Nếu đă từng uống bia hơi ở Việt Nam th́ không thể không chú ư đến chiếc cốc. Một chiếc cốc không có ǵ đặc biệt nhưng nó đă được cho là huyền thoại. Có nhiều người cũng chưa biết về nguồn gốc dù đă sử dụng nó nhiều.
Ra đời như một nhiệm vụ
Bia hơi vỉa hè từ lâu đă trở thành một nét “văn hoá riêng” của người Hà Nội. Trong thời kỳ bao cấp khó khăn, bia hơi dù được coi là mặt hàng xa xỉ nhưng những của hàng Mậu dịch quốc doanh độc quyền bán bia của nhà nước luôn đông kín khách mỗi buổi chiều về. Cảnh tượng cả trăm con người nhẫn nại chờ đợi rồi thất vọng ra về khi chưa đến lượt bia đă bán hết không phải chuyện hiếm.
Không có cốc "chuyên dụng” để uống bia, người Hà Nội khi đó dùng đủ các loạt cốc chén to nhỏ hay. Năm 1976, hoạ sỹ Lê Huy Văn ngày đó đang làm việc ở Pḥng Kỹ thuật Liên hiệp xă Tiểu thủ Công nghiệp Trung ương đă được giao nhiệm vụ thiết kế chiếc cốc uống bia, phục vụ nhu cầu của nhân dân.
Mất chưa đầy một giờ đồng hồ, h́nh dáng của chiếc cốc đă hiện lên trên bản vẽ và 3 ngày sau mẻ cốc vại bia “huyền thoại” đầu tiên chính thức ra ḷ tại HTX Thủy tinh Dân Chủ.
"Trên bản vẽ, tôi thiết kế chiếc cốc có h́nh côn, phần miệng loe to thân đáy nhỏ lại nhằm giúp việc xếp chồng cốc lên nhau thuận tiện; trên thân cốc có gờ tṛn để dễ cầm nắm. Cốc có dung tích tới nửa lít do thời điểm đó mua bia mậu dịch mỗi lần xếp hàng chỉ được phép mua 1 cốc, uống xong rồi quay lại xếp hàng mua tiếp. Nên chiếc cốc được thiết kế lớn để mua cho đỡ mất công", hoạ sỹ Văn nhớ lại.
Sau khi thiết kế ra chiếc cốc vại bia “huyền thoại”, bản thân hoạ sĩ Lê Huy Văn cũng một thời gian quên bẵng nó mà tập trung vào công việc thiết kế khác. C̣n bản thân chiếc cốc bản thân nó lại mang một số mệnh khác, chỉ mất vài năm đă hoàn toàn “xâm lấn” thị trường và cứ thế tồn tại suốt hơn 40 năm qua cùng biết bao thăng trầm của lịch sử.
Khi được hỏi về sức sống mănh liệt của chiếc cốc bia vại “huyền thoại”, họa sĩ Văn phân tích, có 3 lư do chính khiến chiếc cốc vại tồn tại lâu bền. Thứ nhất, nó được thiết kế khá chắc chắn, đơn giản phù hợp với việc uống bia b́nh dân. Với h́nh dáng đơn giản cũng giúp quá tŕnh sản xuất, vận chuyển trở nên thuận tiện hơn. Lư do thứ hai, chiếc cốc được sản xuất từ thuỷ tinh tái chế nên giá thành rẻ, không gây ô nhiễm môi trường. Thứ ba đó là do thói quen của người sử dụng. Một khi họ đă quen với nó th́ thật khó để chuyển sang dùng sản phẩm khác.
Năm nay, họa sĩ Huy Văn đă 75 tuổi, tính ra, hơn nửa đời ông đă gắn bó với cốc bia vại. Cũng đă nhiều lần ông nghĩ đến chuyện cải tiến mẫu cốc sao cho đẹp hơn, nhưng chưa thành, do chi phí sản xuất mẫu cốc mới có chi phí cao hơn nhiều lần so với cốc vại.
Chiếc cốc "huyền thoại” không đối thủ
Quả thật vậy, dạo qua một ṿng các quán bia hơi ở Hà Nội, từ nơi tầm xoàng vỉa hè cho đến những nhà hàng sang trọng cao cấp, khách đă uống bia hơi đều dùng chung một loại cốc - chiếc cốc thuỷ tinh màu xanh nhạt mang h́nh dáng thô kệch, sần sùi, đầy bọt thuỷ tinh.
Cũng đă có nhiều nhà hàng bia cao cấp muốn nâng chất lượng phục vụ khách hàng nên đă thử thay thế cốc uống bia hơi bằng loại cốc thuỷ tinh đời mới trong vắt, có quai cầm hoặc loại cốc nhựa trắng giả pha lê có độ bền cao nhưng đều không được khách hàng ưa chuộng. Họ nói uống bia hơi trong loại cốc nhẹ tếch ấy làm mất đi hương vị đậm đà của bia hơi Hà Nội và đ̣i chủ cửa hàng phải sử dụng loại cốc vại truyền thống. Vậy là những loại cốc đời mới đành chịu cảnh xếp xó nhường chỗ cho chiếc cốc xanh huyền thoại.
Anh Thắng (Thái Nguyên) chia sẻ: “Uống bia hơi mà không phải bằng loại cốc vại xanh này th́ mất hẳn vị ngon rồi."
Cùng chung quan điểm, nhiều người cho rằng bia hơi Hà Nội đă trở thành một “nét văn hoá” riêng. Không cần nhà hàng sang trọng, cốc đẹp, khách vào uống bia hơi có cái thú riêng khi được cầm cái cốc vại thô kệch, bọt tăm nổi li ti khi uống đến đâu bọt bám theo thành cốc tới đó. Chiếc cốc vại ấy từ khi ra đời đến nay như một định mệnh đă gắn liền với văn hoá uống bia hơi Hà Nội.
Chiếc cốc vại với vẻ đẹp dù thô kệch, cổ lỗ nhưng lại đem cho người ta cảm giác thích thú mỗi khi chạm tay vào…h́nh ảnh những bọt bia lăn tăn đan xen với màu vàng đượm đựng trong khối thuỷ tinh màu xanh đặc trưng ấy đă in đậm vào tâm trí nhiều người, giữ chiếc cốc tồn tại trong suốt hơn 40 năm qua và sẽ c̣n rất lâu nữa.
Games
