Sốt rét kháng thuốc: Bệnh dịch thảm họa trong tương lai?

[miro1510]

Ka Lar Nar đã bị sốt rét lần thứ sáu khi ông làm việc xa nhà tại trang trại ở khu rừng nhiệt đới phía đông nam Myanmar, nhưng lần này rất khó để chữa trị.

Sau khi có kết quả dương tính với bệnh sốt rét, ông nhận được đơn thuốc trong 3 ngày bởi những tình nguyện viên tại làng. Tuy nhiên, ông vẫn bị nôn mửa, đau đầu và sau khi thử lại, kết quả vẫn là dương tính.

Các chuyên gia nói rằng trường hợp của ông có thể là dấu hiệu kháng thuốc, đã lan rộng ở Myanmar và các nước khác trong lưu vực sông Mekong và có thể trở thành thảm họa nếu lan đến Châu Phi hay Ấn Độ.

"Đây là cơ hội đã bị bỏ lỡ," Eisa Hamid, nhà dịch tễ học làm việc với Liên Hợp Quốc tại Myanmar, người chuyên theo dõi và đánh giá chương trình bệnh sốt rét cho biết.

Thông thường, sau ba ngày điều trị máu người nông dân sẽ hết hẳn lượng ký sinh trùng sốt rét.

Tỷ lệ tử vong bởi sốt rét giảm 47 phần trăm giữa năm 2000 và 2014 trên toàn thế giới nhưng nó vẫn gây chết 584.000 người vào năm 2013, hầu hết đều ở tiểu vùng Sahara ở châu Phi, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Phần lớn sự thành công trong cuộc chiến chống lại căn bệnh này là do việc sử dụng các phương pháp điều trị kết hợp (ACTs) dựa trên artemisinin, dẫn xuất thảo mộc Trung Quốc, hiện đang bị đe dọa khi ký sinh trùng sốt rét đã phát triển sức đề kháng với thuốc.

Các chuyên gia nói rằng Myanmar, có tỉ lệ mắc bệnh sốt rét lớn nhất trong khu vực, là địa điểm đầu tiên lây lan chủng virus kháng artemisinin.

Nằm giữa biển Andaman và dãy Himalaya và giáp với Ấn Độ và Trung Quốc - nơi có 40 phần trăm dân số thế giới - Myanmar là vị trí trọng yếu phải được ngăn chặn trước khi lây lan loại virus kháng thuốc này đến Ấn Độ và châu Phi.

Nếu vấn đề này lây lan ra ngoài khu vực, lịch sử sẽ lặp lại lần thứ ba, với khả năng lây lan của bệnh sốt rét kháng thuốc lây lan đến Châu Phi, cướp đi mạng sống của hàng triệu người, đặc biệt là trẻ em.

Nhưng lần này thật sự cấp bách bởi loại thuốc thay thế ACTs vẫn chưa được hoàn thành.

Trước khi được xác định ở Myanmar vào năm 2008, dấu vết của virus kháng thuốc đã được tìm thấy ở Campuchia và kể từ đó chúng cũng đã được xác nhận ở Thái Lan, Lào và Việt Nam.

Chi phí nhân lực và kinh tế để ngăn cản sự lây lan sẽ là rất lớn, theo mô hình được công bố trên Tạp chí Sốt rét tháng trước.

Nghiên cứu ước tính đã có thêm 116.000 ca tử vong mỗi năm nếu chủng kháng artemisinin không được ngăn chặn. Chi phí y tế có thể vượt quá 32 triệu USD mỗi năm, trong khi những tổn thất trong sản xuất bởi sự gia tăng trong các trường hợp tử vong đã được ước tính vào khoảng 385 triệu USD.

Tồi tệ hơn cả Ebola?
Francois Nosten, chuyên gia về bệnh sốt rét người Pháp đã nghiên cứu các bệnh dọc theo biên giới Myanmar-Thái Lan trong khoảng ba thập kỷ, cho biết loại kí sinh kháng thuốc là mối đe dọa thầm lặng mà có nguy cơ bị bỏ qua khi toàn thế giới đang đổ dồn sự chú ý vào dịch Ebola ở Tây Phi.

ACTs ở Myanmar vẫn có công dụng, nhưng chúng đã thất bại ở miền tây Campuchia, dấu hiệu cho thấy thời gian đang trôi rất nhanh trước khi chủng kháng thuốc này sẽ hoàn toàn miễn nhiễm với thuốc ACTs hiện nay.

