Các cơ quan tình báo Mỹ đã cảnh cáo về những dấu hiệu bất thường có dính líu đến công ty
G42 của
Các tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE). Sự giao dịch của công ty này với các công ty lớn của TQ được xem là mối đe dọa tiềm tàng cho nền an ninh quốc gia của Hoa Kỳ.
Khi người khổng lồ tìm đến kẻ săn mồi
The New York Times có tường thuật: Tháng Sáu vừa qua, khi Sheikh Tahnoon bin Zayed, Cố vấn an ninh quốc gia của
UAE đến Tòa Bạch Ốc, người đồng cấp Mỹ Jake Sullivan đã nêu ra một vấn đề tế nhị:
G42, một công ty trí tuệ nhân tạo (AI) do Sheikh kiểm soát mà phía Mỹ tin rằng chưa có minh bạch về mức độ hợp tác với các đối tác TQ.
G42 có mức tăng trưởng đáng kinh ngạc, trong đó có cả sự thỏa thuận với hãng dược phẩm châu Âu AstraZeneca và thỏa thuận trị giá 100 triệu USD với một công ty ở Silicon Valley, California để xây dựng
"siêu máy tính lớn nhất thế giới". Tháng Mười 2023,
G42 cho công bố sự thỏa thuận hợp tác với
OpenAI, cha đẻ của
ChatGPT. Với các kênh tình báo mật của Mỹ, sự lớn mạnh của
G42 không hề đơn giản mà có nhiều báo cáo mật đáng lo ngại về công ty này.
CIA và các cơ quan tình báo khác của Mỹ đã theo dõi mối giao dịch của
G42 với các công ty lớn TQ, đặc biệt là
Huawei.
G42 có thể là
"đầu mối" để các kỹ thuật tiên tiến của Mỹ bàn giao bất hợp pháp cho các công ty TQ và chính phủ Bắc Kinh. Cộng đồng tình báo cũng báo động, các thương vụ của
G42 với những công ty TQ có thể khiến cho các thông tin số liệu gene di truyền của hàng triệu người Mỹ bị lọt vào tay của chính phủ TQ.
Nhân vật bí hiểm đầy quyền lực của UAE Sheikh Tahnoon bin Zayed al-Nahyan (trái) (Ảnh: Mustafa Kamaci/Anadolu Agency via Getty Images)
Phía Mỹ có cả một hồ sơ mật về
Peng Xiao, hiện là Giám đốc điều hành của
G42, người đả được đào tạo ở Mỹ nhưng đã từ bỏ quốc tịch Mỹ để nhập tịch UAE. Tại cuộc gặp với Sheikh Tahnoon và tại các cuộc thảo luận khác trong năm qua, chính phủ Hoa Kỳ đã nêu ra sự lo ngại về khả năng
G42 đang bị lợi dụng và các giới chức Mỹ đã tìm cách gây áp lực, đòi
G42 cắt đứt mọi giao dịch với các công ty TQ, nếu không, có khả năng công ty sẽ bị Hoa Kỳ trừng phạt.
(Minh họa)
Các cuộc đàm phán diễn ra trong nhiều tháng qua ở Washington và ở Abu Dhabi, thủ đô UAE với sự tham dự của Giám đốc CIA William J. Burns, Bộ trưởng Bộ Thương mại Gina Raimondo và một số giới chức Mỹ khác. Tarun Chhabra, Giám đốc Kỹ thuật cao cấp của
Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ (National Security Council-NSC) cũng đã đến Abu Dhabi để nêu lên mối lo ngại với phía UAE.
Hầu như các công ty ở mọi lĩnh vực trên toàn cầu đều có sự giao dịch trực tiếp hay gián tiếp với TQ, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, cho nên nỗ lực của phía Hoa Kỳ nhằm đặt công ty
G42 dưới
"kính chiếu yêu" cho thấy các cơ quan tình báo Mỹ đang gặp khó khăn như thế nào trong việc tìm xem, liệu một công ty nước ngoài đang làm ăn với TQ có đang giao dịch một đối tác thuộc sự kiểm soát của quân đội hay cơ quan an ninh TQ hay không.
