Bài báo có tựa “Lật tẩy chiêu tuyệt thực của Nguyễn Văn Hải” do nhà báo Vũ Đại Phong viết và đăng trên tờ Công An Nhân Dân Hà Nội đang phải đối mặt với rất nhiều câu hỏi, trong đó tấm h́nh đi kèm được chú thích chụp blogger Điếu Cày rất khỏe mạnh trong nhà giam bị cho là đă qua chỉnh sửa và điều này đă đi ngược lại với tiêu chuẩn đạo đức báo chí. Mặc Lâm t́m hiểu sự việc qua phân tích của chuyên gia IT về vấn đề này.
Trong thời đại computer đă phát triển vượt bậc như hiện nay, một tấm h́nh được xem là “hot” nếu xuất hiện trên mặt báo và có khả năng thay đổi nội dung một câu chuyện hay chứng minh đuợc sự thật mà công chúng đang tranh căi th́ tấm h́nh ấy chắc chắn sẽ đuợc săm soi rất kỹ để t́m hiểu nó chụp vào thời gian nào, trước hay sau sự việc diễn ra và quan trọng nhất tấm h́nh ấy có được chỉnh sửa bằng kỹ thuật Photoshop hay không.
Tờ báo Dân Trí của Việt Nam đă từng mang tiếng chỉnh sửa h́nh ảnh trong vụ Trần Khải Thanh Thủy với mục đích tăng thêm tội trạng cho bà và bẻ hướng câu chuyện theo ư đồ của phóng viên nếu không muốn nói kể cả của cơ quan công quyền. Sự việc gần đây nhất là tấm ảnh của phóng viên Vũ Đại Phong của báo Công an Nhân dân Hà Nội khi mang h́nh ảnh của Blogger Điếu Cày Nguyễn Văn Hải vào bài viết của ḿnh để chứng minh người tù này vẫn mạnh khỏe và không phải là đang tuyệt thực như dư luận đang tố giác sự vô tâm của nhà giam Tổng cục 8.
Tấm h́nh nhanh chóng bị tố cáo là chỉnh sửa, lắp ghép một cách vụng về và từ đó làm động cơ cho gia đ́nh người blogger nổi tiếng này cùng với bạn hữu tới thẳng ṭa soạn báo Công an Nhân Dân đ̣i làm sáng tỏ vào sáng ngày 31 tháng Bảy vừa qua.
Bà Dương Thị Tân vợ cũ của blogger Điếu Cầy cho biết sự việc xảy ra khi đến ṭa soạn báo Công an Nhân Dân:
Cũng như mọi khi giống như là từ lúc mẹ con tôi đi Nghệ An đến nay tất cả mọi nơi đều lẩn tránh, đều có chung luận điệu là không có người giải quyết công việc của gia đ́nh tôi, hoặc thế này hoặc thế kia nhưng nói chung là lẩn tránh, thậm chí họ c̣n đóng cửa không có một người nào để chúng tôi có thể hỏi. Người ta cũng chỉ trả lời một cách rất đơn giản là sếp của họ đi vắng và người phóng viên viết bài đó cũng đi công tác xa tại Tây nguyên. Chúng tôi không chấp nhận cách trả lời như vậy và chúng tôi yêu cầu gặp người chịu trách nhiệm xuất bản bài báo đó.
Không chấp nhận chuyện đó nên anh em bạn hữu chúng tôi đi ra ngoài cửa của ṭa soạn đó và căng băng rôn để phản đối những việc làm của báo Công an Nhân dân đă có hành vi xuyên tạc, vu khống bôi nhọ thân nhân tôi cũng như những bằng hữu của chúng khi bài báo cho là một nhóm người chuyên tụ tập kích động gây rối các thứ trong bài báo đó.
Tấm h́nh trên báo cand online với lời chú thích: Nguyễn Văn Hải trong buổi khám sức khỏe định kỳ (ngày 26/7) và nhận khẩu phần ăn từ cán bộ trại (ngày 28/7). Photo courtesy of cand online
Trong kỹ thuật computer graphic design, việc chỉnh sửa h́nh ảnh trông đẹp và thực hơn nhờ vào các tính năng cắt ráp rất thành công của phần mềm Photoshop. Người xem dễ dàng chấp nhận một tấm ảnh sau khi qua chỉnh sửa trở nên hoàn toàn khác với tấm ảnh nguyên mẫu mà chính người trong ảnh cũng bất ngờ nếu không được huấn luyện chuyên môn.
