Trung Quốc: Nghịch cảnh "thừa thày thiếu thợ"

Trong 5 năm qua, khi số lượng sinh viên theo học các trường đại học tại Trung Quốc đã trở nên thừa thãi cũng là lúc nhiều trường dạy nghề tăng số lượng tuyển sinh học viên đồng thời buộc các nhà máy phải tăng mức lương nhằm thu hút người lao động.

Năm 2011, Trung Quốc đã có tới 6,6 triệu học viên theo học các trường dạy nghề - lực lượng chủ chốt làm việc tại các nhà máy sản xuất

Hồi tháng 9 năm ngoái, Tập đoàn Công nghệ Foxconn – nhà sản xuất điện thoại thông minh, máy tính và các thiết bị đồ chơi của Đài Loan đã phải nhờ tới sự giúp đỡ của chính quyền thành phố Yên Đài thuộc tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc để gấp rút tuyển dụng số nhân công hiện đang thiếu hụt lên tới 19.000 người. Ngay lập tức, giới chức thành phố Yên Đài đã đưa hàng loạt học viên tại các trường học nghề đóng trên địa bàn tỉnh tới làm việc tại nhà máy Foxconn.

Trái với mong đợi của những công ty lớn như Foxconn khi quyết định dịch chuyển nhà máy khỏi các khu vực trung tâm có mức giá cả đắt đỏ tại vùng đồng bằng Châu Giang, phía nam tỉnh Quảng Đông, thì họ lại đang phải đối mặt với việc vùng đất mới không dư thừa lực lượng lao động như họ dự tính.

Điều đó thúc đẩy các công ty đa quốc gia và các nhà cung cấp sử dụng hàng triệu sinh viên trong độ tuổi vị thành niên đang theo học tại các trường dạy nghề và kỹ thuật vào làm việc trong các dây chuyền sản xuất.

Theo số liệu thống kê của Bộ Giáo dục Trung Quốc, ít nhất 8 triệu học viên nam tại các trường dạy nghề đã tham gia làm việc trong các nhà máy và dây chuyền sản xuất của Trung Quốc và cứ 8 nhân công lại có 1 người trong độ tuổi từ 16 – 18. Năm 2010, Bộ Giáo dục Trung Quốc đã yêu cầu các trường dạy nghề cung cấp lực lượng lao động còn thiếu hụt trong các nhà máy. Thậm chí, tuyển dụng cả những nhân công mới 16 tuổi.

Điển hình, Foxconn với tên giao dịch thương mại Tập đoàn Công nghiệp chính xác Hồng Hải hiện đang sử dụng 1,2 triệu lao động trên toàn lãnh thổ Trung Quốc trong đó gần 3% nhân công là sinh viên thực tập.

Nhằm thu hút người lao động, một số công ty đã tiến hành tăng lương cho nhân viên làm việc tại khu vực phía nam Trung Quốc. Theo Tập đoàn Tư vấn Boston, yếu tố lương đang là một trong những vấn đề được quan tâm đặc biệt bao trọn trong chi phí sản xuất tại Trung Quốc, chiếm tới 30% tổng doanh thu công nghiệp.

Các khoản lương đã được trả cao hơn từ năm 2006 - thời điểm làn sóng lao động di cư đổ dồn về tỉnh Quảng Đông. Bên cạnh đó, việc chính phủ Trung Quốc thi hành chính sách một con đã khiến các bậc phụ huynh chú trọng vào đầu tư giáo dục để con em có thể theo học trình độ cao hơn. Đây chính là lý do khiến lực lượng lao động chân tay tại quốc gia đông dân nhất thế giới ngày càng giảm mạnh, buộc các nhà máy phải tăng lương để thu hút lao động.

Ngay cả các công ty sản xuất ô tô của Mỹ, công ty điện tử của Hàn Quốc và các công ty tư nhân của Trung Quốc cũng đang phải tìm kiếm những vùng đất mới để di chuyển nhà máy cũng như tìm nguồn lao động. Nhờ ưu đãi giá điện, tiền thuê đất và thuế suất rẻ cũng như sự tăng trưởng nhanh chóng trong lực lượng khách hàng tại nhiều vùng đã khiến các tỉnh duyên hải phía nam Trung Quốc trở thành vùng đất màu mỡ đối với giới đầu tư.

