngày đêm “đến để xem lại những gì mà chỉ được nghe qua lời kể”. Còn có cả những nhóm SV dẫn nhau để “không quên một thời phải nhớ”.

Đến tận tối 8/11, đêm cuối cùng của cuộc triển lãm, chị Nguyễn Thu Hoài còn dẫn đứa mới học lớp 2 len chân vào xem triễn lãm để “cháu biết thêm phần nào lịch sử”. “Đặc biệt nhất là có các vị khách người Mỹ đã từng tham chiến kể cả những thanh niên Mỹ vào đây. Họ nói cố gắng tìm hiểu người giới cầm quyền Mỹ năm ấy (1972) đã gây ra tội ác gì và thất bại ra sao?”- một thành viên của ban tổ chức cho biết.

Cuộc triển lãm về HN 12 ngày đêm.

“Thưa ông Nguyễn Xuân Át, với một nhân chứng lịch sử như ông, một người lính trực tiếp chiến đấu và chứng kiến những gì mà Mỹ đã gây ra cho nhân dân Hà Nội và nhân dân Việt Nam thời gian ấy, ông có suy nghĩ gì? Mới đây, ông Obama, tổng thống đương nhiệm của nước Mỹ và lại và mới tái đắc cử thì liệu tình cảm của ông và những người Việt Nam có gì khác không?”- một câu hỏi của vị khách nước ngoài đến với cuộc tọa đàm không làm ông Át, một cựu chiến binh năm nào bối rối.

“Có lẽ ông đã nhầm một chút. Nước Mỹ hay nhân dân Mỹ không hề có thù oán với dân tộc Việt Nam. Có chăng chỉ là là giới chức cầm quyền hiếu chiến của nước Mỹ trong một số giai đoạn có thái độ và những bước đi thù địch mà thôi. Ngay trong cuộc chiến với chúng tôi, rất nhiều người dân Mỹ đã có tiếng nói phản chiến ủng hộ nhân dân Việt Nam. Đã qua 40 năm, Mỹ và Việt Nam đã khác nhiều. Tất nhiên chúng ta không thể đem so sánh ông Obama với B52 được”- Câu trả lời của cựu binh Nguyễn Xuân Át được nhiều cử tọa vỗ tay.

Vẫn theo cựu binh này, nếu 12 ngày đêm ấy, quân dân Hà Nội không làm nên một trận Điên Phủ trên không thì cuộc chiến ngoại giao trên bàn đàm phán Pari không thể chấm dứt. “Đối với chúng tôi, chiến thắng chỉ có ý nghĩa khi có được hòa bình và duy trì hòa bình. Có lẽ “hòa bình” không khó với nước Mỹ nhưng chúng tôi rất khó khăn mới có được. Và đó cũng là thương hiệu của một Hà Nội mà các ngài đang tìm đến” – vị cựu binh này khẳng định.

Đình Tú