Các nhà khoa học đă khá bất ngờ với phát hiện mới về loài người. Con người từng có khả năng tự tái tạo lại cơ thể khi bị hư hỏng. Nhưng trong quá tŕnh tiến hóa, con người đă tự đánh mất khả năng này.
Các nhà nghiên cứu mới đây phát hiện con người từng có khả năng tự tái tạo những cơ quan cảm giác đă bị hư hại như mắt, tương tự như cá hay ḅ sát. Tuy nhiên, trong suốt quá tŕnh tiến hóa của loài người, những bộ gene có thể giúp hồi sinh các bộ phận như mắt đă bị "tắt đi".
Về cơ bản, chấn thương mắt và cụ thể hơn là tổn thương vơng mạc, là nguyên nhân hàng đầu gây mù ở người trên toàn thế giới. Việc điều trị các chấn thương về mắt không đơn giản, do cấu trúc và cơ chế hoạt động của cơ quan cảm giác này rất phức tạp, với một loạt các tế bào h́nh nón và que tiếp nhận và truyền tải dữ liệu ánh sáng lên hệ thần kinh trung ương.
Đây là lư do tại sao con người không thể tái tạo mô vơng mạc, tương tự như cách chúng ta thực hiện với các mô bị tổn thương khác, chẳng hạn như da hoặc xương.
Theo các chuyên gia tại Đại học Johns Hopkins (Mỹ), khả năng tái tạo các cơ quan bị hư hại như mắt đă có sẵn trong gen của con người, nhưng đă bị 'tắt đi' trong quá tŕnh tiến hóa
Trong khi đó, một số loài động vật lại sở hữu khả năng tái tạo đáng kinh ngạc loại mô này, đơn cử như cá ngựa vằn. Thậm chí, nếu một con cá ngựa vằn bị tổn thương tim, ngay lập tức chúng sẽ tái tạo một quả mới để thay thế. Cụ thể, theo một số nghiên cứu, cá ngựa vằn có thể tái tạo lại 20% cơ tim bị phá hủy chỉ sau hai tháng. Đây là những khám phá đáng chú ư, khi gen của cá ngựa vằn khá tương đồng với gen của loài người, đạt tỷ lệ khoảng 70%.
Theo chuyên gia Seth Blackshaw tại Đại học Johns Hopkins (Mỹ), khả năng tái tạo các cơ quan bị hư hại đă có sẵn trong cơ thể nhiều loài động vật, bao gồm cả con người. Tuy nhiên, khả năng này đă biến mất trên con người trong quá tŕnh tiến hóa.
"Nghiên cứu của chúng tôi chỉ ra rằng khả năng năng tái tạo từng tồn tại ở các loài động vật có vú, bao gồm cả con người, nhưng một số áp lực tiến hóa đă khiến khả năng đó biến mất", chuyên gia Blackshaw cho biết.
Sự đánh đổi trong quá tŕnh tiến hóa của con người
Về cơ bản, khi chúng ta vẫn c̣n trong bụng mẹ, vơng mạc h́nh thành như một phần mở rộng của bộ năo đang phát triển ra bên ngoài và hệ thống thần kinh trung ương vươn tới phía sau mắt của chúng ta. Trong vơng mạc, các tế bào thần kinh đệm Müller hoạt động như một lớp màng bảo vệ mắt, làm sạch các chất dẫn truyền thần kinh và các mảnh vụn khác nhau trong mắt, đồng thời kích hoạt phản ứng miễn dịch khi cần thiết.
Ở một số loài động vật, chẳng hạn như cá và ḅ sát, các tế bào Müller này cũng tái tạo các tế bào thần kinh truyền tín hiệu ánh sáng đă nhận từ mắt đến năo để xử lư.
Một số loài động vật lại sở hữu khả năng tái tạo đáng kinh ngạc loại mô này, đơn cử như cá ngựa vằn, vốn có khả năng tái tạo các mô vơng mạc.
Để kiếm tra kĩ càng hơn cơ chế 'tái sinh' ở một số loài động vật, nhà nghiên cứu Thanh Hoang cùng đồng nghiệp từ Đại học Johns Hopkins đă kiểm tra các gen được t́m thấy trong tế bào của cá ngựa vằn, gà con và chuột, cũng như theo dơi cách chúng phản ứng với tổn thương vơng mạc.
Đúng như dự đoán, các gen này đă kích hoạt phản ứng miễn dịch, giúp làm sạch các mô bị tổn thương và chống lại sự lây nhiễm sắp xảy ra. Tuy nhiên, trong tế bào của một số động vật có vú như chuột, một ‘mạng lưới’ trong cơ thể đă ngăn chặn sự kích hoạt của các gen này, ngay trước khi chúng có thể bắt đầu biến đổi thành các tế bào tái sinh như ở các loài động vật không vú khác.
Sau đó, bằng cách t́m hiểu cơ chế chi phối các tế bào, các nhà nghiên cứu đă có thể kích thích các tế bào bắt đầu tái tạo tế bào thần kinh vơng mạc trên những con chuột trưởng thành, sau khi chúng gặp chấn thương ở mắt.
Bộ gen của tổ tiên của loài người có thể từng sở hữu khả năng 'tái sinh', trước khi gặp phải một số áp lực tiến hóa đă khiến khả năng đó biến mất
Kết quả thử nghiệm đă khiến các nhà nghiên cứu nghi ngờ việc con người đánh mất khả năng tái tạo có thể là một sự đánh đổi trong quá tŕnh tiến hóa.
Theo đó, các loài động vật có vú, bao gồm con người, đă chấp nhận mất đi khả năng tái tạo mô để đổi lại khả năng chống lại kư sinh trùng tốt hơn.
"Chúng tôi biết rằng một số loại virus, vi khuẩn và thậm chí cả kư sinh trùng có thể tác động đến năo. Điều này sẽ là một thảm họa nếu các tế bào năo bị nhiễm trùng có thể phát triển và lây lan qua hệ thần kinh", chuyên gia Blackshaw lư giải.
Mặc dù công tŕnh của các nhà khoa học đại học Johns Hopkins vẫn cần phải nghiên cứu thêm, bản thân nghiên cứu này cũng mở ra một tia hy vọng trong việc điều trị các tổn thương về mắt cho người khiếm thị trên ṭan thế giới.
VietBF Sưu Tầm
