Trung Quốc 9 người 10 ý

Các Bộ khác nhau có các lợi ích trong các ngành công nghiệp khác nhau nên thường thúc đẩy các lịch trình chính sách khác nhau, vì vậy cơ chế phối hợp liên Bộ không hiệu quả.
Căng thẳng tại biển Đông đã “nóng” hơn gần đây giữa Trung Quốc và Philippines: tháng 5/2012, truyền thông Trung Quốc cảnh báo Philippines về nguy cơ xung đột quân sự tại bãi cạn Scarborough đang tranh chấp giữa hai nước nằm ở ngoài khơi bờ biển Philippines.
Hơn nữa, trong khi Trung Quốc tích cực thúc đẩy các cuộc đàm phán đa bên Trung – Nhật – Hàn, các diễn biến vào tháng Năm vừa qua đã một lần nữa cho thấy đối với các lãnh đạo ba nước này thì vấn đề trong nước dường như có sức nặng hơn các dự án kinh tế khu vực. Ngày 13/5/2012, Thủ tướng Ôn Gia Bảo đã gặp Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak và Thủ tướng Nhật Bản Yoshihiko Noda tại Bắc Kinh trong cuộc đàm phán thượng đỉnh ba bên thường niên.
Tuy nhiên, sau cuộc gặp thượng đỉnh này, Chủ tịch Hồ Cẩm Đào đã từ chối gặp Thủ tướng Noda mà không nói lý do. Người ta đồn rằng ông Hồ Cẩm Đào hoãn gặp có thể vì cuộc thảo luận nóng ngày 13/5 giữa Trung Quốc và Nhật Bản liên quan đến chủ quyền của quần đảo Điếu Ngư/ Senkaku, hoặc có thể vì Nhật Bản cấp thị thực cho thủ lĩnh người Duy Ngô Nhĩ Rebiya Kadeer tham dự Đại hội Duy Ngô Nhĩ thế giới diễn ra tại Tokyo.
Các tranh chấp lãnh thổ từ lâu và những căng thẳng lịch sử giữa Trung Quốc và hai nước láng giềng này đang làm phức tạp thêm nhiệm vụ tái xây dựng niềm tin lẫn nhau. Chiến lược FTA của Trung Quốc sẽ rất khó khăn, nếu không muốn nói là không thể, đạt được mục đích chính trị của mình.

Môi trường chính trị trong nước của Trung Quốc cũng đang hủy hoại sự hiệu quả của chiến lược FTA. Bộ Thương mại Trung Quốc là cơ quan chính phủ trung ương chỉ đạo các cuộc đàm phán FTA. Bên trong Bộ này, Văn phòng đạo diện về Đàm phán Thương mại Quốc tế chịu trách nhiệm tiến hành các cuộc thương lượng FTA hiện nay. Tuy nhiên, từ khi các cuộc đàm phán FTA thảo luận ý định dỡ bỏ các hàng rào thương mại, Bộ Thương mại cũng cần tính đến các lợi ích của các Bộ khác như Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin (chịu trách nhiệm điều hành và phát triển internet, công nghệ phần mềm, và sản xuất đồ điện tử và thông tin) hoặc Bộ Nông nghiệp.