Tuy nhiên có một sự thật là cho dù tay nghề của người sử dụng phần mềm Photoshop chuyên nghiệp cách nào cũng không thể giấu được các công đoạn mà phầm mềm này thực hiện. Dưới sự phân tích của một chuyên gia, để phát hiện một bức ảnh cắt dán th́ tấm ảnh sẽ đuợc phóng to để lộ ra vết cắt chung quanh của chủ thể muốn cắt. Mặc dù chủ thể đă được làm mờ đi nhưng vẫn để lại những khác biệt của các Pixels hiện ra trong vùng bị cắt. Những chấm nhỏ li ti được gọi là Pixels này là các phân tử tạo nên h́nh ảnh trong Photoshop và do đó chúng có cùng cấu tạo từ màu sắc, ánh sáng trên từng vùng nhất định cho nên khi bị cắt dán, những khác biệt của các Pixels sẽ lộ ra v́ không một bức ảnh nào lại có thể trùng khớp với một bức ảnh khác ở độ sáng cũng như màu sắc.
Hai nữa, cấu tạo h́nh ảnh của Photoshop trên màn h́nh computer căn bản trên ba channel khác nhau. Ba channel đỏ, lá cây và xanh (Red, Green, Blue) khi nằm chồng lên nhau sẽ tạo ra h́nh ảnh thật nhưng khi tách rời chúng từng phần một sẽ hiện lên sự lắp ghép cắt dán ấy rất rơ ràng v́ mỗi màu đều nằm riêng ra trên channel của màu ấy.
Kỹ thuật thứ ba để phát hiện các công đoạn chỉnh sửa là Histogram trong chuơng tŕnh của Photoshop. Histogram sẽ ghi nhận mọi hoạt động chỉnh sửa màu sắc, khẩu độ ánh sáng trên một chủ thể và từ Histogram người ta dễ dàng nhận ra bức ảnh được sửa khi nào và vùng nào bị sửa.
Lắp ghép vụng về
Nhận xét tấm h́nh đang gây ồn ào của bài viết mang tên “Lật tẩy chiêu tuyệt thực của Nguyễn Văn Hải” do nhà báo Vũ Đại Phong sáng tác, chuyên gia IT về h́nh ảnh và an ninh mạng Hoàng Ngọc Diêu cho biết:
Tôi nh́n qua th́ tôi thấy có hai điểm rất rơ ràng và hiển nhiên. Thứ nhất là cái vai của anh Điếu Cày trên h́nh nền nó bị mờ đi v́ ai đó đă cố t́nh làm mờ đi để tiệp với h́nh nền nhưng v́ họ làm rất vụng về cho nên khi ḿnh chuyển qua một channel th́ ḿnh thấy nó hiện ra rất rơ. Thứ hai là cái Histogram trên mặt và trên ngực của anh Điếu Cày nó khác nhau rất nhiều. Nếu tấm h́nh đựơc chụp cùng một ánh sáng cùng một góc độ th́ không có thể nào cái skin tone, cái màu da ở trên trán và trên ngực lại khác biệt nhau đến như vậy. Đây là điểm mà tôi t́m ra ngay lập tức không cần phải phân tích ǵ nhiều.
Khi được nhắc tới chi tiết cánh tay trong tấm h́nh bị cắt một cách vụng về và tác giả của nó lắp ghép với sự thiếu sự hiểu biết về cơ thể học cũng như luật phối cảnh của hội họa, chuyên gia Hoàng Ngọc Diêu cho biết:
Đó cũng là một chi tiết rất thú vị v́ nói một cách khoa học th́ khi đưa tay ra nắm th́ ngón cái phải x̣e ra để giữ cái ca chứ không thể ào nó cụp lại như trong tấm h́nh này. Nh́n cái h́nh th́ rơ ràng ḿnh thấy ngón tay cái nó bị cụt mất. Đây là do người cắt ghép tấm h́nh khá vụng về nên cắt nó bị biến mất một miếng nên không c̣n thấy nguyên vẹn ngón tay cái nữa. C̣n chi tiết cánh tay của người nào đó đưa vào tấm h́nh nh́n rất kỳ quái, nó không phải là màu da b́nh thường nó giống như bị over expose, được cắt ở đâu đó rồi dán vô nên không phù hợp với ánh sáng, màu sắc của h́nh nền.
Sự bức xúc của dư luận và gia đ́nh blogger Điếu Cày trước bài báo của nhà báo Vũ Đại Phong cũng như sự im lặng của Tổng biên tập tờ báo Công an Nhân dân Hà Nội cần được làm rơ, có như thế nền báo chí cách mạng mới khả dĩ có thể thuyết phục người đọc trong t́nh h́nh ngành công an đang tự đánh mất niềm tin một cách trầm trọng như hiện nay.
Mặc Lâm, biên tập viên RFA
Lật tẩy hay bị lật tẩy?
Games