Khoảng 60 phần trăm của 51 triệu người dân Myanmar sống ở các vùng sốt rét, nhiều người trong số họ di cư và một số lại khó tiếp cận.

Số người chết vì căn bệnh này đã giảm mạnh sau khi ACTs trở nên phổ biến rộng rãi nhưng đất nước này vẫn ghi nhận 333.871 trường hợp mắc bệnh sốt rét vào năm 2013 và 236 trường hợp tử vong.

Ở Nước Kayin, trước đây được biết đến như Karen, nhiều tiến bộ đã được ghi nhận từ hiệp định ngừng bắn tháng một năm 2012 giữa chính phủ và Liên minh quốc gia Karen (KNU), ngăn chặn cuộc chiến tranh dân sự kéo dài nhất thế giới.

Những ngôi làng như Saw Min đã từng có rất nhiều trường hợp mắc bệnh sốt rét nhưng với sự tiếp cận của nhân viên y tế kể từ khi ngừng bắn, ACTs, với việc chẩn đoán nhanh và phân bố rộng rãi thuốc đặc trị ACTs đã làm giảm đáng kể trường hợp tử vong vì sốt rét.

"Chúng tôi đã từng có có tỷ lệ mắc cao hơn nhiều," Saw Ohn Myint, một nhân viên y tế cộng đồng cho biết. "Nhưng chúng ta cần nhiều hơn những nhân viên được đào tạo và thiết bị hiện đại để tiếp tục tiến hành."

Các tổ chức cứu trợ quốc tế đã làm việc với các nhóm dân tộc và chính phủ để thiết lập một mạng lưới 1.500 tình nguyện viên y tế thôn bản, để phân phối thuốc ACTs.

Nhưng 1,5 triệu người Kayin đang ở trong khu vực khó tiếp cận, đôi khi vẫn bị kiểm soát bởi các nhóm vũ trang dân tộc đã làm giảm sự tiếp cận của nhân viên y tế của chính phủ.

Tình hình cũng rất phức tạp bởi các loại thuốc chống sốt rét giả hoặc chất lượng thấp được phân phối tại các cửa hàng, mà thay vì giết chết các ký sinh trùng, chúng đã làm cho chủng vi khuẩn đó trở nên mạnh mẽ hơn.

Tại Min Saw, nơi bán túi thuốc đầy màu sắc được đồn đại có chứa thuốc chống sốt rét có giá 10 cent, dân làng như Ka Lar Nar nói đôi khi sẽ dễ dàng hơn để mua thuốc từ các "lang băm" hơn là gặp nhân viên y tế.

Với một gói cứu trợ 3 năm, 100 triệu USD ở khu vực châu thổ sông Mekong, Quỹ toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét đã chi 40 triệu Usd để Myanmar có thể chiến đấu với chủng kháng artemisinin.

Làng có số lượng lớn người bị nhiễm lớn sẽ được cứu trợ với hàng loạt các loại thuốc dành cho tất cả mọi người, kể cả khỏe và ốm, để loại bỏ kí sinh falciparum trước khi việc điều trị thất bại hoàn toàn. Kế hoạch này đã được duyệt bởi chính phủ Myanmar.

Nosten, có một đội chữa trị cho 800 làng ở khu vực biên giới Myanmar-Thái Lan với nhiệm vụ điều trị số lượng lớn, nói rằng để xóa bỏ hoàn toàn dịch bệnh là một thách thức, đặc biệt là sốt rét rất tồi tệ tại khu vực hẻo lảnh và vì tại đây có một số lượng lớn những người di cư.

Thuốc điều trị số lượng lớn đã được kiểm nghiệm trước với nhiều thành công khác nhau. Nếu các ký sinh trùng chỉ bị tiêu diệt một nửa, kế hoạch này có thể sẽ gây phản tác dụng và còn tăng sức đề kháng của chúng hơn.

Nó cũng đòi hỏi phải có sự đồng ý của người dân nhưng Nosten tự tin rằng hầu hết dân làng sẽ tham gia.

Điểm sàng lọc cũng đã được thiết lập tại các địa điểm di chuyển quan trọng và thường xuyên của những người lao động di cư, nơi mọi người có thể được kiểm tra, kể cả họ có triệu chứng sốt rét hay không.

VietSN © Sưu tầm