Ở thành phố lớn, cứ đến dịp là nhà nhà người người đóng góp cho nạn nhân chất độc màu da cam, nạn nhân lũ lụt, các hộ khó khăn hay các khoản phí không tên khác là lẽ rất thường t́nh. Tuy nhiên, ở các hộ nghèo ở quê mà cũng làm thế th́ nỗi khổ kêu ai thấu? Người dân từ đó thấy các cán bộ đi thu tiền không khác ǵ dân anh chị.
Tước quyền khai sinh của con để "trốn" tiền đóng sản
Nhà anh Mai Văn Cảnh ở thôn 10, khuất lấp dưới chân núi đá vôi bạc trắng. Bố mẹ anh Cảnh ở ngoài làng, hơn chục năm trước, khi lấy vợ anh đă "di" vào đây để vỡ đất mưu sinh.
T́m vào nhà anh Cảnh vào gần trưa vẫn thấy anh phơi ḿnh làm cỏ cho đám ngô đă cao lấp ngực người.
Như nhiều gia đ́nh khác ở Hà Vinh, dù chưa đầy 40 tuổi nhưng anh cảnh đă có tới 5 mặt con. Thấy nhà có khách lạ, mấy đứa nhỏ đang nô trên giường bỗng im bặt rồi cứ thế xúm xít bấu vào cổ bố.
Bởi nghèo, bởi khó khăn túng quẫn, gần nửa năm trước, anh Cảnh đă vay mượn để vợ đi xuất khẩu lao động ở Đài Loan. Tuy vắng bàn tay quán xuyến của vợ nhưng nhà cửa anh Cảnh gọn gàng, ngăn lắp.
"May mắn là mấy đứa con tôi nói thương bố mẹ nghèo khó nên cũng rất ngoan. Đứa lớn th́ đang học cấp 3 ngoài huyện. Việc nhà cửa, chăm lo cho các em đều do đứa thứ hai đảm hết", chỉ cháu bé đang lúi húi quét dọn ngoài sân anh Cảnh tự hào.
Nói chuyện đóng góp, anh Cảnh bảo đó cũng chính là lư do vợ anh phải xa chồng, xa các con lang bạt xứ người. "Vợ tôi đi lần này là lần thứ hai rồi. Chục năm trước cũng v́ túng thiếu quá nên cô ấy cũng phải xa gia đ́nh", anh Cảnh chia sẻ.
Lần đi này, vợ anh Cảnh cũng đă gửi về hơn chục triệu đồng. Nhận khoản tiền nước mắt, mồ hôi của vợ ấy, anh Cảnh dành một phần trả những khoản nợ nóng, phần c̣n lại th́ cất thật kỹ để dành thanh toán những khoản vay dài hơi.
"Tôi ở nhà th́ cũng chỉ quanh quẩn ruộng vườn thôi. Cố gắng để không phải tiêu vào tiền của vợ nhưng xem ra khó lắm. Mấy đứa đi học lại thêm khoản đóng sản mỗi vụ vài triệu nữa, căng lắm!", anh Cảnh lo lắng.
Năm mặt con, thêm hai vợ chồng nữa là 7 khẩu, mấy vụ gần đây vụ nào gia đ́nh anh Cảnh cũng phải đóng 5- 6 triệu đồng. Cá biệt, có vụ phải đóng tới gần chục triệu đồng.
Tuy nhà có 7 khẩu nhưng trên giấy thanh toán, xă, thôn chỉ thu có 6. "Nói thật với anh, ở đây trẻ con ẵm ngửa đă phải đóng các khoản như người lớn rồi, nhà tôi đóng có 6 khẩu là v́ đứa nhỏ đang trốn đấy", anh Cảnh thật thà.
Theo anh Cảnh, con út của anh, cháu Mai Thị Thanh Trúc, năm nay vừa 4 tuổi, sở dĩ thoát khỏi "ṿng xoáy đóng sản" là bởi gia đ́nh… cố t́nh quên việc đăng kư khai sinh, vào hộ khẩu cho cháu.
"Ở đây cứ có tên trong hộ khẩu là cả xă và thôn đều đè nghiến ra thu tiền. Mỗi vụ vài trăm ngh́n chứ không ít đâu!", anh Cảnh trần t́nh.
Theo t́m hiểu của chúng tôi, ở Hà Vinh có nhiều gia đ́nh phải đắng cay chấp nhận việc giọt máu do ḿnh dứt ruột đẻ ra phải chậm khai sinh vài năm để trốn đóng sản.
Lư giải của mọi người là, mỗi năm một khẩu phải đóng tới vài trăm ngh́n th́ thà rằng cứ để đến khi 4-5 tuổi, lúc đi học mẫu giáo mới làm khai sinh, vào hộ khẩu th́ đỡ phải đóng cả đống tiền.
"Khi đó ra ủy ban làm giấy khai sinh thà bị phạt một ít c̣n hơn", anh Cảnh chia sẻ.
