Những ṭa nhà với ngọn lửa và khói nghi ngút sẽ ám ảnh những người c̣n sống. Tâm lư của họ bị ảnh hưởng rất lớn. Đó là trải nghiệm cực kỳ khủng khiếp, hỏa hoạn khiến cả nạn nhân lẫn người cứu hộ rơi vào t́nh trạng đau đớn, lo âu, tuyệt vọng kéo dài.
Khi bước chân ra ngoài ngày 10/9/2017, Sarah Piotrowski (Mỹ) không hề nghĩ rằng ḿnh sẽ chẳng về nhà được nữa. Buổi tối ra ngoài xem phim bỗng chốc trở thành cơn ác mộng. Người phụ nữ trẻ nhận tin căn hộ nằm ở tầng 9 khu Egdehill Drive của ḿnh ch́m trong biển lửa.
Ngay lập tức, Sarah cùng bạn trai Scott D'Antimo chạy về nhà. Đội ngũ cứu hỏa nhanh chóng có mặt song chỉ cứu được hai con mèo và một con thỏ của cặp đôi. Hầu hết tài sản cháy thành tro.
"Thật đau ḷng khi mất mọi thứ bạn cất công xây dựng suốt ba năm", Sarah nghẹn ngào kể với Barrie Today. Từ chỗ sở hữu vỏn vẹn một chiếc tivi, một chiếc bàn và một chiếc giường, cô đă cố gắng làm việc để tự xây dựng tổ ấm, "một chốn yên ổn cho bản thân". Giờ đây, tất cả đều tan biến.
Đám cháy thiêu rụi căn hộ của Sarah và làm hư hỏng hai nhà khác, tổng thiệt hại khoảng 75.000 USD. Không ai bị thương nhưng nỗi đau tinh thần th́ kéo dài đến tận ngày nay.
"Chúng ta thường nghĩ rằng thật may mắn khi không có thương vong mà không nhận ra hỏa hoạn dù nhỏ cũng kéo theo quăng thời gian đầy khó khăn", Samantha Hoffmann, sĩ quan từ Sở Cứu hỏa Barrie nhận định. Trên thực tế, cháy nhà là trải nghiệm cực kỳ khủng khiếp. Nạn nhân trở nên sợ hăi, sốc, hoài nghi, đau buồn, giận dữ, tuyệt vọng, chán nản. Họ đối mặt với sự kiệt quệ về cả thể chất lẫn tinh thần nên khó tập trung, dễ căi vă, khó ăn và khó ngủ. Các vấn đề về trí nhớ, lo âu, trầm cảm dễ dàng xuất hiện. Chưa kể, loạt công việc sau hỏa hoạn như dọn dẹp, thay đồ đạc, t́m chỗ ở tạm thời, liên hệ bảo hiểm càng khiến nạn nhân mất phương hướng.
"Lực lượng cứu hỏa đưa chúng tôi những món đồ sót lại từ vụ cháy, kể cả thức ăn. Chúng tôi phải tự phân loại và vứt bỏ. Mỗi lần như thế, tôi lại khóc", Sarah chia sẻ. Trải qua nhiều tháng, giờ đây, cô cùng bạn trai vẫn chưa nguôi ngoai. Không t́m được chỗ ở mới, họ c̣n phải chia tay số thú cưng được cứu từ đám cháy. "Tan nát", Sarah tự mô tả cảm xúc.
Không chỉ ám ảnh nạn nhân, hỏa hoạn c̣n đeo đuổi những người tham gia chữa cháy. Là lính cứu hỏa kỳ cựu với 30 năm thâm niên, ông Roger Moore phải chịu đựng chuỗi ngày tồi tệ tới mức "chẳng khác nào một chiếc máy tính hết điện".