Theo thống kê, mức lương tối thiểu một tháng của người lao động tại thành phố Yên Đài rơi vào khoảng 1.100 tệ (180 USD) so với 1.500 tệ tại Thẩm Quyến – thành phố nằm sát với Hồng Kông.

Trong khi đó, các nhà sản xuất luôn tỏ ra quan tâm tới lực lượng lao động thực tập bởi họ chỉ phải trả số tiền nhân công rẻ hơn so với lao động hợp đồng. Ngay cả các công ty như Foxconn chịu trả mức lương cơ bản cho lao động thực tập thì họ vẫn có lãi bởi pháp luật Trung Quốc quy định các công ty không phải chịu đóng bất cứ khoản bảo hiểm y tế hay an sinh xã hội cho các nhân viên thực tập. Theo đó, mỗi nhân công thực tập sẽ giúp công ty tiết kiệm được khoảng 10 – 40% chi phí tính.

Giới chức thành phố Yên Đài không phải là những người duy nhất giúp tập đoàn Foxconn giải quyết tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực. Cách đây 2 tháng, Foxconn đã tuyển dụng 100.000 nhân công làm việc tại thành phố Trịnh Châu thuộc tỉnh Hà Nam để sản xuất điện thoại iPhone 5 cho hãng Apple. Trong đó, chính quyền tỉnh Hà Nam đã đưa 30.000 nhân công tới làm việc cho Foxconn.

Những câu chuyện trên đã cho thấy thị trường lao động Trung Quốc đang có những thay đổi rõ rệt. Mùa sản xuất được xem là thời điểm đỉnh điểm tuyển dụng thêm nhân viên thực tập vào làm việc tại các nhà máy.
Trong 5 năm qua, khi số lượng sinh viên theo học các trường đại học đã trở nên thừa thãi cũng là lúc các trường dạy nghề tăng số lượng tuyển sinh học viên lên thêm 26%. Điển hình, năm 2011 đã có tới 6,6 triệu học viên theo học các trường dạy nghề.

Trong tháng 10/2012, khoảng 2,7% nhân công của Tập đoàn Foxconn tại Trung Quốc là học viên của các trường dạy nghề với 32.400 nhân viên trong độ tuổi vị thành niên.

Luật pháp Trung Quốc quy định sinh viên chỉ được làm việc 8 giờ/ngày và không được làm ca đêm. Song các sinh viên tốt nghiệp trường nghề tại thành phố Yên Đài cho biết họ phải làm 12 giờ/ngày và thường xuyên phải làm ca đêm tại các nhà máy của Trung Quốc và các nhà máy có vốn nước ngoài đầu tư.

Hiện nay, Foxconn và Apple – một trong những khách hàng chính của công ty đang triển khai thực hiện chương trình tuyển dụng sinh viên thực tập làm việc và trả mức lương cơ bản ngang bằng các nhân viên khác, đồng thời giới hạn làm việc 8 giờ/ngày, 5 ngày/tuần cũng như cho phép nhân viên được thôi việc bất cứ khi nào người lao động muốn.

Thông thường, chương trình đào tạo trong các trường dạy nghề kéo dài 3 năm quy định học viên đi thực tập 2 tháng vào năm học thứ hai và cả năm học thứ ba. Mặc dù, phần lớn sinh viên tỏ ra háo hức khi được trải nghiệm thời gian thực tập song không ít người đã cảm thấy bị sốc.

"Ban đầu, tôi cảm thấy rất hứng thú khi được làm việc tại nhà máy và có thể kiếm khoản tiền phụ giúp gia đình. Nhưng khi phải làm việc một ca kéo dài 12 giờ đồng hồ và chỉ có 40 phút nghỉ và ăn, tôi thậm chí không thể đứng vững trên đôi chân của mình", một thanh niên tên Yu (17 tuổi) chia sẻ.

Việc thiếu hụt lao động đồng nghĩa với việc các công ty phải ra sức tìm kiếm nguồn nhân lực tại các trường dạy nghề bởi đây được xem là một phương thức sinh lời cho các nhà đầu tư.

Thậm chí, nhiều công ty còn trả phí quản cho các giáo viên làm nhiệm vụ giám sát học viên tại các khu ký túc xá và xưởng làm việc hoặc đầu tư xây thêm cơ sở hạ tầng cho các trường dạy nghề để đảm bảo nguồn nhân lực phục vụ hoạt động sản xuất.

MINH THU
infonet.vn