Chưa kịp xoay tiền đóng sản, dân nghèo bị cán bộ thu ḅ
Gia đ́nh ảnh Cảnh là hộ cận nghèo, được hưởng nhiều chính sách ưu đăi của Nhà nước. Tuy nhiên, với những cán bộ thôn, xă th́ gia đ́nh anh không có được sự ưu ái nào. Chậm đóng góp, cán bộ cũng chẳng vị t́nh. Họ vẫn có kế sách, phương pháp để gia đ́nh anh phải xoay tiền đóng góp.
Những ngày cuối năm 2014, đầu 2015, xă, thôn tiến hành thu sản vụ mùa. Lần ấy, theo giấy thanh toán, gia đ́nh anh Cảnh phải nộp hơn 4,5 triệu đồng.
Thời gian ấy, bởi công việc làm ăn gặp nhiều trắc trở nên dù "trống đóng sản đă dội th́nh th́nh" nhưng vợ chồng anh cũng chẳng biết trông cậy vào khoản nào để có tiền đóng góp.
"Cũng chẳng trây ́ được đâu, không nộp trước th́ phải nộp sau thôi, nhưng đợt đó gia đ́nh tôi khó khăn quá!", anh Cảnh chia sẻ.
Không nộp tiền đúng tiến độ, như nhiều trường hợp khác ở địa phương, gia đ́nh anh Cảnh đă bị tổ công tác của xă, thôn t́m tới.
"Họ nói không đóng tiền th́ họ sẽ bắt con ḅ của gia đ́nh tôi. Tôi biết họ nói là làm nên cũng sợ lắm!", anh Cảnh nhớ lại.
Thấy tổ công tác tỏ thái độ kiên quyết, anh Cảnh đă mếu máo van nài. "Cả nhà có mỗi con ḅ thôi, tôi phải vay tiền từ ngân hàng chính sách để mua những 16 triệu đấy, thế nhưng nói thế nào th́ họ cũng không nghe", anh Cảnh cho biết.
Thấy người lạ đến dắt ḅ nhà ḿnh, mấy đứa con anh Cảnh sợ xanh mặt. Mấy đứa lớn th́ nước mắt ngắn dài bởi nghĩ từ nay sẽ không c̣n "bạn ḅ" để chăm bẵm nữa.
"Họ dắt ḅ của tôi xuống nhà văn hóa của thôn và buộc ở đấy! Cùng đường nên tôi cũng phải đi vay mỗi người một ít những mong chuộc được ḅ về", anh Cảnh nhớ lại.
Anh Cảnh kể, thời điểm đó con ḅ của gia đ́nh anh đang có chửa. Bởi sợ… "về với người ta" sẽ không được chăm bẵm như ở nhà nên ngay trưa đó, bỏ cả ăn uống, anh cuống cuồng t́m đến những nơi nào có thể để mượn tiền.
Chiều, khi đă chạy vạy khắp ngả, gom được một khoản kha khá th́ anh Cảnh đến nhà trưởng thôn xin nộp. Như nhiều trường hợp khác, trao tiền xong, anh Cảnh được dắt ḅ về.
Sau lần bị cán bộ thôn, xă đến nhà bắt ḅ ấy anh Cảnh ở tịt trong núi, chẳng mấy khi ló mặt ra ngoài. Anh bảo, ở đây nhiều người lâm vào hoàn cảnh như anh nhưng dù có "người cùng cảnh ngộ" th́ cũng xấu hổ với làng xă lắm.
"Đi đâu người ta cũng chỉ trỏ hỏi thăm, ḿnh là đàn ông trụ cột trong nhà cũng thấy ngại", anh Cảnh ngượng ngùng.
Chính v́ bởi ngại, muốn ngóc đầu lên nên hai vợ chồng đă nước mắt vắn dài suy tính để rồi đưa ra quyết định… phân ly.
"Tôi có sức khỏe th́ ở nhà lo ruộng vườn, vợ tôi sẽ đi Đài Loan thêm một lần nữa. Mấy hôm chuẩn bị đi, thương chồng, xót các con cô ấy cứ khóc hoài", giọng buồn rười rượi, anh Cảnh kể.
Thu nợ kiểu… "xă hội đen"
Ở Hà Vinh, nhiều gia đ́nh bị thu tài sản khi mỗi mùa đóng góp ập về.
Tṛ chuyện với chúng tôi, chị Vũ Thị Mai ở thôn 5 vẫn chưa hết bàng hoàng dù gia đ́nh chuyện gia đ́nh chị bị cán bộ xă, thôn cưỡng chế chiếc xe máy, "cần câu cơm" của cả nhà diễn ra từ cuối năm 2014.
Chị Mai nhớ lại, vụ đó chị c̣n thiếu sản hơn 1 triệu đồng. Theo chị, bởi có chồng hiền nên mới bị cán bộ xă, thôn bắt nạt.
"Họ kéo đến 5-6 người. Ban đầu họ đ̣i thu bộ tràng kỷ của gia đ́nh tôi nhưng tôi bảo, đó là tài sản của bố chồng tôi, tôi không đồng ư", chị Mai kể.