Cái khó là sự hợp tác thường không rõ ràng đối với các công ty thuộc lĩnh vực AI mà trong đó mục tiêu dân sự và quân sự đều có sự lẫn lộn. Trong trường hợp của công ty G42,
CIA và các cơ quan của chính phủ Mỹ đã điều tra mối giao dịch giữa công ty này với các công ty và chính phủ TQ. Họ chỉ ra rõ, cơ sở hạ tầng kỹ thuật căn bản của nó được xây dựng với sự trợ giúp của các công ty rất đáng ngờ như
Huawei. Các cơ quan tình báo Mỹ đặc biệt chú ý đến
Presight AI, một công ty con của
G42 chuyên bán ra kỹ thuật giám sát cho ngành cảnh sát trên toàn thế giới, trong đó có phần mềm gần giống với các loại mà cảnh sát TQ thường áp dụng.
Tham vọng lớn nhưng thiếu sự minh bạch
Tên của
G42 này được lấy từ
"The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy", bộ truyện về khoa học viễn tưởng của Douglas Adams, trong đó
con số 42 là câu trả lời cho "câu hỏi cuối cùng về sự sống, vũ trụ và mọi thứ" (
G là chữ viết tắt của
Group).
G42 có quỹ đầu tư kỹ thuật trị giá 10 tỷ USD để tạo ra một mô hình AI (giống như
Chat GPT), đào tạo tài năng kỹ thuật, thành lập công ty chăm sóc sức khỏe, chương trình giải trình tự bộ gene và còn nhiều mục tiêu khác nữa. Theo báo cáo của
Bloomberg News, trong các khoản đầu tư ra nước ngoài của
G42, đáng chú ý là đã mua số cổ phiếu trị giá 100 triệu USD của
ByteDance (công ty mẹ của
TikTok, ứng dụng truyền thông xã hội phổ biến của TQ) hồi đầu năm nay. Ngoài việc hợp tác với các công ty TQ,
G42 còn ký thỏa thuận với các công ty Mỹ như
Microsoft, Dell Technologies.
Sheikh Tahnoon, Chủ tịch G42, là một trong những người đàn ông quyền lực nhất
UAE. Ngay cả ở một đất nước, nơi các giới chức cao cấp thường nắm giữ nhiều chức vụ, Sheikh Tahnoon (anh em của Tổng thống UAE) vẫn khác hơn họ. Ngoài việc giám sát một tập đoàn bí mật có tên
"International Holding Company" (công ty niêm yết có giá trị cao nhất của
UAE), Sheikh Tahnoon còn là phó vương Tiểu vương quốc Abu Dhabi và là người đứng đầu Quỹ đầu tư quốc gia (
sovereign wealth fund)
Mubadala có trị giá 853 tỷ USD do gia đình ông đứng ra điều hành (Quỹ này có cổ phần trong
G42).
Phần mình, Xiao đã từng tham gia vào các dự án kinh doanh của Sheikh Tahnoon một thời gian và chính hoạt động của quỹ này đã dẫn đến sự báo động trong cộng đồng tình báo Mỹ. Có rất ít thông tin về lý lịch của Xiao trên mạng internet, một điều hiếm thấy đối với CEO của một công ty nổi tiếng. Trang
LinkedIn và hồ sơ công ty cho biết ông đã lấy bằng cử nhân tại Đại học Hawaii Pacific và bằng thạc sĩ tại Đại học George Washington vào thập niên 1990 (nhưng không có thông tin nào về những năm tháng trước đại học). Tài khoản
LinkedIn của Xiao cho biết ông làm việc từ 1999-2014 trong cương vị giám đốc kỹ thuật tại
MicroStrategy, một công ty kỹ thuật cao ở Virginia. Hiếm khi trả lời phỏng vấn báo chí nhưng thỉnh thoảng Xiao có diễn thuyết trước công chúng.
