Chính trường Mỹ rối ren trong cơn băo luận tội, “ác mộng” vẫn chưa qua. Giới phân tích nhận định rằng phiên ṭa xét xử luận tội Tổng thống Trump có thể gây ra xung đột giữa các nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp của Mỹ.
Giáo sư Barbara McQuade, thuộc trường Đại học Michigan của Mỹ nhận xét, cuộc chiến pháp lư và hiến pháp liên quan đến cách hành xử của Tổng thống Trump có thể ảnh hưởng cách thức làm việc của chính phủ Mỹ qua nhiều thế hệ, để lại hậu quả lâu dài ngay cả khi phiên ṭa xét xử luận tội kết thúc. Hiện tại, có rất nhiều câu hỏi lớn được đặt ra bên ngoài trụ sở Quốc hội về giới hạn quyền lực của Tổng thống và khả năng của Quốc hội trong việc giám sát công việc cũng như đặt trách nhiệm lên vai Tổng thống.
Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều khả năng sẽ được tha bổng. Ảnh: Getty Images.
Giới hạn quyền lực của Tổng thống
Trước hết, việc Tổng thống Trump thực thi đặc quyền hành pháp một cách quá mạnh mẽ đă khiến quyền hạn này bị đặt dưới sự giám sát của Ṭa án. Cam kết của ông Trump "chống lại tất cả các trát đ̣i" đă phá vỡ quy tŕnh truyền thống gồm đàm phán và ḥa giải mà các Tổng thống tiền nhiệm thường áp dụng để giải quyết những tranh căi giữa các nhánh trong chính phủ.
Đặc quyền hành pháp là quyền của Tổng thống Mỹ hoặc các thành viên khác trong nhánh hành pháp của Chính phủ Mỹ nhằm chống lại những yêu cầu và sự can thiệp nhất định từ các nhánh lập pháp, cũng như tư pháp trong chính phủ khi họ nỗ lực thu thập thông tin hoặc chất vấn nhân sự liên quan tới nhánh hành pháp. Đặc quyền hành pháp được xây dựng dựa trên ư tưởng về việc tổng thống Mỹ luôn cần phải trao đổi thẳng thắn với những thành viên nội các cùng đội ngũ cố vấn.
Kết quả là đến nay, nhiều vấn đề vẫn chưa được giải quyết, trong đó có thách thức pháp lư do Ủy ban Tư pháp Hạ viện đưa ra để buộc Don MacGahn – cựu luật sư của Tổng thống Trump phải điều trần về báo cáo của công tố viên đặc biệt Robert Mueller. Hạ viện đang t́m kiếm lời khai của ông Mc Gahn về cáo buộc Tổng thống Trump cản trở công lư trong cuộc điều tra Nga can thiệp bầu của Mỹ do Robert Mueller phụ trách.
Tuy nhiên ông Don MacGahn đă chống lại trát đ̣i điều trần của Ủy ban Tư pháp Hạ viện với lư do có quyền miễn trừ tuyệt đối, cho rằng ông là trợ lư thân cận của Tổng thống – và là một thành viên của nhánh hành pháp v́ vậy không cần xuất hiện trước Quốc hội để trả lời chất vấn. Thẩm phán liên bang Ketanji Brown Jackson đă bác bỏ lập luận này, khẳng định, mặc dù McGahn có quyền không trả lời các câu hỏi mang tính cá nhân nhưng ông không thể từ chối xuất hiện tại phiên điều trần.
“Dù trợ lư của Tổng thống đóng vai tṛ quan trọng thế nào đi chăng nữa hay họ có liên quan mật thiết đến các dự án nhạy cảm hoặc dự án an ninh quốc gia như thế nào, Tổng thống không có quyền yêu cầu thuộc cấp không thực hiện nghĩa vụ mà pháp luật yêu cầu”, Thẩm phán Jackson viết.
Phiên xét xử luận tội hiện giờ đang bị kháng cáo và trong cuộc tranh luận hồi đầu tháng 1/2020, luật sư của Ủy ban Tư pháp Hạ viện nói rằng các điều khoản luận tội bổ sung có thể được đệ tŕnh dựa trên lời khai của ông Don MacGahn.
Đặc quyền hành pháp không được quy định trong Hiến pháp. Nhưng ṭa án tối cao đă công nhận rằng Tổng thống có quyền giữ kín những thông tin nhạy cảm và được liên lạc với các trợ lư để lắng nghe lời khuyên, nhằm bảo vệ an ninh quốc gia hay quyền lợi quan trọng khác của quốc gia.
Trước đó vào năm 1975, khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon bị luận tội, ṭa án tuyên bố rằng đặc quyền hành pháp không mang tính tuyệt đối và chỉ được áp dụng trong một số trường hợp, chẳng hạn như cuộc điều tra h́nh sự. Thực tế, nó có thể bị vô hiệu hóa nếu các bên liên quan chỉ ra được sự cần thiết phải nêu ra bằng chứng trong một vụ kiện hay phiên ṭa h́nh sự.
