Lạc dòng văn hóa khi sư tử kiểu Trung Quốc 'chễm chệ' trong chùa Việt

Dù người dân đã hết sức “cảnh giác” với những gì mang dấu ấn Trung Quốc, nhưng sự Tàu hóa vẫn đang âm thầm, ngấm ngầm thấm vào đời sống người Việt một cách có chủ ý dưới vỏ bọc “vô thức”. Những tưởng đình chùa là chốn linh thiêng, lưu giữ cội nguồn văn hóa dân tộc thì khó bị xâm phạm, thế nhưng, vài năm gần đây, người dân đi chùa lại thấy một “phong trào” xây dựng, mở mang chùa chiền bùng phát. Để rồi khi hoàn thành, cổng chùa to “vật vã” kèm theo đôi sư tử đá tạc kiểu Trung Quốc chễm chệ “bảo vệ” ngay lối vào.

Có lẽ nhờ vào việc trùng tu tự phát nên phần lớn các ngôi chùa Việt giờ chỉ còn sự lai căng khó hiểu với cổng chùa to ngạo nghễ, cùng đôi sư tử đá tạc kiểu Trung Quốc “án ngữ” lối ra vào. Giải thích cho điều này trên VOV, Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam cho rằng: Sở dĩ sư tử vào chùa là do sự sính ngoại vô thức của các thí chủ khi cúng tiến cho chùa. Nhưng điều đáng tiếc hơn là chính các nhà sư cũng không ý thức được điều này mà chỉ đơn thuần thấy sư tử tạc bằng đá đẹp và quý nên đồng ý cho đặt trong chùa để làm “đẹp lòng” thí chủ mà không nghĩ đến tác hại ảnh hưởng đến văn hóa.

Do nhìn đã “quen mắt” trong các bộ phim xem thường ngày xuất xứ Trung Quốc, các thí chủ “đánh đồng” luôn rằng sư tử đá rất linh thiêng, trong chùa bên đó có sư tử “bảo vệ” thì chùa bên đây cũng phải giống thế, để rồi dâng sư tử đá cho chùa những mong đạt được điều tốt lành cho họ khi đặt ở chốn linh thiêng.

Bên cạnh đó, Hòa thượng Thích Bảo Ngiêm còn khẳng định, trong văn hóa truyền thống của mình, người Việt không có tục lệ đặt sư tử đá trong chùa. Theo ông, việc coi sư tử liên quan đến Phật giáo nên đặt trong chùa là hoàn toàn nhầm lẫn, bởi “tòa sư tử” nơi các nhà sư thuyết pháp chỉ là một tên gọi chứ không hề có con sư tử bằng đá cụ thể nào ở đó cả. Bên cạnh đó, trong kinh Phật dạy rằng các vị sư thuyết pháp như tiếng rống sư tử, hàm ý rằng lời nói chính trực mạnh mẽ có thể lấn át cái xấu, mang những điều lành đến cho mọi người.

Đồng quan điểm với Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm, PGS.TS. Tống Trung Tín, Viện trưởng Viện khảo cổ học cũng cho rằng sự xuất hiện của sư tử đá kiểu Trung Quốc tại các đình chùa, công sở, cơ quan tại Việt Nam là do sự thiếu hiểu biết của người dân tin vào những thông tin truyền tai về sự linh thiêng của sử tử đá khi cho rằng có sư tử đá án ngữ sẽ bảo vệ gia chủ, giúp phát tài phát lộc… Vì thế mà nhiều quan chức, đại gia đã không tiếc tiền mua sư tử đá tặng cho đình chùa, rồi bày ở công sở những mong giàu có, gặp điều may nhiều hơn, mà không biết rằng sư tử đá chỉ để canh mộ ở Trung Quốc.

Theo nghiên cứu của PGS.TS Tống Trung Tín, sư tử đá xuất hiện khoảng 3.000 năm, có xuất xứ từ Ba Tư. Thông qua việc các nước Tây Á cống nạp sư tử cho các triều phong kiến Trung Quốc, nên nước này đã du nhập sư tử đá vào lãnh thổ và biến nó thành linh vật để canh mộ. Chúng có đặc điểm chung là được chạm khắc với hình thức dữ dằn, gân guốc với dáng vẻ đe dọa. Chỉ duy nhất có đôi sư tử đá trước điện Thái Hòa là biểu tượng cho quyền uy của các vua chúa Minh – Thanh.

