Ở đâu cũng có người giỏi người kém, những người Việt hiện đang sống ở Mỹ cũng nằm trong những con số đă được thống kê. Số người Việt sang Mỹ thực chất đă vào tầng lớp lao động cao hơn hẳn so với các sắc dân khác. Tuy nhiên, đó vẫn chỉ là con số, rất nhiều người Việt đă vào tầng lớp thượng lưu hay vào những tầng lớp lănh đạo của chính phủ Mỹ.
Trong một bài viết trên trang web của Viện Chính sách Di dân Hoa Kỳ cho biết, những người nhập cư Việt Nam có tŕnh độ học vấn hơi thấp hơn so với những sắc dân khác và người Mỹ bản địa. Trong năm 2014, khoảng 25% người nhập cư Việt (tuổi từ 25 trở lên) có bằng cử nhân hoặc cao hơn, so với 29% dân số của những người nhập cư nước ngoài khác và 30% của người Mỹ.
Cũng theo bài viết trên, những người nhập cư Việt tham gia tầng lớp lao động cao hơn so với các sắc dân khác và người Mỹ bản địa. Trong năm 2014, khoảng 67% người nhập cư Việt (tuổi từ 16 trở lên) tham gia lực lượng lao động dân sự, so với 66% của tất cả những người nhập cư và 62% của người dân bản địa.
Tuy nhiên, theo Giáo sư Cường Nguyễn, Hiệu trưởng trường Đào tạo Kỹ sư thuộc Đại học Công giáo Hoa Kỳ cho biết, không chỉ người nhập cư, mà chính những người Việt thế hệ thứ hai được sinh ra và lớn lên tại Hoa Kỳ đôi lúc cũng chưa thật sự nhận thức được tầm quan trọng của việc học.
Ông nói: “Tôi thấy thế hệ thứ hai th́ họ không phải đi ra khỏi Việt Nam trong thời kỳ sau chiến tranh th́ họ có ỷ y hơn, là nhiều người họ không nghĩ là phải đi học, bởi thế nó cũng bị ảnh hưởng lây. Họ không như thế hệ đầu là vấn đề phải sinh sống, phải có bằng cử nhân hoặc thạc sĩ để sinh sống; c̣n các con em ở bên này họ thấy đủ quá, họ nghĩ rằng rất là đầy đủ, họ nghĩ rằng đôi lúc cái vấn đề đi học đại học không có cần thiết. Đó là chuyện ưu tư rất nhiều cho các phụ huynh bên này cho các con em v́ các con em không thấy vấn đề quan trọng để đi học đại học. Họ nghĩ rằng trước sau ǵ cũng tốt thôi, không cần thiết lắm. Thay v́ thế hệ đầu nghĩ đó là cái quan trọng nhất.”
Trong khi đó, chị Katherine, hiện đang công tác tại tập đoàn truyền thông Zeni Max, cho biết khi chuyển đến Mỹ sinh sống, chị thậm chí không biết một chữ tiếng Anh nào, chị lao vào học và nỗ lực làm việc để được đề bạt lên các cấp cao hơn. Chị cho biết: “Làm ǵ th́ làm cũng phải học mới có bằng cấp, người ta mới cho ḿnh lên tới chức cao được, chứ không có bằng cấp th́ cũng đâu có làm ǵ được.”
Đối với gia đ́nh chị Katherine, những người thuộc thế hệ thứ 2 tại Mỹ đều chú trọng việc học và có bằng cấp cao cũng như công việc ổn định. Chị tâm sự: “Mấy đứa cousin (họ hàng) thế hệ thứ 2 đó là 1 đứa bác sĩ, 2 đứa luật sư, 1 đứa học pharmacy (dược), một đứa học CPA (kế toán viên). Tụi nó bây giờ khoảng 25-26 tuổi, tụi nó sinh đẻ ở đây đó, tụi nó ham học lắm. Because (bởi v́) ḿnh nói với nó là nếu ở đây không có bằng cấp là không có làm ǵ được hết trơn đó. Bây giờ cái bằng 4 năm là không có làm ǵ được hết. Phải bằng master hoặc PhD.”
Giáo sư Cường nói nếu người Việt nhập cư không chú trọng học hành để lấy bằng cấp th́ khi ḥa nhập vào xă hội Hoa Kỳ sẽ gặp khó khăn hơn khi làm việc và thăng tiến. Để thay đổi t́nh trạng học vấn này th́ cần phải có sự giáo dục từ ngay trong chính gia đ́nh mỗi cá nhân.
Ông nói: “Tôi nghĩ rằng chỉ có vấn đề dạy dỗ trong gia đ́nh từ nhỏ đến lớn. Có nghĩa là ḿnh phải khuyên các con em của ḿnh rằng vấn đề giáo dục có bằng cấp rất quan trọng cho tương lai tại v́ đó là cái ch́a khóa cho sự thành công trong đời. Có nghĩa rằng ḿnh không chỉ đủ ăn đủ uống nhưng mà nghĩ rằng muốn phát triển trí tuệ hay là muốn có thành công nhiều hơn th́ vấn đề đi học để có bằng là quan trọng nhất.”
Mặc dù có sự so sánh, nhưng sự khác biệt giữa các con số không nhiều và có thể những người nhập cư nước khác có bằng cử nhân cao hơn, nhưng điều quan trọng hơn vẫn là phẩm chất của con người đó như thế nào.
Vị hiệu trưởng này chia sẻ: “Mặc dầu không có bằng cử nhân, chỉ có bằng 2 năm thôi th́ tôi nghĩ rằng theo đức tính của người Việt Nam cần cù và siêng năng th́ vấn đề trong tương lai, không có bằng cử nhân th́ họ cũng kiếm đủ th́ giờ trong thời gian đi làm việc để kiếm được bằng cử nhân để có thể làm lănh đạo trong tương lai.”
Giáo sư cũng đưa ví dụ về trường hợp một sinh viên từ Đà Nẵng, Việt Nam, nhận học bổng của Trường Đại học Công giáo để sang Mỹ học tập. Sinh viên Nghĩa lớn lên trong một gia đ́nh nghèo và sang Mỹ học từ năm 2010. Trong quá tŕnh học tập, ngoài việc nỗ lực để đạt kết quả tốt, sinh viên này cũng cố gắng đi làm thêm kiếm tiền để phụ giúp bố trả nợ những khoản tiền vay mượn để cho con đi học. Với những phẩm chất cần cù và thông minh của người Việt, sau 6 năm học tập tại Mỹ, anh Nghĩa sẽ trở thành một Tiến sĩ vào tháng 5 tới.