Trong khi đó, quyền miễn trừ tuyệt đối cho phép một trợ lư Tổng thống từ chối ra điều trần, mà đến nay chưa có ṭa án nào công nhận, thậm chí c̣n vượt xa hơn cả đặc quyền hành pháp. Theo chuyên gia Barbara McQuade, bất luận kết quả của vụ kiện như thế nào, quyết định của Ṭa án trong trường hợp của ông McGahn sẽ ảnh hưởng tới vị thế đàm phán của các Tổng thống Mỹ trong tương lai.
"Ác mộng" vẫn chưa qua
Tổng thống Donald Trump có vẻ như sẽ được tha bổng trong phiên ṭa xét xử tại Thượng viện khi đa số các thành viên Đảng Cộng ḥa bỏ phiếu bác đề nghị triệu tập các nhân chứng và tài liệu mới. Tuy nhiên, nhiều ư kiến cho rằng, ông Trump có thể bị mất cơ hội sử dụng thông điệp liên bang như một tuyên bố về chiến thắng lịch sử vào ngày 4/2 tới v́ cuộc bỏ phiếu lần cuối cùng về việc nên kết tội hay tha bổng cho Tổng thống sẽ diễn ra một ngày sau đó, ngày 5/2.
Trong bối cảnh tiến tŕnh luận tội Tổng thống Trump đang bước vào giai đoạn cuối, có một số tiết lộ mới liên quan đến cáo buộc đối với ông Trump. Hôm 31/1, tờ New York Times đăng tải những chi tiết mới trong cuốn sách sắp được ra mắt của Cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton có tên gọi “The Room Where it Happened” (tạm dịch: Căn pḥng nơi điều đó xảy ra). Theo đó, ông Bolton cho biết đích thân Tổng thổng Trump yêu cầu ông hỗ trợ các nỗ lực gây sức ép đối với Ukraine để buộc nước này khai thác những thông tin có hại cho đối thủ chính trị vào tháng 5/2019. Chỉ thị này được đưa ra trong cuộc họp tại Pḥng Bầu Dục, có sự tham gia của Cố vấn Nhà Trắng Pat Cipollone – người dẫn đầu nhóm bảo vệ Tổng thống trong suốt phiên ṭa xét xử luận tội.
Chưa dừng lại ở đó, cựu Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ John Bolton tuyên bố rằng ông sẽ đứng ra điều trần nếu được Thượng viện triệu tập. Về phần ḿnh, Tổng thống Trump cho biết, ông sẽ dùng đến đặc quyền hành pháp để ngăn chặn phiên điều trần của Bolton.
Xung đột giữa các nhánh chính trị
Theo nhà phân tích Barbara McQuade, phiên ṭa luận tội Tổng thống có thể khiến 3 nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp của Mỹ xung đột.
Phiên ṭa xét xử kéo dài gần 2 tuần đă chứng kiến sự tranh căi khốc liệt giữa các phe phái. Các bên đều cho rằng đối thủ sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến nền cộng ḥa nếu hành động theo cách riêng của ḿnh. Phe Dân chủ lập luận, việc tha bổng ông Trump sẽ tạo tiền lệ nguy hiểm, dẫn đến sự lạm quyền của các Tổng thống trong tương lai. Trái lại, luật sư bào chữa của ông Trump cho rằng, nỗ lực luận tội mang tính đảng phái cao và việc băi nhiệm Tổng thống khi chỉ c̣n 9 tháng nữa là diễn ra bầu cử sẽ mở cánh cửa cho sự lạm dụng tiến tŕnh luận tội, khiến sự việc này diễn ra thường xuyên hơn.
Nếu Thượng viện muốn lấy lời khai của Cố vấn John Bolton, Chánh án Ṭa án tối cao Mỹ John Roberts – người chủ tŕ phiên xét xử luận tội sẽ phải quyết định phân thắng thua trong cuộc đối đầu giữa Tổng thống và Thượng viện.
Nếu ông John Roberts ủng hộ Thượng viện và yêu cầu ông Bolton ra làm chứng, liệu Tổng thống Trump có thể kháng lại quyết định của Ṭa án tối cao hay không? Và liệu Thượng viện có quyền bắt giữ một nhân chứng từ chối ra điều trần hay không? Không có luật lệ nào quy định những ǵ xảy ra sau đó. Tuy vậy, trong suốt nhiệm kỳ của ḿnh, Tổng thống Trump đă phá vỡ nhiều quy tắc thông thường. Có vẻ như ông sẽ tiếp tục xu hướng này, ngay cả khi phiên ṭa luận tội kết thúc.
Trong bài toán luận tội, khả năng của Quốc hội trong việc giám sát quyền hạn của Tổng thống sẽ được làm rơ hơn. Các nhà soạn thảo Hiến pháp trước đó đă h́nh dung ra việc Quốc hội sẽ cung cấp sự giám sát đối với Tổng thống, có lẽ là bởi họ tin tưởng vào vai tṛ của Quốc hội hơn là những nghị sỹ trung thành với đảng phái của họ./.
VietBF@ sưu tầm.
Games