Bốn năm trước đây, một công ty do Xiao đứng đầu đã hợp tác điều hành ứng dụng truyền thông xã hội
ToTok bị các cơ quan tình báo Mỹ xác định là công cụ gián điệp mà chính phủ
UAE sử dụng để theo dõi người dùng. Các kỹ sư TQ đã giúp tạo ra ứng dụng gián điệp này. Theo đánh giá về tình báo Mỹ hồi năm 2019, công ty
Pax AI của Tiểu vương quốc Dubai do Xiao điều hành đã lưu trữ các thông tin số liệu thu thập từ ứng dụng
ToTok.
Bill Marczak của nhóm giám sát kỹ thuật số
Citizen Lab tại Đại học Toronto, Cananda cho biết,
"Vì ToTok hoạt động rất tốt nên mức độ phổ biến của nó đã tăng lên ở UAE và trong cộng đồng UAE ở nước ngoài. Điều đáng nhớ là ứng dụng không cấm G42 truy cập vào các cuộc trò chuyện của người dùng để thu thập một lượng lớn thông tin nhạy cảm. G42 dường như đã mua lại tài sản và tuyển nhân sự từ ứng dụng trò chuyện YeeCall của TQ để thiết kế ra ứng dụng ToTok".
Khi bắt đầu đại dịch coronavirus năm 2020, công ty
G42 đã hợp tác với công ty kỹ thuậtsinh học TQ
BGI Genomics để đem phân phối các bộ xét nghiệm Covid-19 và chính phủ UAE đã tặng hàng chục ngàn bộ xét nghiệm này cho tiểu bang Nevada. Lúc đó, theo AP, các giới chức Mỹ cảnh cáo Nevada không nên phân phối chúng vì lo ngại chính phủ TQ đang bí mật thu thập thông tin về gene di truyền của người Mỹ từ các bộ xét nghiệm này.
Đến tháng 3/2021, chính phủ Hoa Kỳ đã đưa các công ty con của
BGI Genomics vào
"danh sách đen" của Bộ Thương mại, nêu ra lý do
"việc thu thập và phân tích số liệu gene di truyền do các công ty này thực hiện đang giúp cho chính phủ TQ theo dõi và giám sát người dân Mỹ".
Tháng 6/2020, Xiao và các vị đứng đầu UAE thông báo rằng công ty
G42 đang hợp tác với
Sinopharm (gã khổng lồ dược phẩm TQ) để thực hiện Giai đoạn 3 cuộc thử nghiệm lâm sàng đối với vaccine Covid-19. Theo một bài đăng trực tuyến của Đại sứ quán TQ tại Bahrain, thử nghiệm được mở rộng sang các quốc gia khác trong khu vực, kể cả Bahrain. Vào tháng 3/2021, Bộ trưởng Ngoại giao TQ Vương Nghị thông báo trong chuyến thăm UAE: G42 và Sinopharm sẽ sản xuất vaccine ở Abu Dhabi.
Chính phủ TQ không hề giấu giếm ý định mở rộng dấu ấn kinh tế và quân sự ở khu vực Trung Đông. Mối giao dịch ngày càng sâu đậm giữa TQ và UAE đã chứng minh ra điều đó và là lời báo động đặc biệt đối với Mỹ. UAE thường xuyên mua trang thiết bị quân sự trị giá hàng tỷ USD của Mỹ, nhưng cũng háo hức mua thiết bị của TQ. Vấn đề đã tạo ra nhiều tranh cãi hơn sau khi Hoa Kỳ đồng ý bán các máy bay chiến đấu F-35 tối tân cho UAE vào năm 2020 như là động lực để thúc đẩy quốc gia này sẽ bình thường hóa bang giao với Israel, nhưng phải bảo đảm kỹ thuật sử dụng trong những chiếc máy bay này không rơi vào tay kẻ thù (cuối cùng, thỏa thuận mua bán loại F-35 này đạ không được thực hiện).
Thời kỳ đầu của Tổng thông Mỹ Biden, các giới chức cao cấp đã chất vấn UAE về những hình ảnh vệ tinh cho thấy TQ đang tiến hành xây dựng một căn cứ quân sự ở đây. Dự án sau đó đã bị đình chỉ dù phía UAE khẳng định đó chỉ là hải cảng thương mại.