Còn tại nước ta, sư tử đá xuất hiện từ thời Lý là một linh vật biểu trưng cho sức mạnh Phật giáo nên có tạo hình rất nuột nà, mềm mại, trang trí cực kỳ tinh mỹ, ẩn chứa nhiều nét điêu khắc dân gian và đặc biệt có phần gần giống hổ hoặc lân chứ không phải những con sư tử có bề ngoài dữ dằn như hiện nay.

Trước vấn đề này, phát biểu trên VOV, ông Lê Như Tiến, Phó Chủ nhiệm UB Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cho rằng ngoài việc tuyên truyền kiến thức để người dân và các đơn vị trưng bày sư tử đá dạng này hiểu về cội nguồn, văn hóa, cần có hướng dẫn cụ thể cho các nghệ nhân, thợ thủ công, những người đang trực tiếp sản xuất những con sư tử đá ngoại lai hiểu và phân biệt được đâu là sự cóp y bản chính những linh vật canh mộ và đâu là sư tử đá Việt Nam, biểu trưng cho sức mạnh Phật giáo.

Bên cạnh đó, Ủy ban sẽ có văn bản kiến nghị với các cơ quan chức năng để kiểm tra, thanh tra và khuyến nghị những chùa chiền đặt sư tử đá dạng này thì nên bỏ, thay vào đó bằng những linh vật của Việt Nam. Còn tại các công sở, khách sạn hay nhà dân… việc họ sử dụng tượng sư tử đá một cách tùy tiện khó có thể cấm đoán, nhưng cũng cần nhắc nhở bởi điều gì cứ tồn tại sờ sờ trong thời gian lâu sẽ dễ biến thành “ký ức cội nguồn”, tiềm tàng một nguy cơ xấu do sự thiếu kiến thức văn hóa.

Thực tế cho thấy, việc sư tử đá tạc kiểu Trung Quốc không phải là việc hy hữu mà hình thức Tàu hóa này đã ngấm ngầm xâm lấn đời sống người Việt từ lâu. Từ chuyện đưa thực phẩm, hàng hóa Trung Quốc hiện hữu thường nhật trong cuộc sống, đến nỗi khi người dân ý thức ra để tẩy chay vì cũng không biết dùng hàng gì để thay thế khiến một số người đành “tặc lưỡi” dùng tạm, cho đến những cuốn SGK cho lũ trẻ cũng “tôn trọng bản quyền” đến nỗi in nguyên cờ Trung Quốc trong phần tô “cờ Tổ quốc”.

Sự lai căng, xâm lấn không chỉ hàng hóa mà cả văn hóa còn thể hiện ở việc xuất hiện “hòn đá lạ” ngay tại Đền Hùng một cách âm thầm, xuất phát cũng từ việc nhân cơ hội “trùng tu” lại đền. Vì thế, việc đình chùa được người dân đứng lên “trùng tu” cũng không phải là… tự dưng. Hơn nữa, người nông dân vốn quen yêu quý điều gì thân thuộc không dễ phá bỏ mà phải có những “ý kiến tư vấn sáng suốt” cũng như được sự “hậu thuẫn” nào đó mới phá bỏ cái nghìn năm để xây đình chùa ngày càng “to đẹp hơn, hiện đại hơn” và vác vào đó trưng bày đủ thứ văn hóa láng giềng.

Những việc này tưởng như vô hại nhưng nếu gom các vấn đề lại có ngày dễ “ngã ngửa”. Nếu chiểu theo chuyện “chôn xương” chú khách tại Hoàng Sa để chứng minh nguồn gốc Tàu thì việc những con sư tử đá “chễm chệ” ở mọi ngõ ngách trên đất Việt, thậm chí để “bảo vệ” các ngôi chùa Việt, rồi phố “lạ” chình ình tại mọi miền tổ quốc…sẽ thấy giật mình lắm thay. Chuyện tưởng chừng chỉ liên quan đến lòng thành kính, đến ý thức người chọn mua và người thợ thủ công làm nghề nhưng không chỉ đơn giản có thế. Bởi chỉ một giây phút lơ là mất cảnh giác, “đường lưỡi bò” cũng có thể vào cả đất liền, “liếm” qua những con sư tử đá tạc kiểu Trung Quốc.

Nguồn: Thuận Thành/ Songmoi