Không bê được bộ tràng kỷ, ngó quanh thấy chiếc xe máy dựng ở góc nhà, "tổ công tác" đă tới nhấc đi.
Theo chị Mai, chiếc xe máy có giá hơn chục triệu của gia đ́nh chị những công bộc của dân ấy tống vào nhà bếp của ông trưởng thôn. Nửa tháng sau, khi xoay đủ tiền chị mới rón rén sang chuộc về.
Về Hà Vinh hỏi chuyện dân không đủ tiền đóng góp bị cán bộ cưỡng chế tài sản, nhiều người đă chỉ đường để chúng tôi t́m vào khu Băi Trát. Nơi đó có hộ gia đ́nh ông Hoang Văn Chính đang sinh sống.
Giống như gia đ́nh anh Cảnh, ông Chính cũng rời làng vào khu đồi mênh mông này để tiện bề khai khẩn đất hoang, tăng gia vườn tược. Tuy cách trung tâm vài cây số nhưng gia đ́nh ông Chính vẫn thuộc "biên chế" của thôn 10.
Sở dĩ ông Chính được được mọi người giới thiệu là bởi gia đ́nh ông từng hai lần bị cán bộ cưỡng chế tài sản.
Tṛ chuyện với chúng tôi, ông Chính bảo, cả hai lần cán bộ đến cưỡng chế tài sản, ông đều đang lang bạt mưu sinh ngoài Hà Nội. "Tôi đi làm ăn xa chưa kịp mang tiền về nộp nên người ta mới đến thu", ông Chính cho biết.
Theo trí nhớ bà Bùi Thị Hoàng, vợ ông Chính, lần đầu tiên gia đ́nh bị cưỡng chế là vào năm 2005. Khi đó cán bộ đă xộc vào tận chuồng để bắt đi đôi lợn. Lần thứ hai th́ vào năm 2010, cán bộ đến nhà nhấc đi chiếc ti vi.
"Nói thật với các anh, nhắc lại những chuyện này đến bây giờ tôi c̣n thấy sợ. Lần bị bắt ti vi ấy, tôi đang bế cháu ngoài sân, họ vào lấy mà chân tay tôi luưnh quưnh chẳng biết giữ lại thế nào", giọng thất thần, bà Hoàng kể lại.
Khi những đoàn cưỡng chế khuất bóng, mếu máo, bà Hoàng mới gọi điện cho chồng. Nhận tin dữ từ quê nhà, ngay sáng hôm sau, gom tiền công thợ, ông Chính vội vă bổ về.
Vừa thấy bóng ông, bà Hoàng đă tức tưởi: "Ông ơi khổ quá! Nhà tiền chả có, họ lấy mất ti vi rồi ông ơi!".
Thấy vợ thảm thiết năo ruột thối gan, bực ḿnh ông định buông lời quát. Thế nhưng, nghĩ lại thấy việc người ta đến bắt tài sản cũng là do lỗi ở ḿnh nghèo nên ông đă cố ḱm.
Cất đồ đạc, ông lấy xe phóng xuống nhà trưởng thôn. Sau khi đóng xong hơn 1,5 tiền sản c̣n thiếu, bê ti vi ra xe ông lại đèo về.
Trên đường về, nhiều người c̣n tưởng ông mua ti vi mới.
Như là… cướp cạn
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Quang Tuấn, Phó Chủ tịnh HĐND xă Hà Vinh (trước đây là Phó Chủ tịch UBND xă, người từng tham gia nhiều đoàn cưỡng chế theo sự phản ánh của người dân) thừa nhận, việc cưỡng chế tài sản khi dân không hoàn thành nghĩa vụ đóng góp là có thật.
Theo ông Tuấn, đến mùa đóng góp, các thôn sẽ làm danh sách thống kê những hộ nào c̣n nợ đọng tiền sản rồi báo lại cho xă. Trên cơ sở đó, xă sẽ thành lập tổ công tác gồm có UBND, MTTQ cùng các tổ chức đoàn thể khác để đến nhà… "vận động".
Theo ông Tuấn, sau khi vận động mà hộ gia đ́nh đó vẫn không nộp th́ phải dùng đến biện pháp thế chấp tài sản.
"Ví dụ như anh có con ḅ th́ phải làm biên bản tạm giữ là do anh chiếm dụng mà có. Chúng tôi chỉ tạm giữ thế là mai họ mang tiền đến th́ lại trả", ông Tuấn cho biết.
Theo ông Tuấn, 2-3 năm gần đây xă không thực hiện việc tạm giữ tài sản mỗi khi dân chậm nộp sản nữa.
"Bây giờ gia đ́nh (ra xă- PV) xin cho con em chuyển khẩu, hoặc đăng kư kết hôn… th́ yêu cầu anh phải nộp", ông Tuấn nói về cách thức mới để ép người dân nộp tiền.
"Nói chúng là quản lư (thu sản- PV) bằng cách này cũng được ít lắm. Nói chung là vẫn phải phục vụ nhân dân", ông Tuấn cho biết.
Games