"Một hôm, tôi đang ngồi uống ở quán bar th́ bỗng nh́n thấy khuôn mặt của hàng loạt nạn nhân không may bỏ mạng do hỏa hoạn. Tôi bật khóc nức nở", Roger hồi tưởng. Rơi vào t́nh trạng lo hăi cực độ, ngay cả tiếng c̣i xe cũng khiến người lính giật ḿnh nghĩ là tiếng c̣i chữa cháy, cứu thương. Bất lực và đau ḷng, Roger quyết định nghỉ hưu sớm ở tuổi 55. Kết thúc năm tháng điều trị tâm lư, ông mới quay về cuộc sống b́nh thường trước kia.
Theo ước tính, riêng tại Anh, hàng chục ngh́n lính cứu hỏa bỏ việc mỗi năm do stress. "Hơn ai hết, lực lượng cứu hỏa liên tục chứng kiến thương vong, mất mát và tất cả những cái đó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tâm thần của họ", ông Sean Starbuck, phụ trách đơn vị chăm sóc tâm lư Hiệp hội Cứu hỏa Anh nhận định.
Để vượt qua khủng hoảng sau hỏa hoạn, cả nạn nhân lẫn lính cứu hỏa đều cần được hỗ trợ về mặt tinh thần. Bên cạnh đó, theo Hiệp hội Tâm lư Mỹ (APA), họ cần chấp nhận phản ứng tiêu cực của bản thân, cố gắng duy tŕ thói quen vốn có và kiên nhẫn, hiểu rằng mọi quá tŕnh hồi phục đều cần thời gian. Ngoài ra, nên thực hiện các điều dưới đây:
- Chăm chỉ tập thể dục, thiền và hít thở sâu nhằm giảm stress.
- Hạn chế tiếp xúc với cảnh tượng, âm thanh gợi nhớ hỏa hoạn, đặc biệt là từ tivi, radio hoặc báo chí.
- Cho phép bản thân khóc và giải tỏa cảm xúc tiêu cực một cách tích cực.
- Cho phép bản thân được vui vẻ, hạnh phúc.
- Đưa ra vài quyết định nhỏ nhằm lấy lại sự kiểm soát trong cuộc sống. Nếu cần thiết và có thể, đưa ra quyết định lớn như chuyển đổi công việc.
- Hạn chế nghĩ về những điều bạn "đáng lẽ ra phải làm".
- Không cô lập bản thân quá nhiều.
- Dành thời gian nói chuyện với bạn bè, gia đ́nh và những người lành mạnh.
- Tập trung vào những ǵ giúp bạn thấy nhẹ nhơm.
- Tránh xa các chất làm thay đổi tâm trạng như rượu cùng các loại thuốc.
- Nghỉ ngơi đầy đủ và duy tŕ chu kỳ thức - ngủ vốn có.
- Ăn uống cân bằng, khoa học.
Hầu hết cảm xúc tiêu cực sẽ dần tiêu tan sau vài ngày. Trong trường hợp xuất hiện các dấu hiệu như bùng nổ về cảm xúc (giận dữ, khóc lóc), khó ăn khó ngủ, mất hứng thú, xuất hiện các triệu chứng cơ thể (đau đầu, đau dạ dày, mệt mỏi), cảm giác tội lỗi và tuyệt vọng, lảng tránh gia đ́nh bạn bè, lạm dụng rượu và các chất khác kéo dài từ hai tuần trở lên, cần đến chuyên gia tâm lư để được hỗ trợ kịp thời.
Đối với trẻ em và thiếu niên, trải nghiệm hỏa hoạn dễ dẫn đến rối loạn lo âu, rối loạn giấc ngủ và ác mộng. Khả năng đối phó với cú sốc của một đứa trẻ chịu ảnh hưởng lớn từ bố mẹ và người chăm sóc nên phụ huynh cần cố gắng trở thành h́nh mẫu tốt để con t́m thấy sự an toàn. Người lớn cần cởi mở chia sẻ suy nghĩ, nỗi lo và ư tưởng với trẻ. Hăy động viên các con quay lại cuộc sống trước đây, bao gồm cả việc giải trí và tuyệt đối đừng bao giờ coi trẻ nhỏ như phương tiện trút căng thẳng, sợ hăi.