Trong bối cảnh đó, hai Phó Thủ tướng Trung Quốc, Vương Kỳ Sơn, người giám sát về tài chính và thương mại, và Trương Đức Giang, người chịu trách nhiệm về công nghiệp và năng lượng, phải cân bằng các lợi ích khác nhau giữa các Bộ và tạo điều kiện tiến hành thành công các cuộc đàm phán FTA.
Tuy nhiên, vì các Bộ khác nhau có các lợi ích trong các ngành công nghiệp khác nhau nên thường thúc đẩy các lịch trình chính sách khác nhau, thậm chí với sự đồng ý của ông Vương và ông Trương, vì vậy cơ chế phối hợp liên Bộ vẫn không hiệu quả.
Hơn nữa, dù là cơ quan điều hành việc thương lượng FTA, Bộ Thương mại Trung Quốc cũng không có quyền chính thức giải quyết các xung đột lợi ích trong nước. Hơn thế, họ càng không phải là một “Nhóm điều hành trung ương”, hay cơ chế điều phối, gồm một Thủ tướng và các đại diện cấp Bộ để đàm phán về các lợi ích khác nhau giữa các Bộ. Vì vậy, mỗi Bộ ở Trung Quốc có xu hướng theo đuổi các lợi ích của riêng mình trong các cuộc đàm phán, khiến Chính phủ Trung Quốc thường không có quan điểm thống nhất trong các cuộc đàm phán FTA.
Phức tạp hơn, Chủ tịch các SOEs lớn, thường ở cấp cao hơn Bộ Thương mại: Ban Tổ chức đảng thuộc Ủy ban trung ương Trung Quốc bổ nhiệm các chủ tịch SOEs, và ủy ban này có quyền lực chính trị lớn hơn Bộ Thương mại. Vì vậy, các ông chủ thường chọn cách lobby trực tiếp các Bộ quyền lực để gây sức ép lên các cuộc đàm phán FTA.
Tháng 7/2004, Trung Quốc và GCC đã ký một Thỏa thuận khung về hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư và công nghệ, nền tảng cho các cuộc thương lượng một khu vực tự do thương mại Trung Quốc – GCC. Tuy nhiên, cuộc đàm phán đã bị đình trệ vì sự phản đối mạnh mẽ trong nước của các gã khổng lồ dầu mỏ nhà nước, vì họ sẽ phải chịu những mất mát lớn nếu Trung Quốc giảm hàng rào thuế quan đối với các sản phẩm năng lượng nhập khẩu từ các nước GCC.
Tương tự, các doanh nghiệp ô tô nhà nước của Trung Quốc coi các cuộc đàm phán FTA giữa nước này với Hàn Quốc là một nguy cơ tiềm ẩn đối với ngành công nghiệp xe hơi trong nước.
Trong nhiều trường hợp, giới chủ các SOEs lớn có quyền lực đáng kể trước khi bước vào sân khấu chính trị. Chẳng hạn ông Miao Wei, hiện là Bộ trưởng Công nghiệp và Công nghệ thông tin, từng là Tổng Giám đốc Tập đoàn Ô tô Dongfeng, một doanh nghiệp xe hơi nhà nước hàng đầu. Tương tự, Su Shulin, hiện là Tỉnh trưởng Phúc Kiến, cũng từng là Chủ tịch Tập đoàn Sinopec, một gã khổng lồ dầu mỏ nhà nước. Việc này càng tạo cho các SOEs của Trung Quốc tiếng nói lớn hơn trong các cuộc đàm phán FTA.
Như vậy, lợi ích trong nước đã hạn chế phạm vi của các nhà đàm phán FTA Trung Quốc trong việc nhượng bộ, không chỉ vì sự quyết đoán của họ, mà còn vì đặc điểm của các thể chế hoạch định chính sách Trung Quốc.
Kết luận
Theo cách nhìn của Trung Quốc, khuôn khổ TPP là một thành phần quan trọng của sáng kiến chính sách mới đây Mỹ “trở lại châu Á”, đặt ra một thách thức cho Trung Quốc cả về kinh tế và địa chính trị. Để đối trọng với sáng kiến của Mỹ, Trung Quốc tích cực thúc đẩy lịch trình FTA của mình, đặc biệt cố gắng đẩy nhanh các cuộc đàm phán FTA Trung – Nhật – Hàn, tìm cách xây dựng một mạng lưới khu vực gồm các thỏa thuận thương mại tự do của mình.
Nhưng cũng như Mỹ có các lợi ích trong nước có thể ngăn cản các cuộc thương lượng TPP, các lợi ích trong nước đang nổi lên của Trung Quốc sẽ ngày càng làm phức tạp thêm khả năng nước này được chứng kiến chiến lược FTA của mình đạt hiệu quả. Các SOEs lớn của Trung Quốc, vốn lo sợ lợi ích của mình bị tác động và lại có một sức mạnh lobby lớn đối với giới lãnh đạo trung ương, cùng với lợi ích giữa các Bộ khác nhau của Trng Quốc sẽ ngăn cản khả năng Chính phủ nước này thúc đẩy lịch trình FTA của mình.
Các cân nhắc về chiến lược và nội bộ của Trung Quốc khiến lịch trình FTA trở nên khó đoán, nhưng cũng cần chỉ ra rằng Trung Quốc chưa đóng cửa với khả năng gia nhập TPP. Nếu Chính phủ Trung Quốc cảm thấy lợi ích của việc gia nhập lớn hơn những thiệt hại, thì họ có thể sẽ đệ đơn.
Theo Tuanvietnam