Tỷ lệ tử vong tại Mỹ vì tự sát, dùng thuốc quá liều, viêm gan và hàng chục nguyên nhân khác đã gia tăng từ muời năm nay trong số những người trẻ và trung niên, khiến cho tuổi thọ trung bình của người Mỹ đã liên tục đi xuống trong ba năm nay. Đó là kết luận của môt phúc trình nghiên cứu được công bố hôm thứ ba tuần này sau khi khảo sát các tài liệu về nguyên nhân tử vong từ sáu thập niên vừa qua.
Phúc trình này được công bố trong Tập san của Y sỹ đòan Hoa Kỳ Journal of the American Medical Association(JAMA) cho thấy mặc dầu chi ra cho y tế nhiều hơn là bất kỳ một quốc gia nào khác, tại Mỹ người ta thấy tỷ lệ tử vong gia tăng và tuổi thọ trung bình giảm cho những người trong độ tuổi từ 25 đến 64, trong khi tại các quốc gia khác người ta vẫn thấy những tiến bộ trong việc kéo dài đời sống. Tuy rằng những nghiên cứu trước nhấn mạnh đến gia tăng tỷ lệ tử vong trong cộng đồng người da trắng không Hispanic, nhưng nghiên cứu này cho thấy tiến trình này xảy ra đối với mọi sắc tộc tại Mỹ. Tính theo độ tuổi, mức gia tăng cao nhất nằm trong độ tuổi trẻ nhất 25 đến 34 mà tỷ lệ tử vong tăng 29% từ 2010 đến 2017.
Khám phá này chắc chắn sẽ tạo ra một cuộc tranh luận gay gắt về nguyên nhân và nhưng giải pháp giải quyết vì phân phối địa dư của những vùng có tỷ lệ tử vong gia tăng cũng trùng hợp với những tiểu bang và vùng đóng vai trò then chốt trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Theo phúc trình, một phần ba trong số ước tính “33,000 cái chết không cần thiết” kể từ năm 2010 xảy ra tại bốn tiểu bang: Ohio, Kentucky, Indiana và Pennsylvania. Tiểu bang có tỷ lệ tử vong gia tăng cao nhất trong những người trong tuổi lao động – 23.3% - là New Hampshire, tiểu bang tổ chức cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên.
Con số 33,000 cái chết không cần thiết là một uớc tính dựa trên tổng số người chết vì mọi lý do từ 2010 đến 2017 nếu tỷ lệ tử vong không thay đổi so với số người chết thực sự trong sổ hộ tịch.
Tỷ lệ tử vong vì mọi lý do tăng 6% từ 2010 đến 2017 trong số những người trong tuổi lao động tại Mỹ. Đàn ông nói chung có tỷ lệ tử vong cao hơn đàn bà, tuy rằng phúc trình chỉ ra một chiều hướng đáng ngại là phụ nữ nay cũng mắc những bệnh mà trước kia thường chỉ xảy ra trong nam giới tuy rằng đàn ông vẫn còn chết sớm hơn. Nguy cơ chết vì dùng thuốc quá liều tăng 486% trong phụ nữ từ 1999 đến 2017 trong khi tăng 351% trong nam giới trong cùng một giai đọan. Phụ nữ cũng tăng nguy cơ chết vì tự tử và những bệnh tạo ra bởi nghiện ruợu như viêm gan.
Việc gia tăng tỷ lệ tử vong bắt đầu trong những người da trắng từ 2010, lan sang những người Hispanic vào năm 2011 và những người Mỹ gốc Phi châu vào năm 2014.
Theo bà Ellen Meare, giáo sư tại Viện nghiên cứu Chính sách y tế và cách trị bệnh Institute for Health Policy and Clinical Practice thuộc Viện Đại học Dartmouth:
“Phúc trình này làm lộ ra một tình trạng suy thoái rộng rãi về tình trạng sức khỏe với không một nguyên nhân duy nhất. Đó là vì ở một mức nào đó, nó nói lên một cái gì cơ bản hơn về cảm nghĩ của người ta dù là về kinh tế, hay căng thẳng hay suy thoái trong gia đình…Người ta cảm thấy mình tồi tệ hơn và cả tương lai cũng tệ hơn. Và điều đó dẫn người ta đến làm những chuyện có hại cho mình và không lợi gì cho sức khỏe.”
Phúc trình của JAMA nhìn vào tuổi thọ trung bình và tỷ lệ tử vong trên toàn nước Mỹ từ 1959 đến 2017. Tuổi thọ trung bình của dân Mỹ vào năm 2018 sẽ được công bố bởi cơ quan Kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh (Centers for Disease Control and Prevention -CDC). Chiều hướng chung theo phúc trình là tuổi thọ trung bình gia tăng liên tục trong nhiều thập niên, đặc biệt là trong những năm 1970 để rồi tăng chậm lại và cuối cùng đổi chiều sau năm 2014, và từ đó giảm liên tục trong ba năm liền.
Tuổi thọ trung bình tại Mỹ tụt sau các quốc gia phát triển khác bắt đầu từ 1998 và kể từ đó khoảng cách càng ngày càng tăng.
Có nhiều yếu tố tạo ra tình trạng này. Bắt dầu từ cuối thập niên 1960, các công ty thuốc lá gia tăng thúc đẩy việc bán thuốc là cho phụ nữ mà hậu quả chỉ vài thập niên sau mới bắt đầu thấy. Mập phì cũng đóng một vai trò đáng kể. Người đàn bà trung bình tại Mỹ nay cân nặng bằng một người đàn ông trung bình cách đây nửa thế kỷ còn đàn ông Mỹ nay nặng hơn thời đó 30 pounds hay hơn nữa. Theo CDC, 71.6% dân Mỹ từ 20 tuổi trở lên bị coi là mập. Trong số này có 39.8% bị coi là mắc bệnh mập phì được định nghĩa là có môt chỉ số thể trọng (body mass index) là 30 hay hơn (18.5-25 là trung bình). Mập phì cũng gia tăng trẻ em và thiếu niên, gần 19% lứa tuổi từ 2 đến 19 bị mập phì.
Lê Mạnh Hùng
Nov 2019